OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -on.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

aspaldi sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Leku-denborazko izenen eratorriak

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -an.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

aspalditxo sarrerari dagokion azpisarrera.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-tik.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

aspalditxo sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: aspaldixkoan .

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -an.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

aspaldixko sarrerari dagokion azpisarrera.

LBeh (2014-04-03): aspartamo 49: Elhuyar 8 (adib.: “Izan ere, hamarkadak dira aspartamoa edulkoratzaile gisa onartuta dagoela Europan”), Consumer 39 (adib.: “55 kiloko heldu batek, egunean komeni den baino aspartamo gehiago hartzeko, 8 litro freskagarri edan beharko lituzke azterketa honetan aspartamo kopuru handiena eman duen edaritik”), Berria 2 (adib.: “laborategian propio sortuak (sakarina, aspartamoa, ziklamatoa eta beste hainbat)”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: ez dugu aurkitu aspartamo formarik.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es aspartamo / fr aspartame: Elhuyar: - / Nolaerran: aspartamo / Zehazki: - / Labayru: - / Adorez5000: -.

Nazioarteko forma da, beste gabe onartzekoa

Nazioarteko forma da, eta beste gabe onartzekoa.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Kim.

Euskaltzaindiaren Arauak

aspektu Gram.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

mendekua hartzea. 2 g.er. asperraldia; 3 Zub. desira bizia.

Esapideei dagokien sistematika

egin bikoiztapenekin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

aspertu sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

asperdura 1, Mde Pr ("Leihotik kanpora begira zegoen eta haren aurpegi pollitak asperdura zerakusan").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

asperdura 3: LMuj ("Paisaje horretan giza malenkonia, asperdura, ezina, antsia eta beste hainbat sentimendu adierazia izan da"), K. Linazasoro ("Ni, asperdurak alde batera utzi eta, herabe, bertatik jarraitu eta aldean gelditu nintzaion"), Musika ("Hara bada, ni botikan asperdurak jota nagoen bitartean, zuek hemen zabiltzate ondo baino hobeto dibertitzen").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

asperdura : AB50 1 ('aburrimiento') // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

asperdura : K. Izagirre (Maiakovski 247: "Hobe da vodkaz hiltzea / asperduraz baino"); JL Zabala Sakoneta ("Indar berriak bil nitzakeela pentsatu nuen, etorkizunari aurre egiteko, nire hil arteko urte grisak ezerezaren asperdura hutsaletik libratzeko"; "jokaera bitxi horrek bazuen bere nolabaiteko esplikazioa, kaskar samarra bada ere: asperdura, hutsa, zerbait berri eta ezohizkoaren beharra"; "ez nuen neure bizitza arrunteko ezer egiteko gogorik, asperdura urduri batean erori nintzen"; "nire azken egunak asperdura etengabean igarotzen ditut ezertarako ilusiorik gabe"); Jon Benito ("Arima erratu multzo bat ginen, nonbait, udako asperdura hartatik askatuko gintuen ohol baten bila").

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

asperdura : HiruMila (aburrimiento) // Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ager. banakoak dira izond.-banaketako aspergabe (Or Aitork: "Bai izkutu zaudela goi orietan ixil, aundi bakar zeran Iainko, lege aspergabez lizunkeri debekatuen ordain kastiguzko itsumenak barreiatzen"); adlag.-banaketako asper bage (Or BM: "Tai bage gogo nuke pizturik iduki, asper bage begira dezon Iainkoari"); asper-bage (Or Eus: "Ipuiez asper-bage illoba aspertua loak menderatzen du agurka burua"), eta aspergabe (Ldi IL: "Leenengo, auxe beintzat: aspergabe ekiten").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

aspergabe 6 aldiz jaso da: izond. gisa hirutan (S. Aranbarri: "Aita Garate'k, euskera erreza, gozoa, xamurra, errikoia, biguña ta aspergabea erabilli zuan"; J. Gaztañaga Agur 1973: "Baiña ori bezain pozgarria da, A. Mujika bera lanean ari dala aspergabe (...) Mujika jesulagun ospetsuak, langille aspergabe ta porrokatuak, or jarraituko du lanean"), eta adlag. gisa beste hirutan (Or Aitork #mdash# OEHko testuinguru bera; M. Ariztia: "Ekaizte-aurretik ur-azalean, aspergabe, jauzika ibiltzen diran arraitxoen iresle izugarriak dira auek"; J. Azurmendi: "Bir- eta errebirresaten aspergabe ikustea...").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

aspergabe : DFrec 2 ("hau zioen aspergabe"; "irakurle azkar-aspergabea"), AB38 1 ('sin aburrimiento'), AB50 1 ('incansable'). Ez dugu aurkitu iturriotan: HiztEn-LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

aspergabe : HiruMila ("incansable"), Casve EF ("infatigable"), PMuj DVC ("infatigable, incansable"). Ez dugu aurkitu iturriotan: EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Harluxet, Lur EG/CE eta EF/FB, XarHizt, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-gabe.

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

aspergaitza.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-gaitz.

Kategoria

izond.

Txostenaren laburpena

ager. banakoa da aspergarritasun corpus bietan: MEIG ("Egingo nuke nik behintzat ugaritasunari tink lotua dagoela aspergarritasuna, hiztegietan, oraindik, agertzen ez den hitz batez balia banaiteke"); E. Agirretxe (Goiz-Argi 1969: "Gogoratu goizeko seiretan sartzen diran erreleboak eta zenbait fabriketan egin bear izaten diran lan askoren zikiña, usaia eta aspergarritasuna").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

aspergarritasun : DFrec 2 (Egin, ZArg). Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn-LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

aspergarritasun : EuskHizt. Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FB, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-tasun (automatikoa, eta "Er. gabea").

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Tradizioak baztertu duen forma

Er. gabea.

Atzizkien araberako erabakiak

-kizun.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-kunde.

Kategoria

iz.

Mailak

Goi.

Forma baten adiera(k)

mendekua.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aldi.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS: asper erazi / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

asperraraz, asperrarazten.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-r(tu)+a-.

Aditz-erregimena

du ad.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ezin.

Kategoria

izond.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu aspertsio formarik aurkitu; ihinstatu IE 2 (Gç, Ch); ihinztatu IE 11 (EZ Noel, SP Phil 3, Ch, Hb Egia, Dv Dial 2, Ox, Zerb IxtS 2); i(h)iztatu G 3 (Ir YKBiz, Or Aitork 2), IE 8 (Lç 5, Elsb Fram 2, JEtchep), ZuAm 2 (Mst, Ip Dial); intzatu G 2 (Ag G); intzeztatu G 1 (Ibiñ Virgil); iztatu G 3 (AA 2, Txill Let); ihinztadura IE 1 (SP Phil) eta inutztute (fB Ic III). / Ik. OEH argitaratuan gainera: ihinzta 'aspersión' "Ihinzta bat ona eman dio aphezak" Lh; ihinztadura 'riego, aspersión' "Dohainaren igurikan egarri zauden laborariek hor dute beren lurren ihintztadura" Zub; ihinztakizun 'Qui est à, que l'on doit arroser' "Ihinzta zatzu baratzean landare ihinztakizun direnak oro" H; ihinztaldi 'aspersion, arrosement'; ihinztatzaile 'el que riega, que rocía'; ihinztatze 'derramamiento' "Fedeagatik Pazkoa zelebratu zuen, eta bildotsaren odolarekin egin zuen intzazen hura" Ur He 11,28; ihinzte 'temporada de rocío' "Apirilean ihinzte, gero ogi-urte" GAlm; ihinztero 'aspergillum' Urt II; ihinztu 'Faire de la rosée' "Gaur ihinztuko du" H; ihiztekatu 'asperger' Lh; irunztatu , iunztatu 'rociada' Lcc.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu aspertsio formarik aurkitu; ihinztatu behin jaso da, IE (Othoizlari 1959: "Astirian denek hilen duzie eta haren odolarekin athesahets eta athe-buruak ontsa ihiztatuko").

Sektore jakin bateko informazioa

BiblEn erabili dituzte zipriztindu du ad. gisa (cf. Lb 8,30; Zen 19,13.18-21) eta zirtatu da ad. gisa (cf. Ir 24,8); IrakBa: ihinztatu (Ir 24,8); Dv: ihinztatu (cf. Has 2,2; Lb 8,11; 14,7.51; Zen 19,9; Sal 50,9), ihinztadura (cf. Lb 4,6.17; 8,30; 14,19.27; 16,14; Zen 19,4.21).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

aspertsio : HiztEn, Euskalterm 2; aspertsore : AB38 1, HiztEn ("Ik. ihinztagailu"), Euskalterm 1; ihinztadura : AB38 1, HiztEn (eta ihinztaketa, ihinztagailu, ihinztatu), Euskalterm 3 (eta ihinztatu 1); ihinztailu : LurE (eta ihinztatu). Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50.

Sektore jakin bateko informazioa

Nekazaritza hiztegian jaso dutena: aspertsiozko ureztaketa: riego por aspersión.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Beste hiztegietakoak: aspertsio : HiruMila, ElhHizt; ihinztadura : HiruMila (eta ihintzaldi), ElhHizt (eta ihintzaldi, ihinztagailu, ihiztailu), Casve EF (eta ihitzaldi, ihiztatü), HaizeG BF (eta ihintzaldi, ihintzale, ihinzta, ihinztatzaile, ihinztatze), Lh DBF (eta ihintzaldi, ihintzale, ihinzale, ihinzta, ihinztatze, ihiztadura, ihiztaldi, ihiztekatu), DRA (eta ihintzaldi, ihinzale, ihinzta, ihinztaldi, ihinztatze, ihistatu, ihiztekatu), PMuj DVC (iintza, iintzaldi, iinzta, iinztatu, iinztatze); ihinztatu forma bakarrik jaso dutenak: EuskHizt, EskolaHE, Lur EF/FE. // Ez dugu aurkitu Lur EG/CE hiztegian.

Erdaretako formak

Erdaretako formak: fr (DLLF): (aspersión) aspersion, (aspersor) arroseur, asperseur; it (S. Carbonell): (aspersión) aspersione, spruzzatura; en (Collins): (aspersión) sprinkling, spray, spraying, (aspersor) sprinkler; de (Langenscheidts): (aspersión) Besprengung, Aspersion, (aspersor) Rasensprenger.

LBeh (2013-11-06): ez dugu aurkitu aspertsio formarik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: aspertsio 2, Xabier Olarra (“Urez egiten da, bi modutara: inmertsioz edo murgiltzez, eta aspertsioz edo zipriztinez”, “Ebazteko hobe den inmertsioa // ala aski ote den aspertsioa”).

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es aspersión / fr aspersion: Elhuyar: ihinztatze, ihintzaldi; ihinztadura (Erlijioa) / Nolaerran: - / Zehazki: ihinztatze, ihiztaketa / Labayru: ihinztadura / Adorez5000: ihinztadura, ihinztaketa, ihinztatze; ihinztaketa (Teknol.).

Zerrenda osagarriak

NekHizt: aspertsiozko ureztaketa.

Zalantzazkoa da mailegua, lantaldeak zalantzak baititu horren premiaz

baldintza minimoa betetzen du, baina lantaldeak ez du uste forma hau behar denik, ihinzta- osaerakoekin aski delakoan.

Euskaltzaindiaren Arauak

aspertu, asper, aspertzen. 1 Heg. da/du ad. 'gogaitu, nekatu': aspertu naiz oraintxe etxe honetan; ez zaitut gehiago aspertuko horrekin. 2 Ipar. zaio ad. Zah. 'mendekatu': aspertu natzaio odoleraino.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: asper-asper egin .

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

aspertu, asper, aspertzen

Forma baten adiera(k)

1. Heg., da-du ad., 'gogaitu, nekatu' ("aspertu naiz oraintxe etxe honetan"; "ez zaitut gehiago aspertuko horrekin"); 2. Ipar., zah., zaio ad. 'mendekatu' ("aspertu natzaio odoleraino")

Euskaltzaindiaren Arauak

aspertu, asper, aspertzen. 1 Heg. da/du ad. 'gogaitu, nekatu': aspertu naiz oraintxe etxe honetan; ez zaitut gehiago aspertuko horrekin. 2 Ipar. zaio ad. Zah. 'mendekatu': aspertu natzaio odoleraino.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: asper-asper egin .

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

aspertu, asper, aspertzen

Forma baten adiera(k)

1. Heg., da-du ad., 'gogaitu, nekatu' ("aspertu naiz oraintxe etxe honetan"; "ez zaitut gehiago aspertuko horrekin"); 2. Ipar., zah., zaio ad. 'mendekatu' ("aspertu natzaio odoleraino")

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Orain arte erabili gabea da, baina gaia ere bai

Bakarrak erabilia (Dv), baina sistemaz erregularra.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

mendekatzailea.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-tze.

Txostenaren laburpena

aspiradora, aspiragailu, zurga(ga)ilu formak begiratu dira.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez ditugu aurkitu ez corpusean eta ez OEH argitaratuan.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

aspiradora EB 1 (K. Zidarre: "sillak eta aulkiak atzera eta aurrera, muebleak narrazean, aspiradora..., armarioaren ateak, kajoiak sartu eta atara...."); aspiragailu EB 1 (X. Mendiguren Bereziartu: "Zer aparatu entxufatzen ditugu hargune horretan? Aspiragailua eta abar"). Ez dugu zurga(ga)ilu formarik aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

aspiragailu : AB38 4, HiztEn, Euskalterm 3. Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, LurE // aspirador(a) itzulitako besteak: AB38: ø / AB50: aspiradore 1 / Euskalterm: aspiratzaile 1, aspiradore 3 ("trineo-aspiradore" barne).

Sektore jakin bateko informazioa

Banaketa eta kontsumoko hiztegia: autoko aspiragailu. Elhuyar 1997 123. zb.: zurgagailu.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

aspiragailu : HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FB. Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdarazko aspirador(a)/aspirateur formen ordainak beste hiztegietan: ElhHizt: zurgagailu // HiruMila: aspiragailu, irensgailu // Lur EG/CE: aspiragailu // Lur EF/FB: erratz makina // XarHizt: irensgailu // Casve FE: ireskailü // HaizeG FB: errauts-bilkari. Ez dugu aurkitu ap. T-L LFB, PMuj DCV, Azkue Aurkibidea.

Erdaretako formak

es aspirador(a) formaren ordainak beste erdaretan: fr (DLLF): aspirateur; it (S. Carbonell): aspiratore, -trice; ca (DCC): aspiradora; en (Collins): suction; - de polvo: vacuum-cleaner; pasar el - a la alfombra: to hoover the carpet; de (Langenscheidts): 1. Staubsauger, Teppichkehrmaschine; 2. Sauger, Sauggerät, Exhaustor; -de aire: Luft(an)sauger.

aspiradora iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, aspiradora-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. xurgagailu].

aspiradora 12: Argia, Deia 2, DiarioVasco 2, Elkar 6, Erlea; xurgagailu 145.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

aspiradora 2: Patxi Iturritegi, Unai Iturriaga; xurgagailu 3: Iñaki Zabaleta, Iñaki Mendiguren, Jon Muñoz.

Zerrenda osagarriak

Prestas: 4. gaia; 30 lek. (B 7 / G 23); 5. gaia; 12 lek. (B 2 / G 10)

Mailegu isiltzekoa da, aipatu gabe uztekoa

bada xurgagailu-ren ondoan aspiragailu onartuko lukeenik; baina aspiratu oinarria ere onartu beharra legoke horretarako, eta baztertu egin da.

Debekua bere horretan uztea proposatu da. Idatzizkoan gomendioa betetzen dela erakusten dute datuek, baina gutxi iragan da ahozkora. Nolanahi ere, mantentzekoa da debekua.

Mailegu baztertuaren euskal ordaina

Ik. xurgagailu.

aspirazio iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, aspirazio-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. hasperen].

aspirazio : a) ‘gura, asmo, helburu’ adierako 56: Argia 16 (“Jendea soberanismora ekartzeko modua izan liteke, aspirazio logikoa, bestalde”, “Zauden eskailera mailaren arabera beti daukazu aspirazio bat begi bistan, beti zaude goragoko koskari so”), Berria 19 (“Denetan itzaliena izatea. Ala zu bazara, beste kategoria batekoa, badituzu aspirazioak gizaki zoriontsuen moduan bizitzeko?”), Deia (“Euskaldunentzat kantatzen dut bakarrik eta, hala ere, galtza bete lan. Ez daukat aspirazio handiagorik, hortxe sentitzen naiz bete-betean”), DiarioVasco 2 (“Hizkuntzaren alorrean aspirazio bakarra euskaraz txukun idaztea zuten garai bateko euskaldunek, berriz, 1974 eta 1979 bitartean argitaratu zituen Euskara batua zertan den , Euskal gramatika eta Euskal aditz batua eskertuko dizkiote zinez”), EiTB 2 (“badakizu katalanez egindako film batek zaila duela Espainiako merkatuan irekitzea, ezta?, pelikulak badu paper bat Sail Ofizialaren baitan, baina ez du aspiraziorik”), Elkar 2 (“Komeni zaigu diodanean esan nahi dut lortu behar dela herritarron eguneroko bizitzaren aspirazio guztiekin lotzea”), Erlea (“Ez horrela pop arteak, honek jende arrunt samaldaren eguneroko mundu ikuspegi, gustu, sentimendu eta aspirazioak aintzat hartzen zituelarik”), Jakin 8 (“Osasuna, geure mundu nahasi honetan, unibertsalak diren egiazko aspirazioetako bat da”), UEU 5 (“teoria eta praktika nazionalistaren bitartez nazioak diskurtso publikoan egikaritzen diren errepresentazio kolektiboen aspirazio politikoak gauzatu nahi dituzten entitateak dira”); b) ‘hasperen’ adierako 9: Berria 2 (“Ondoren, Juan Martin Elexpuruk ostraketako euskal testuak aztertuko ditu: zenbat, familia, kristautasuna, koloreak, izen propioak, aditzak, grafia eta fonetika... Gero, polemika sortu duten gaiei buruz arituko da, hala nola aspirazioa, artikulua, Z eta K grafia, polita eta denos hitzei buruz”), Elkar 6 (“Eta badakigu aspirazioa, Nafarroan, Araban baino askoz lehenago galdu zela, eta Veleiako horietan aspiraziorik ez dago”, “Fonetikoki, ezinezkotzat jo zituen aspiraziorik eza”), Euskaltzaindia (“Ilse Lehiste (1964) eta Bernard Hurch (1988) ikertzaileen lanak aipatuz diote, hasperenik ez egitea naturalago dela egitea baino eta "aspirazioa ekoizteko, ez ekoizteko baino ahalegin artikulatorio handiagoa behar" dela”); c) ‘arnas hartze, arnaste’ adierako 8: Consumer (“Muskuluen kontrakzioek eta zainetan dauden balbulek, diastolean bihotzak egiten duen aspirazioak eta oin zola belaki gisa funtzionarazten duen bultza mekanismoak, denek batera, odola gorantz ekartzen dute, grabitate indarraz beste aldera bide luzea eginez”), Laneki 7 (“Bezero hauetan, presio abdominala handitzearen ondorioz, eduki gastrikoaren biriketako aspirazioa eman daiteke“).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

aspirazio 11: a) ‘gura, asmo, helburu’ adierako 8: Berria 3 (“Hori nire aspirazioetako bat da, euskaraz egiten duten jokalariak ulertzen ditut, hizketaldi osoak ez baina esaldiren bat edo beste ulertzen diet”), Xanti Iruretagoiena (“Izan ere, Vitruvioren komentarista modernoen arteko aspiraziorik handienetako bat, hain zuzen ere, berori "ilustratzea" izango zen, jatorrizko marrazkiak nolabait ere ordezkatzea”), Josu Zabaleta (“Kontakizunaren giroa eta dekoratua bera ere, hau da, Hurtadoren bizimodu praktikoa azken-azkenean, Barojaren aspirazio behinenen ispilu dira”), Patziku Perurena (“Gizakume kontsumistaren aspirazio nagusia kontsumo merkatuko produktuez jabetzea da”), Joxe Azurmendi 2 (“Eta kontzientziaren garapen halaxebeharrezko historiko eta sozialaren kontsidero honetatik, sentimendu edo emozio moralaren balioespen positiboago bat ere erdiets genezake, adibidez atentatu baten aurrean sentitzen den izialdura kolektiboa gaurko kontzientziaren alarma-zeinu batena bezala ulertuz; eta aspirazio edo itxaropen baten zeinua bezala orobat, agian egunen batez gaurko sentimendu subjektiboari kontzientzia objektibo bat egokitu izango zaiola, indargintza mota batzuk egotea aldeaurretik irrazionala bihurturik edukiko duena zin-zinez”);b) ‘hasperen’ adierako 3: Isabel Arrigain 2 (“Frantsesez badaude hasierako hitz... - dun aspiraziorik gabekoak,... hori latineko formatik jaso dutenak;... (antzina...) adibidez,... dela medio”), Koldo Zuazo (“Guk orrelako aspirazio begemente edo behementerik usatzen ez degu”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Debekua bere horretan uztea proposatu da, baina asmo, jomuga, helburu adierakoak onartzea proposatu da, adiera berri batean.

Mailegu baztertuaren ordaina

Ik. hasperen.

aspirazio iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, aspirazio-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. hasperen].

aspirazio : a) ‘gura, asmo, helburu’ adierako 56: Argia 16 (“Jendea soberanismora ekartzeko modua izan liteke, aspirazio logikoa, bestalde”, “Zauden eskailera mailaren arabera beti daukazu aspirazio bat begi bistan, beti zaude goragoko koskari so”), Berria 19 (“Denetan itzaliena izatea. Ala zu bazara, beste kategoria batekoa, badituzu aspirazioak gizaki zoriontsuen moduan bizitzeko?”), Deia (“Euskaldunentzat kantatzen dut bakarrik eta, hala ere, galtza bete lan. Ez daukat aspirazio handiagorik, hortxe sentitzen naiz bete-betean”), DiarioVasco 2 (“Hizkuntzaren alorrean aspirazio bakarra euskaraz txukun idaztea zuten garai bateko euskaldunek, berriz, 1974 eta 1979 bitartean argitaratu zituen Euskara batua zertan den , Euskal gramatika eta Euskal aditz batua eskertuko dizkiote zinez”), EiTB 2 (“badakizu katalanez egindako film batek zaila duela Espainiako merkatuan irekitzea, ezta?, pelikulak badu paper bat Sail Ofizialaren baitan, baina ez du aspiraziorik”), Elkar 2 (“Komeni zaigu diodanean esan nahi dut lortu behar dela herritarron eguneroko bizitzaren aspirazio guztiekin lotzea”), Erlea (“Ez horrela pop arteak, honek jende arrunt samaldaren eguneroko mundu ikuspegi, gustu, sentimendu eta aspirazioak aintzat hartzen zituelarik”), Jakin 8 (“Osasuna, geure mundu nahasi honetan, unibertsalak diren egiazko aspirazioetako bat da”), UEU 5 (“teoria eta praktika nazionalistaren bitartez nazioak diskurtso publikoan egikaritzen diren errepresentazio kolektiboen aspirazio politikoak gauzatu nahi dituzten entitateak dira”); b) ‘hasperen’ adierako 9: Berria 2 (“Ondoren, Juan Martin Elexpuruk ostraketako euskal testuak aztertuko ditu: zenbat, familia, kristautasuna, koloreak, izen propioak, aditzak, grafia eta fonetika... Gero, polemika sortu duten gaiei buruz arituko da, hala nola aspirazioa, artikulua, Z eta K grafia, polita eta denos hitzei buruz”), Elkar 6 (“Eta badakigu aspirazioa, Nafarroan, Araban baino askoz lehenago galdu zela, eta Veleiako horietan aspiraziorik ez dago”, “Fonetikoki, ezinezkotzat jo zituen aspiraziorik eza”), Euskaltzaindia (“Ilse Lehiste (1964) eta Bernard Hurch (1988) ikertzaileen lanak aipatuz diote, hasperenik ez egitea naturalago dela egitea baino eta "aspirazioa ekoizteko, ez ekoizteko baino ahalegin artikulatorio handiagoa behar" dela”); c) ‘arnas hartze, arnaste’ adierako 8: Consumer (“Muskuluen kontrakzioek eta zainetan dauden balbulek, diastolean bihotzak egiten duen aspirazioak eta oin zola belaki gisa funtzionarazten duen bultza mekanismoak, denek batera, odola gorantz ekartzen dute, grabitate indarraz beste aldera bide luzea eginez”), Laneki 7 (“Bezero hauetan, presio abdominala handitzearen ondorioz, eduki gastrikoaren biriketako aspirazioa eman daiteke“).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

aspirazio 11: a) ‘gura, asmo, helburu’ adierako 8: Berria 3 (“Hori nire aspirazioetako bat da, euskaraz egiten duten jokalariak ulertzen ditut, hizketaldi osoak ez baina esaldiren bat edo beste ulertzen diet”), Xanti Iruretagoiena (“Izan ere, Vitruvioren komentarista modernoen arteko aspiraziorik handienetako bat, hain zuzen ere, berori "ilustratzea" izango zen, jatorrizko marrazkiak nolabait ere ordezkatzea”), Josu Zabaleta (“Kontakizunaren giroa eta dekoratua bera ere, hau da, Hurtadoren bizimodu praktikoa azken-azkenean, Barojaren aspirazio behinenen ispilu dira”), Patziku Perurena (“Gizakume kontsumistaren aspirazio nagusia kontsumo merkatuko produktuez jabetzea da”), Joxe Azurmendi 2 (“Eta kontzientziaren garapen halaxebeharrezko historiko eta sozialaren kontsidero honetatik, sentimendu edo emozio moralaren balioespen positiboago bat ere erdiets genezake, adibidez atentatu baten aurrean sentitzen den izialdura kolektiboa gaurko kontzientziaren alarma-zeinu batena bezala ulertuz; eta aspirazio edo itxaropen baten zeinua bezala orobat, agian egunen batez gaurko sentimendu subjektiboari kontzientzia objektibo bat egokitu izango zaiola, indargintza mota batzuk egotea aldeaurretik irrazionala bihurturik edukiko duena zin-zinez”);b) ‘hasperen’ adierako 3: Isabel Arrigain 2 (“Frantsesez badaude hasierako hitz... - dun aspiraziorik gabekoak,... hori latineko formatik jaso dutenak;... (antzina...) adibidez,... dela medio”), Koldo Zuazo (“Guk orrelako aspirazio begemente edo behementerik usatzen ez degu”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Debekua bere horretan uztea proposatu da, baina asmo, jomuga, helburu adierakoak onartzea proposatu da, adiera berri batean.

Mailegu baztertuaren ordaina

Ik. hasperen.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: aspis sugegorri: Vipera aspis.

Landare eta animalien taxonomi izena

Vipera aspis.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: astailar: Lathyrus aphaca.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-ilar.

Landare eta animalien taxonomi izena

Lathyrus aphaca.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Forma baten adiera(k)

(irain-hitza).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

astakarlo IE 2 (Gy); ik. OEH argitaratuan, gainera: astakharlo 2 (TB He 6,8; Dv Gen 3,18); astokharlo 1 (Dv He 6,8).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu gure corpusean aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

astakardu : HiztEn-LurE, Euskalterm 1; astakarlo : HiztEn ("ik. astakardu"), LurE; astalikardu : Euskalterm 2.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: astakardu; gardulatz : Cirsium sp.; astalikardu : Silybum marianum; gardulatz : Centaurea scabiosa. Ik. horko hustuketa: a) Dipsacus fullonum (cardencha, cardère sauvage): astakardu (G. Larrañaga LandareJak; X. Kintana Hizt80); astakarlo (Azkue DVEF, Font Quer PlantMed); astalahar (Gordailu IkastHiztegia); astalar (Polunin Flores de Europa; Guía PlantMed; G. Larrañaga LandareJak; Azkue DVEF; PMuj DCV); astrakal (Font Quer PlantMed; Azkue DVEF); kardancha-zuriya (Lcq); kardantx-zuria (Carreras y Gandi GGPVN); kardentxa (G. Larrañaga LandareJak); larra-kardu (PMuj DCV; Bouda-Baum); sorgin-orratz (X. Irigarai); txarrantxa belar (G. Larrañaga LandareJak); b) Cirsium sp. (cardo, chardon): asta-gardo (X. Irigarai); gardu (Gordailu IkastHiztegia); kardabera (Polunin Flores de Europa; Ortiz del Portillo); kardu makur (G. Larrañaga LandareJak); kardu-latz (Ortiz del Portillo; X. Irigarai); kardue (Irurtzun projektua); kardulatz (G. Larrañaga LandareJak); JIr OnomBot: astagardo, estakardo, gardantxa, gardo, kardo-trigero, kardo; c) Silybum marianum (cardo mariano, chardon marie): asta-likardo (Font Quer PlantMed; Azkue DVEF); astalikardu (HLEH); maria'ren khardia (Font Quer PlantMed; Lh DBF; Azkue DVEF); mariaren kardia (Guía PlantMed; Polunin Flores de Europa); triaga (Font Quer PlantMed); JIr OnomBot: agardontxa, pintxones, pintxigales, kardo, kabezones, kabezas-de-polla, gargantxon, gardintxo; gardintxa, gardantxa, kaskamelatxe, demonios, obigarre, abigarre, alkatxofa-aborta, gordontxa, gordintxa; algardontxa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: astakardo / ElhHizt: + / EskolaHE: astakardo

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-kardu.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

kardu-mota txikia.

Forma osatu lehiakideekin batera ikustekoa da

cf. astokilo

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-kirten.

Forma baten adiera(k)

(irain-hitza).

Forma osatu lehiakideekin batera ikustekoa da

cf. astokume

Erabilera urriko formen artean aukeratu da, arrazoia agertuz

asta- forma ez du tradizioak agintzen; lantaldeak hobetsi du beste irain-hitzetan bezalakoa izan dadin.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-lapiko.

Forma baten adiera(k)

(irain-hitza).

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: astalar: Dipsacus fullonum.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Landare eta animalien taxonomi izena

Dipsacus fullonum.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: astalikardu: Silybum marianum.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: astalikardo / HiztEn: + / LurE: astalikardo / ElhHizt: + / EskolaHE: astalikardo

Forma erregularra edo paradigmaren araberakoa da hobestekoa

-kardu formako erregularra da hobestekoa, tradizioak ez baitu besterik agintzen, erabilera urrikoa izanik.

Landare eta animalien taxonomi izena

Silybum marianum.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

astalka, astalkatzen.

Aditz-erregimena

du ad.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Tradizioak baztertu duen forma

Er. gabea.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Tradizioak baztertu duen forma

Er. gabea.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

asta eme B 1 (Zav Fab); astaeme 3, B-G (Otx 2; TAg Uzt); asto eme 6: G 4 (Lard, Ud, Noe); IE 2 (Lç); asto-eme IE 1 (SP Phil); asteme 4: G 3 (Or Mi, Ir YKBiz); EB 1 (Arti Ipuin); asto ama Zu 1 (Tt Onsa); ik. gainera OEH argitaratuan: astama 2 (Ol Gen 32,16; Etxba Eib); astaeme 3 (Ur Gen 32,16, IBe Mt 21,2, Itz Berb); asto eme 2 (Ur, Ol Mt 21,2); asto-eme 2 (Bibl Gen 32,16; 49,11); astoama 2 (Ker Gen 32,16; Mt 21,2); asteme 1 (Astar I).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

asteme EB 1 (X. Amuriza: "astemearen esnea").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

astama : DFrec 1, HiztEn-LurE, Euskalterm 1; asteme : HiztEn-LurE, Euskalterm 1.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

astemea.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: astamahats alebeltz: Bryonia alba; astamahats alegorri: Bryonia cretica subsp. dioica.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

astamahats ale-beltz, astamahats ale-gorri.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-mahats.

Kategoria

iz.