50535 emaitza bilaketarentzat - [5151 - 5200] bistaratzen.

astronauta
iz. Espazio ontzi bateko eskifaiako kidea.

Aztergaia: astronauta

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:IrEm

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E301]: "[nik zerrendan sartu egingo nuke, horrelakoak erabiltzeko premia noiznahi dugulako]" (1994-11-02)

astronautika
iz. Espazio nabigazioaren zientzia eta teknologia.

Aztergaia: astronautika

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
astronomia
iz. Argizagien eta unibertsoaren egituraren zientzia. Astronomia taulak. Astronomia urtea: 365,242 eguneko epea.

Aztergaia: astronomia

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau48
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:IkHizt 1993-01-27 Lantaldeak besterik gabe onartua
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:10
astronomiko
adj. Astronomiari dagokiona, astronomiarena. Behatoki astronomikoa.

Aztergaia: astronomiko

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:30 1997-12-09 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio osagarria
Izenondo erreferentzialak

-iko izond. erref.

astronomo
iz. Astronomian aditua.

Aztergaia: astronomo

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
astüar
1 adj. Astüekoa, Astüeri dagokiona.
2 iz. Astüeko herritarra.
astun
1 adj. Pisu handikoa delako, eramaten, jasotzen edo higitzen zaila edo neketsua. Ik. pisutsu. Gurutze astun bat ezarri zioten soinean. Zama astuna.
2 adj. Ohikoa baino pisu gehiagokoa. Lisaburdina handia eta astuna iruditu zaie erabiltzaileei.
3 adj. Eguraldiaz, giroaz eta kidekoez mintzatuz, itogarria. Barruan giro astuna izango dugu. Gelako egurats astunegian apur bat itotzen ari zenez, leihoa ireki zuen. Eguraldi astuna.
4 adj. Hodeiez mintzatuz, trinkoa, ur masa handia duena. Hodei astunen iluntasuna mendian zehar. Laino astun beltza.
5 adj. Higitzeko moduaz mintzatuz, geldoa, motela. Bi errenkadaren artean barrena, jaun batzuk zihoazen pausaje astunez. Ibilera astuna. Iluntzean, artean, astuna izaten jarraitzen zuen zirkulazioak Iruñerako bidean.
6 adj. Loaz mintzatuz, sakona, barne-barnekoa. Hartu zuen berehala lo astun batek.
7 adj. Garrantzi handikoa, larria. Bekatu astuna. Beste arazo astun bat diruarena da.
8 adj. Nekez egiten dena; gogaikarria. Zeregin astuna, hartu duena. Liburu astunak. Irakasle astuna. Bizia zu gabe oso zait astuna. Astun egiten zaio barau egitea.
9 adj. Gauzak nekez ulertzen dituena. Gizonik sor eta astunenak ikas dezake hori.
10 adj. zuz. Arau-hausteez edo horiei dagozkien zigorrez mintzatuz, handia, larria dena. Delitu astunak dira legeak zigor astunarekin zigortzen dituen arau-hausteak. Arau hausteen pilaketa gertatzen den kasuetan, preskripzio denbora delitu astunenari dagokiona izango da.
11 adb. Astuntasunez; ohikoa baino pisu gehiago duela. Astun dabilen animalia. Burua astun, gorputza nagi, gelditzen da edaten duena. Sargori zegoen, hodeiak gero eta beherago, giroa astun.
12 iz. Astuntasuna. Astuna kendu. Hartu duen lanaren astuna.

Aztergaia: astun

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau48
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:03 1993-10-28 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena

Lematizazio eta adierak bereizteko saio bat egin da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan astun eta larri formak.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

astun a) 'garrantzi handikoa, larria' adierakoa 62 ager.: B 44 (KristiñauIkasbidea 1921 8, K. Basabe 4, Urteco Domeca 1903 4, J.A. Goiria 2, Ibarg 20, D.M. Bernaola, El Día 1931, Zubk, Onaind, J. Arregi, Gure Erria 1990), G 10 (KIkG 3, J.A. Orbegozo, Manzi 2, Onaind, X. Euskitze, El Pueblo Vasco 1935, D. Irigoyen), EB 8 (Kristau Ikasbidea 1974, UZEI, F. Olariaga, G. Nazabal, GAO 1989 3, J. Urkiza); b) 'larritasuna' adierakoa 2 ager.: B 1 (F. Zenarruzabeitia), EB 1 (Azurm/JMMuj); larri a) 'larritasuna' adierakoa 33 ager.: B 6, G 9, EB 13, EgAs 5; b) 'garrantzi handikoa; ondoez edo kezka sortzen duena, estua, hertsia' adierakoa 591 ager.: B 41, G 101, IE 8, EgAs 152, EB 289; estu(-)larri 4 ager.: B 1, G 3.

astundu, astun/astundu, astuntzen
da/du ad. Astun edo astunago bihurtu. Astoa egur zamaz ongi astundua. Karga astundu. Gaitzak astuntzen dio burua. Ez gero zuen bihotzak lurreko kezkez astundu. Berriz ere lo zeudela aurkitu zituen, haien begiak astunduak baitziren.

Aztergaia: astundu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-10-28 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

astundu, astun(du), astuntzen. da/du ad.

Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

astundu, astun(du), astuntzen

astungarri
adj./iz. Astuntzen edo larritzen duena. Anton. aringarri. Beste ezbehar bat gertatu zitzaion, bere oinazeen astungarri.

Aztergaia: astungarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-12-09 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz. eta izond.

Antonimoa

Anton. aringarri.

astunki
adb. Astuntasunez. Irrist egin zuen eta ziplo erori zen astunki.

Aztergaia: astunki

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-12-09 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak

-ki.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

adlag.

astuntasun
iz. Astuna denaren nolakotasuna; pisua. Jasaten dudan zamaren astuntasuna. Laurogeita hamar urteren astuntasuna aldean zuela. Airearen astuntasuna. Astuntasunaren eragin soilaz erortzen den gorputz bat.

Aztergaia: astuntasun

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau48
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-10-28 Lantaldeak besterik gabe onartua
astur
1 iz. hist. Antzinatean, Iberiar penintsulan —gaur egungo Asturias, León, Zamora, Lugo, Ourense eta Bragantzan— bizi izan zen herri bateko kidea. Erromako enperadoreak, kristautasuna zabaltzeko xedez, frankoen eta asturren erresumak bultzatu zituen.
2 adj. hist. Herri horretakoa, herri horri dagokiona.

Aztergaia: astur

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: EArau174 2018-09-25 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu astur formarik.

astur : Deia (“Batetik, Erromako enperadoreak kristautasuna zabaltzearen xedez frankoen eta asturren erresuma bultzatu zituen; bestetik, Damaskoko Kalifa Hispaniako arabiar armadaren babesle izan zen xede berberarekin, baina Islama zabaltzeko”); astur-leondar 1, Deia (“beste batzuetan, berriz, euren kabuz borrokatzen dute frankoen erresumaren kontra, astur-leondarren kontra eta 711n iritsi ziren arabiar inperioaren kontra”); astur-leones 3, Argia (“Galegoak mugak, baina zeinekin? Partez, astur-leonesarekin, eta, partez, gaztelaniarekin… Hizkuntzak antz handikoak izanik, ez da erabateko mugarik, continuum bat baizik”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu astur formarik.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Elhuyar: asturleondar // Ez dugu aurkitu astur formarik ap. Labayru, Adorez.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta erabilia. Jasotzekoa sarrera gisa Historia markarekin.

Informazio lexikografikoa
Jakite-arloak

Hist.

asturiar
1 adj. Asturiaskoa, Asturiasi dagokiona.
2 iz. Asturiasko herritarra. Sailkapen nagusian Vettelek baino 74 puntu gutxiago ditu asturiarrak.
Azpisarrerak

Aztergaia: asturiar

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-12-09 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
Hiztegi Batuko Lantaldea: ZS:HBL 2009-03-10 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
Hiztegi Batuko Lantaldea: ZS:HBL 2007-09-19 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z6:LBeh 2013-12-17 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
Sektore jakin bateko informazioa

NekHizt: asturiar (behi-arraza); asturiar: EHAA, 2008-04-22: "asturiar zezen gibelalde-bikoitzek, produktuari giharreria oparoa emateaz gain, okelari zentzumen kalitate bikaina ere eransten diote"; haranetako asturiar: EHAA, 2008-04-22: "herriko behi gorri edo pirenaikoa; limusina; suitzar arrea; blonda; txarolesa; haranetako asturiarra; mendietako asturiarra; terreña; montxina, betizua, eta frisiarra, bai eta haien arteko gurutzatzeak ere" — lautan; mendietako asturiar: EHAA, 2008-04-22: "haranetako asturiarra; mendietako asturiarra"; "Mendietako asturiarra edo casina deritzon arraza Asturiasko bertako behi arraza da, eta haragitarako hazten da erregimen estentsiboan, batez ere Asturiasko ekialdean"; Asturiasko behi arraza: EHAA, 2008-04-22: "Asturiasko behi arrazak [...] Mendietako asturiarra edo casina deritzon arraza Asturiasko bertako behi arraza da [...] Haranetako asturiarra delako arraza Espainiako arraza autoktonoa da".

Beste (edozein) iturritako erabilerak

asturiar arraza: zamudiokoudala.net ("asturiar arrazako behiak"). // Ez dugu aurkitu ap. EPG.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

asturiar 7 (3 izond.): Berron Kijote (“Burugabekeri-otan ari zalarik, bada, orduantxe bete zan, bai ariñ bete ere beretzat, aako asturiar ura etortzeko ordua”, “Maritornes asturiarrak galde”, “Maritornes asturiarrak sendatu zuan Santxo”, “asturiarrak beste norbaitengatik saldu ote zuan irudikortua”), NEtx LBB (“Anton asturiarra”), ES (“baldinetariak eskualdunak, eta asturiarrak, Espainiako bi jendaki hagitz borthitzak uzten bazituen bere libertatetan gozatzera”), Hb Esk (“Pelaio Asturiarren errege”).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

asturiar 7 (2 izond. eta izlag. 1): Lantziri (“pikotx asturiarrak”), J. Kalzada (“Asturiarrek etxe biribilak egiten zituzten eta etxe multzo ttipitan bizi ziren”), Oihenart Taldea (“asturiar monarkia”), Hemen 1987 (“hamaika urtetako Celina Rodriguez neskato asturiarra bortxatze eta hiltzearena”), Bitez (“L’Essor taldearekin erakusketa batean parte hartu zuen asturiarra”), J.A. G. de Cortazar (“asturiarrek kasu honetan”), 15 gertaera (“Frankoek, musulmanek, asturiar eta leondarrek”).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

asturiar: HiztEn, LurE.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

asturiar: ZTC 1.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Txostenaren laburpena

Ez dugu aurkitu OEH-EEBS corpusetan behi-arrazari dagokion asturiar, Asturias(e)ko, asturiano bezalako formarik, ezta LurE-Harluxet entziklopedietan ere.

Lantaldearen irizpideak
Onomastika batzordeak argitzekoa

Onomastika batzordeak lantzekoa.

Forma osoa ez dena

behi asturiar sintagman jasotzekoa da eta, beraz, behi sarreran.

Aldeko arrazoi handirik ez dago

Nahiz ez den Asturias -s-dunaren eratorri erregularra, forma hori dagokio, hori erabili baita (eta cf. asturiera arautua, hau ere -s gabea; halaber andetar edo alpetar).

Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

Egokia dirudi eta Onomastika batzordeak besterik erabaki ezean onartzekoa.

Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Arrazak eta -tar osaerakoak

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz. eta izond. edo izlag.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: Osoko bilkura (2014-12-19): Onomastikak aztertzeko utzia.

 - Erabakia: Osoko Bilkura (2015-06-26): iz. eta izond. edo izlag. [Exonomastikako herritarren izenen txostenean jasoa].

asturiera
iz. Latinetiko hizkuntza, gaur egun batez ere Asturiasen mintzatzen dena. Txostenaren arabera, asturieraren erabilera bultzatu ezean, hizkuntza galdu egingo da.
asturu
iz. Zoria. Hau da patuaren burla, asturuaren txantxa eta trufa.

Aztergaia: asturu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z5:EEBS:33 1997-12-09 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

zoria.

asturugaitz
iz. Zorigaitza. Baina ez ote dut, bada, asturugaitz honetatik ilkitzeko zerbait itzurbide?

Aztergaia: asturugaitz

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-12-09 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio osagarria
Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-gaitz.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

zorigaitza.

asturugaizki
adb. Zoritxarrez.

Aztergaia: asturugaizki

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-12-09 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Informazio lexikografikoa
Kategoria

adlag.

Diakronia

Zah.

asumitu, asumi, asumitzen
1 du ad. Norbaitek zerbaiten erantzukizuna bere gain hartu. Ez dute erabakiaren erantzukizuna asumitu nahi.
2 du ad. Onartu. Uste dut gure aita zaharra gaixotu dela, eta asumitzen ari naiz.

Aztergaia: asumitu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:23 1997-12-09 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z6:LBeh 2011-05-10 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z10: LBeh134 2020-12-23 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez da ageri corpusean, ez OEH argitaratuan.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

asumitu 8 aldiz ageri da, EB: DV Zabalik 1986 ("Nork bere bizitza osoa asumitu behar duela esan nahi da"), G. Nazabal 2 ("Guzti horrek, noski, ordurarte pentsakeraz eta kulturaz asumitua zegoen irudiarekin batere zerikusirik ez zuen berri bat azaltzen zuen"; "Klasikoetara itzultzea, lehengo prozedura teknikoak asumitzea, historiaren "birziklapena" delakoa"), J. Landa ("Berak egindako kritika gehienak iadanik asumituak dituela"), J. Kalzada ("Herriak gogor asumituko duen proiekto hori"), P. Sastre ("Eta esperantzaren buruan hitz berri batzu hasi nintzen esaten, inkonsziente lehenik, asumiturik ondoan"), Amatiño ("Eta nik behar dena asumitzeko gertu nago, baina mutilak, ez gaitezen beti inoren papera interpretatzen bizi"), Larrun 1988 ("Eta asumitzen da ezen nazioarteko sistemaren egiturak garrantziko aldaketarik gabe iraun egingo duela").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

asumierazi : AB50 1; asumitu : DFrec 7; AB38 1; AB50 5; Euskalterm 2. Ez dugu aurkitu ap. HiztEn-LurE. // 'asumir' itzulitako besteak: ahartu: AB50 1; beratzakotu: AB50 1; bere gain hartu: AB50 1; Euskalterm 3; beregain hartu: Euskalterm 1; beregaindu: Euskalterm 1; bereganatu: AB50 2; beretu: Euskalterm 2; beretzakotu: AB50 10; eskuratu: AB50 16; gain hartu: AB50 1; gureganatu: AB50 1; hartu: Euskalterm 2; AB50 2; jabetu: AB50 3; jaso: AB50 3; onartu: AB38 1; AB50 1.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

asumitu ez dugu aurkitu hiztegiotan: EuskHizt; ElhHizt; HiruMila; EskolaHE; XarHizt; Lur EG/CE eta EF/FE; Casve EF; HaizeG BF; Lh DBF; DRA; PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

erdal asumir, assumer formen ordainak beste hiztegietan: ElhHizt: "1 onartu, nork bere egin; neurtu (eta antzekoak) (...) 2 Nork bere gain hartu, hartu (ardurak, erantzukizunak, etab.)" // HiruMila: "Jaso, hartu, (variable según la persona) bereganatu, bere (neure, zeure...) gain hartu" // Casve FE: "Bere gain hartü, bere bizkar hartü, egari" // HaizeG FB: "Bere gain hartu, erakarri; (lui) beretu; (vous) zuretu, (moi) neretu..." // PMuj DCV: "1 arrogarse, atraer hacia sí: erakarri, jaso; asumir él: beretzakotu, bereganatu, beretu, beretzat artu; asumir tú: zuretzakotu, zureganatu, zuretu, zuretzat artu; asumir yo: neretzakotu, nereganatu, neretu, neretzat artu; 2 levantar, ensalzar: jaso, goratu, upatu, goititu, eraiki". Ez dugu aurkitu ondokoetan: Lur EG/CE eta EF/FE; T-L LFB.

asumitu 29: Mikel Asurmendi 8 (adib.: “Esaterako, hogeitaka urteko gazteek ez dute asumitzen bertako jendeak adineko pertsonak zaindu behar dituela”, “EAJk asumitu behar du aurrerantzean bestelako rola dagokiola”, “EAJk, negoziazioa emango balitz, galtzaile atera daitekeela asumitu behar du”, “eraginkorra izateko hainbat pauso asumitu behar dira lehenik”), Sustrai Colina (“Hori eginik arrisku txikiak asumituz irabaziak bikoiztu ditzakezu”), Iñigo Astiz (“Yeye estiloa guztiz asumitu”), Gorka Bereziartua 2 (“bera baino gehiago den osotasunaren ordezkaritza asumitu izan duela, kondentsazio prozesu baten bidez”, “nahiko modu akritikoan asumitzen da teknologia gehienetan”), Nekane Goikoetxea (“asumituta dauka belaunaldi gazteek euskara ikasi behar dutela”), Josu Larrinaga 2 (“asumitu behar dute bestelako Euskal Herria eraikitzeko sobran dagoela garapenkeria”, “obra publikoak egiten zor toxiko handia asumitu duten bertako enpresen ihesa...”), Aitor Renteria (“ez dute erabakiaren erantzukizuna asumitu nahi”), Eneko Bidegain 3 (“Horrek erran nahi du GAL asumitzen dutela?”, "erabat asumitutako operazio batean”, “asumitzen dute, inolako lotsarik gabe”), Ane Muñoz (“nire amodio platonikoak ordu luze haietan sentitu ere ez ninduela asumituta, betiko etsitzea erabaki nuen”), Berria (“Espainiaren defentsak dakarren erantzukizuna asumitu"), Xan Harriague (“sozialistak gai izan direlako asumitzeko eta herria aurrera eramateko”), Itxaro Borda (“Kanoi haragi edo demagun gurasoak asumitzera ausartzen ez diren betekizun linguistikoen eramaile amesten ditugu”), Fredi Paia (“herri honetan aspaldi asumitu genuen”), Ane Muñoz (“nire zorte txarra asumituta”), Irune Lasa (“teknologiak dituen arriskuak eta ziurgabetasunak asumitzeko”), Eneritz Zabaleta (“Perpinyak bere ardurak asumitu beharko ditu”). // asumitu 159: Argia 47, Berria 57, Deia 5, Deustuko Unibertsitatea, DiarioVasco 12, Euskal Herriko Agintaritza, EiTB 6, Elkar 6, Erlea 7, Jakin 11, Uztarria.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: asumitu 36: Herria 14, Berria 15, Iñaki Heras 2 (“Gizakiaren ongizatea areagotzea, gizakiaren diru-errenta edo eskura duen produktu kopurua areagotzea dela asumitzen baitu”, “ekonomilariek errazegi asumitzen duten hipotesia da”), Joxe Azurmendi 2 (“kontzientziaren garapenerako eta gure erabaki pertsonalen erantzukizuna geuk ausarkiago asumitzeko eskaintza bat”, “naturaltasuna arrazoimenak asumitu du”), Iñaki Segurola (“errealitatea normaltasunez asumitzen, irensten, jaten erakutsi gaixoari edo gaixo-ustekoari”), Txema Ramirez de la Piscina (“errepresioaren ondorio diren kalte pertsonalak asumitzea”), Koro Navarro (“bankuek berek bakarrik asumitu beharko dituzte berezkoak ez dituzten jardueren gaineko arriskuen ondorioak”).

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Lantaldearen irizpideak
Mailegu baztertzekoa da, adiera asko edo ilunekoa baita

Ik. onartu, nork bere egin, nork bere gain hartu; etsi, etab.

Mailegu isiltzekoa edo gaitzestekoa da, ordain egokia duenez

Badu lehiakide hedatuagorik (cf. onartu, bere gain hartu...), eta hauek aski dira.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa. Adierak bereiztea komeni da, ez baita ‘onartu’ bakarrik (onartu, bere gain hartu…).

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [I102]: 'Literatura zientifikoan badago hitz honen zentzu bat beharbada aipatu gabe utz daitekeena, baina emandako sinonimoetan sartzen ez dena: "hatsarre bat asumitu/hipotesi bat asumitu", alegia, "hatsarre/hipotesi bat ontzat jo". Dakusadan konponbide bakarra beharbada "ontzat jo/eman" ematea da adibide argi batekin: "gaur egungo biologo guztiek Darwinen bilakaera-teoria ontzat jotzen dute". Esamolde horretatik sorturiko (edo asmaturiko) forma nominala ere kontuan hartu beharko litzateke, bestela, "asuntzio" hitzari zentzu hori eman beharko litzaiokeelako. "Aurreonarpen" izan daiteke berba egokia: "gaur egungo biologiaren aurreonarpenak XIX. mendean finkatu ziren"'.

 - [E116]: 'Uste dut AE-k dioena hala dela, baina ez dut uste hau den hori konpontzeko tokia. Hori gramatika kontuetan ari direnei utzi behar zaie. Nik ez nizkioke inola ere aurreonarpen edo dena delakoari orain ateak irekiko hemen. Hau ez da tokia. Lan taldeak dioen gisa, lerro hori kentzea da hoberena, eta bakoitza molda dadila ahal duen bezala, euskarak bai baititu aski baliabide asumitu-ren ordezkoak aurkitzeko'.

 - Erabakia: Erabakia (2003-12-19): 'ez aipatu'.

 - Erabakia: Osoko bilkura (2014-12-19): Kendua.

asun
iz. Belar landarea, larruazalean erresumina eragiten duten hostoak dituena (Urtica sp. ). Asunez igurtzi. Asunez lepoa ukitzea bezala.

Aztergaia: asun

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau48
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1993-10-28 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskalki guztietan edo gehienetan nagusitu den forma

asun da gaur erabiliena (Izendegia>-k ere hori proposatzen du)

Jatorrizko forma

asu(i)n, ausin

Euskaltzaindiaren Arauak

asun Urtica.

Lantaldearen irizpideak
Iparraldean eta Hegoaldean hedatuena da

asun da forma komun>hedatuena (B, G eta Ipar.)

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: asun beltz .

Informazio lexikografikoa
Landare eta animalien taxonomi izena

Urtica

asunbeltz
iz. Asun mota, lore arrak eta emeak zurtoin berean baina mordo bereizietan ematen dituena (Urtica urens).

Aztergaia: asunbeltz

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-12-09 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: asunbeltz: Urtica urens; eta asun borta: Lamium maculatum; asun handi: Urtica dioica;

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: asunbeltz / LurE: AS / ElhHizt: asunbeltz / EskolaHE: AS

Informazio osagarria
Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-beltz.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

asun sarrerari dagokion azpisarrera.

Landare eta animalien taxonomi izena

Urtica urens.

asunciondar
1 adj. Asunciongoa, Asuncioni dagokiona. Asunciondar merkataria.
2 iz. Asunciongo herritarra.

Aztergaia: asunciondar

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

asunciondar (herritarra).

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [I102]: 'Asuncion hiriko herritarra'.

asunto
iz. Heg. herr. Kontua, arazoa, egitekoa. Ik. gai; auzi. Baina zu zer?, sartu muturra zeure asuntoetan!

Aztergaia: asunto

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:14 1997-12-09 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z10: LBeh193 2020-05-19 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

asunto iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, asunto-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. gai; kontu].

asunto 156: Argia 20, Berria 28, Deia 2, DiarioVasco 12, EiTB 37, Elkar 40, Erlea 5, Goiena 2, Jakin 4, Karmel 4, UEU, Uztarria; asuntu 40: Argia 2, Berria 5, Deia, DiarioVasco 2, EiTB, Elkar 23, Erlea, Goiena, Jakin, Karmel 2, UEU.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

asunto 40: Berria 3, Harkaitz Cano 12, Patxi Iturritegi 5, Iñaki Segurola 4, Jon Alonso 2, Unai Iturriaga 2, Joanes Urkixo 2, Fernando Rey 2, Juan Garzia, Pello Zabala 2, Xabier Mendiguren Elizegi, Josu Landa, Matias Mugica, Joseba Sarrionandia, Koldo Izagirre; asuntu 7: Jon Alonso 4, Iñaki Zabaleta, Xabier Mendiguren Elizegi, Joxe Austin Arrieta.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Lantaldearen irizpideak
Mailegu isiltzekoa edo gaitzestekoa da, ordain egokia duenez

Saih. Ik. gai (eta aztergai bezalakoak), kontu , etab.

Baztertutako forma onartzea proposatu da. Asko erabiltzen da, baina Heg. marka ezarri beharko zaio. Definitzerakoan, adierak bereizi beharko dira: 1 kontua; 2 gaia.

asurantza
iz. Ipar. Asegurua. Auto asurantza.
Azpisarrerak

Aztergaia: asurantza

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:HBB 1993-01-27 Lantaldeak erabaki gabe utzia

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

asurantza Ipar. 'asegurua' / AS: asurantza hartu.

Informazio osagarria
Euskalki-banaketa desberdineko forma parekoa
Forma osatu lehiakideekin batera ikustekoa da

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E306]: "'aseguru-etxe' azpisarrera onartzen bada, 'asurantza-etxe' ere bai (eta kontuan izan beste batzuk eranstea proposatu dugula; horiek onartuz gero, 'asurantza' hitzarekin sortuak ere sartu behar lirateke, ahal den Ipar. /Heg. simetria handiena lortzearren" (2002-09-02)

Euskaltzainen oharrak

 - [E208]: 'Iparraldeko hitza da, bai, baina azken orduan frantsesetik jasoa, han ere, segur/seguratu jatorragoak baitira. Hegoaldean seguru/aseguratu erabiltzen ditugunez gero, ene ustez aseguru/aseguratu bikotea hobestean, -berauek erabiltzen baititugu besteak definitzeko- azken horiei ematen diegu lehentasuna. Hori dela eta, ez genituzke geure ezberdintasunak handiagotu behar, berez bigarren mailakoak diren asurantza hartu, asurantza-etxe, asurantza-poliza ere, hiztegi batuan sartuz'.

 - [I102]: 'Iparraldekotzat jo da berba hau aurreko argitalpenean. Badauka zentzurik horren eratorriak ere sartzea? Ez litzateke hobe izanen eratorri eta elkartuentzat aseguru bakarrik uztea [cf. aseguru-etxe, aseguru-poliza, aseguru-agentzia...]?'

 - [E116]: 'Uste dut hau Iparraldekoei galdetu behar zaien. Lehendik arautuak ditu Euskaltzaindiak asurantza eta asurantza hartu. Hori ez da eztabaidan. Nik asurantza-etxe eta asurantza-poliza sartzea proposatzen dut, baina Iparraldekoei eman behar zaie hitza. Nire ustez, XK-k dioenak ez du ez bataren ez bestearen alde egiten. Egia da tradizioan segur/seguratu hitzek dutela tradizioa (Iparraldean aski handia), baina hortik Hegoaldean aseguru egin dugu, eta Iparraldean asurantza. Hitz hauek, bai bata bai bestea, berriak dira, tradizio gabeak. Kontua da aseguru oinarri hartuz aseguru-etxe onartzen bada, ea Iparraldean aseguru-etxe behar duten nahitaez eta ez duten eskubiderik asurantza-etxe erabiltzeko. Baina hori, berek erabaki behar dute, nire ustez. Hori da egiten dudan proposamena'.

 - [I102]: Nire ustez denon Erabakia da arazoa, euskaldun guztiok "seguru" hitzaren aldagarriren bat erabiltzen dugulako. Beraz, bat nator PSk dioenarekin izen elkartuak sortzeko orduan "aseguru" bakarrik erabiltzea. Nik neurez 'asurantza' bera kenduko nuke baina prozedurak debekatzen du. Ez dugu ahaztu behar "euskara batua" egiten ari garela, ez "euskara bikoitza"'.

 - Erabakia: Erabakia (2003-12-19): 'ez aipatu nik proposatzen ditudan ASak'.

asurantza hartu
du ad.-lok. Ipar. Aseguratu. Pilotari guztiek behar dute asurantza hartu.

Aztergaia: asurantza hartu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau48

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS

asuratu, asura, asuratzen
du ad. Ipar. Aseguratu.

Aztergaia: asuratu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:HBB 1993-01-27 Lantaldeak erabaki gabe utzia
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-12-09 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

hurrengo pasaldirako utzia.

Informazio osagarria
Euskalki-banaketa desberdineko forma parekoa
Forma osatu lehiakideekin batera ikustekoa da
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

asura, asuratzen.

Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala

Ipar.

Aditz-erregimena

du ad.

Forma baten adiera(k)

aseguratu.

asurtar
1 adj. Asurkoa, Asurri dagokiona.
2 iz. Asurko herritarra.

Aztergaia: asurtar

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: ZS:HBL 2007-09-19

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

Asur / asurtar.

Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

aszeta
iz. Espirituaren betetasuna lortzeko ondasun materialei uko egiten dien eta gorputzaren berezko joerei eusten dien pertsona.

Aztergaia: aszeta

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
aszetika
iz. Aszetismoa. Aszetikaz, liturgiaz eta kanonez zenbait iruzkin.

Aztergaia: aszetika

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau48
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:Maileg 1993-01-27 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Erabiltzekotan, forma horretan erabiltzekoa da
Informazio osagarria
Maileguen egokitzapen sistematikoa

-sz-

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [I102]: "asketika [grafia hobesten dut], astakeria galanta Euskaltziandiak erabaki zuena. Edo asketika, edo azetika, eta azken hau absurdua litzateke. Ez baina dizipulu eta diziplina tradizioz horrela heldu zaizkigunak" (1995-01-10)

 - [K204]: as-zetika hizkatzen ote duzue, ala azetika?" (1995-01-13)

aszetiko
adj. Aszetismoari dagokiona. Bizimodu aszetikoa.

Aztergaia: aszetiko

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4B:EEBS:004 2002-10-08 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

aszetiko (eta aszetiko-erlijioso) 5: J.M. Lekuona ("Disziplina bat dakarrena, bakardadearen lege seraila, hutsarte kontrolatuaren mezu aszetikoa"), HizkLiter/UBI ("literatura aszetikoaren punterengo emaitza"), P. Iztueta (izenburu bezala, "Borroka aszetikoa"), P. Salaberri 2 ("Espero zitekeen bezala, Gero-ren ornatuaren ezaugarri nagusiak ere liburuaren izaera aszetikoak berak bideratuko zituen oro har", "Hauek biak izan dira literatura aszetiko-erlijiosoak maizen erabili dituenak eta irakurleak hunkitzera iristeko dramatismoa lortzen hobekien laguntzen dutenak").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

aszetiko : HiztEn (izond. aszetismoari edo aszetei dagokiena), LurE (adj. aszetismoarena dena edo hari dagokiona), Euskalterm 3 (cf. ariketa aszetiko, aszesi-ariketa sinonimoarekin; teologia aszetiko) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

aszetiko : ElhHizt (izond. ascético, -a), EskolaHE (izond. aszetismoarena dena edo hari dagokiona) // Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio osagarria
Izenondo erreferentzialak

-iko izond. erref.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E306]: "sartzea proposatzen dugu (izond.)" (2002-09-02)

aszetismo
iz. Doktrina morala, espirituaren betetasuna lortzeko, ondasun materialei uko egiten eta gorputzaren berezko joerei eusten irakasten duena; doktrina horretan oinarrituriko bizitza. Munduari uko egin eta aszetismoari lotu zitzaion. Aszetismoan oinarrituriko moral berri bat proposatu zuen.

Aztergaia: aszetismo

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-12-09 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak

Katal.

aszitis
iz. med. Peritoneo barrunbean gertatzen den likido pilaketa.

Aztergaia: aszitis

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-12-09 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak

NekHizt (Abeltzaintza. Gaitzak; es ascitis / fr ascite).

Informazio osagarria
Maileguen egokitzapen sistematikoa

-itis.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

at
postpos. -tik kanpo. (-tik atzizkiaren eskuinean). Etxe barruan eta etxetik at. Bilbotik at bidalia.

Aztergaia: at

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau48
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:05 1993-10-28 Lantaldeak besterik gabe onartua
atabaka
iz. Batez ere bizk. Goian zirritua duen ontzi itxia, batez ere elizetan limosna jasotzeko dagoena.

Aztergaia: atabaka

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:24 1997-12-09 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala

Batez ere Bizk.

Kategoria

iz.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [I102]: 'Bizkaiko berba bat izan arren oso egokia da hautestontzi hitzaren sinonimo gisa. Horregatik "batez ere Bizk." hori kenduko nuke'.

 - [E116]: 'Bizkaieraz bakarrik erabili izan da, leku jakin batzuetan bakarrik: Markina, Bergara, Leintz-Gatzaga. Beraz, informazio hori da hemen eman behar dena. Gero, bakoitzak nahi duen gisa erabil dezala, bizkaieraz nahiz beste edozein euskalkiz'.

 - [I102]: 'Ez nator bat. Berba hori beste edonongoa balitz ez litzateke horrelako aipamenik eginen erabilera orokorrerako egokia bada'.

 - Erabakia: Erabakia (2003-12-19): 'atabaka Batez ere Bizk.'

atabal
iz. Bi zotzez jotzen den danbor motz eta zapala. Aldarrikaria bere atabalarekin. Atabal hotsa. Atabal zotza. Atabal errepika bat.
Ohiko lexiak

Aztergaia: atabal

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau48
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1992-10-29 Lantaldeak besterik gabe onartua
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:IkHizt
atabal jotzaile, atabal-jotzaile
iz. Atabala jotzen duen pertsona. Gaurtik etzi arte, Nafarroako, Bizkaiko, Gipuzkoako, Lapurdiko eta Nafarroa Behereko ehun bat gaitero eta atabal-jotzaile elkartuko dira Baionan.

Aztergaia: atabal-jotzaile

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z11:EHL 2023-12-12 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da.

atabala jo
du ad.-lok. Festetan-eta atabala jotzen zuen.
Ohiko lexiak

Aztergaia: atabala jo

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z11:EHadib [2] 2023-04-18 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

atabalari
iz. Atabala jotzen duen pertsona. Tartean ehun txirulari eta ehun atabalari, bostehun zaldi eta bostehun mandorekin.

Aztergaia: atabalari

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:30 1997-12-09 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-ari/-ero.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

atabal-jotzailea.

atabalatu, atabala/atabalatu, atabalatzen
1 du ad. Atabala jo.
2 du ad. Hatzekin kolpeak emanez danbor hotsaren antzekoa atera. Pianoaren zurezko estalkia atabalatzen hasi da. || Euriak atabalatzen zituen sukaldeko leihoak.

Aztergaia: atabalatu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-12-09 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

atabala, atabalatzen.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tu/-atu.

Informazio lexikografikoa
Aditz-erregimena

du ad.

Forma baten adiera(k)

atabala jo.

atabiko
adj. Urrutiko arbasoengandik datorren ezaugarri edo jarrera bati dagokiona. Ez gaitezen ito, ordea, tabu eta beldur atabikoak baino beste oinarririk ez duten debeku eta errepresioetan.

Aztergaia: atabiko

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z11: LBeh58 2022-06-07 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB: 58; ETC: 185

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: atabiko 1 izond. Biol; 2 izond. hed.; Adorez: 0; Labayru: 0; NolaErran: 0.

Erdaretako formak

es atávico; fr atavique: Elhuyar: 1 adj. (Biol.) atabiko 2 adj. (fig.) zaharkitu; antzinako; atabiko hizo un discurso atávico, lleno de referencias a la época del imperio: inperio-garaiari buruzko erreferentziaz betetako hitzaldi atabikoa bota zuen / Adorez: 1 (Biol.) atabiko. 2 fig. zaharkitu, antzinako / Labayru: adj. antzinako, arbasoengandiko, zahar(kitu) / NolaErran: 0.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa. Gutxienez bi adiera jaso beharko lirateke: 1 orokorra; 2 Biol. Bide batez, atabismo ere jasotzekoa da.

atabismo
1 iz. Arbasoen ideiei edo jarrerei eusten dien jokabidea. Sentimen primarioz eta atabismoz beteriko gizarte itxiak.
2 iz. biol. Izaki bizidun batean tarteko belaunaldietan kanporatu edo azaleratu ez den urrutiko arbasoen ezaugarri genetikoren bat berragertzea. Isatsak, beraz, atabismo garbiak dira. Atabismo guztietan harrigarriena, bitxikeriaren paradigma, oiloen hortzak dira.

Aztergaia: atabismo

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: EHL 2022-06-07 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

atabiko forma aztertzean jasotzeko proposatua.

ataburu
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, ataburu-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. ateburu].

Aztergaia: ataburu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau48
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-10-28 Lantaldeak erabaki gabe utzia

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena

ik. OEH; EEBSko agerraldiak: ate-buru (2 ager.: B, G); ateburu (3 ager.: G, EB); AB38koak: ateburu (2 lib.)

Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

ataburu* e. ateburu.

Informazio osagarria
Forma osatu lehiakideekin batera ikustekoa da

cf. ateburu

ataizean
adb. g. er. Zelatan. Oro begi mutila, katua ataizean.

Aztergaia: ataizean

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-12-09 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio lexikografikoa
Kategoria

adlag.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

zelatan.

ataka
1 iz. Mendi arteko igarobide meharra; haitzuloetako sarrera estua; harresietan egiten den irekidura. Tolosan, Goierri alderantz irteteko atakaren ondoan. Leizeko ataka harri puskaz itxi zedila. Ataka bat ireki zuten iparraldeko harresian.
2 iz. Kinka larria, estualdia. Orain baino lehen egongo hintzen ni orain nagoen atakan. Ataka txarrean naiz. Horrelako ataka gaitzetik egizu lehenbailehen ihes.
3 iz. Ate txikia, adibidez, esparru, artegi, txabola, erlauntz edo labekoa. Ikazkina etxola atakara irten zen. Erretenaren atakak.
4 iz. inform. Ordenagailu bat periferikoekin lotzen den konexio puntua. Nola gaitu edo desgaitu makina ordenagailu bati konektatzeko erabiltzen den USB ataka?

Aztergaia: ataka

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau48
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-10-28 Lantaldeak besterik gabe onartua
atakamita
iz. miner. Kobrea daukan mineral berdea, erraz urtzen dena.

Aztergaia: atakamita

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: ZS:HBL 2009-07-14 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

atakamita: Harluxet-LurE.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu ap. ZTC-EPG.

Erdaretako formak

es (RAE): atacamita; it (S. Carbonell): atacamite; de (Langenscheidts): Atacamit // Ez dugu aurkitu ap. fr (DLLF; ap. WebMineral: atacamite), en (Collins).

Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Izen propiotikoak (Atakama basamortua), eta Mineralak.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: Osoko Bilkura (2015-10-30): Onartua.

atakatu, ataka/atakatu, atakatzen
du ad. g. g. er. Eraso, oldartu.

Aztergaia: atakatu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:21 1997-12-09 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

ataka, atakatzen.

Informazio lexikografikoa
Aditz-erregimena

du ad.

Maiztasuna

g.g.er.

Forma baten adiera(k)

eraso, oldartu.

atake
1 iz. med. Gaixotasun baten krisi larria, bat-batean eta era nabarmenean agertzen dena. Arnasestuka dator, asma-atake txiki batekin.
2 iz. beh. Erasoa.

Aztergaia: atake

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:19 1997-12-09 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

a) 'erasoa': atake G 7 (Izt C, AzpPr, Arr May, Urruz Urz, Noe, Or SCruz 2), B 2 (Kk Ab); ataka Zav Fab 1, EZ Man 2; OEH argitaratuan gainera: ataka (Arg DevB, Ip Imit); b) 'gaixotasun baten krisi larria': biotz atake G (Ugalde Iltz).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

atake 14 aldiz jaso da: a) 'erasoa' adierako 7: G 1 (S. Onaindia), EB 6 (J.A. Agirre, J. Azurmendi, X. Gereño 2, J. Aranalde, P. Zabala); b) 'gaixotasun baten krisi larria' adierako beste 7: B 1 (J. Gorostiza), G 2 (A. Zavala, I. Atxukarro: "Gauean nunbait pasa zaio atake lo ura" #mdash# sic), EB 4 (J. Etxaide, M. Aramendi, X. Mendiguren B.; X. Kintana: bihotz atake).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

a) 'erasoa': DFrec 10, Euskalterm 3; b) 'gaixotasun baten krisi larria': DFrec 2, HiztEn, Euskalterm 4 (eta krisi, akzesu); eta atake 'ataque': AB38 3, AB50 8. Ez dugu aurkitu ap. LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

beste hiztegietan atake jaso dutenak: EuskHizt eta HiruMila ('erasoa'), ElhHizt (Med.), Lur EF/FE ('attaque'). Ez dugu aurkitu ap. EskolaHE, Lur EG/CE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdaretako formak

Erdaretako formak: fr (DLLF): attaque, (ataque por sorpresa) attaque par surprise, (ataque de apoplejía) attaque d'apoplexie, crise (de nervios, epiléptico); it (S. Carbonell): (Mil.) attacco, approccio; (Fig.) attacco, colpo; en (Collins): (Mil. etc) attack, strike, raid; (Med. etc) attack, fit; de (Langenscheidts): (Mil. etc) Angriff; (Med.) Anfall.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Mailak

Beh.

Maiztasuna

g.g.er.

Forma baten adiera(k)

erasoa.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E306]: "'eraso'-ren adierarekin onartzea merezi? ('beh.' eta 'g.g.er.'); bestetik, komenigarria izan daiteke esatea medikuntzan 'krisi' dela hobestekoa" (2002-09-02)

Euskaltzainen oharrak

 - [E116]: 'ez dugu gogokoa izango, baina hitz hau asko erabilia da, hitz egitean eta literaturan ere (EEBSn badira hogei adibide: Azurmendi, Mendiguren, Aranalde, Zabala, Gereño, Gorostiza, Etxaide...). Beraz, ezin da esan Beh eta 'gutxi erabilia' dela. Nik Heg marka jarriko nioke, besterik gabe'.

 - [I102]: 'Bat nator PSrekin ezin daitekeela [g.g.er.]-tzat jo, bai ordea [Beh.]-tzat, hala delako'.

 - [E116]: Beraz, hau litzateke proposamena: atake iz. Beh. 'erasoa''.

 - Erabakia: Erabakia (2003-12-19): 'atake iz. Beh. g.g.er. 'erasoa''.

atal
1 iz. Baratxuriaren burua edo laranja eta antzeko fruituak banaturik dauden zati bakoitza. Ik. baratxuri atal; berakatz atal. Osagaiak: legatza: 3,5 kilokoa gutxienez, oliba olioa, baratxuria (hiru atal), gurina (20 g), limoi erdiaren zukua. Laranja atalak.
2 iz. Gauza bat banatzen den zati bakoitza; zerbaitetatik bereiz daitekeen zatia. Hauspoak geratu eta burdin atala goritzen ipini. Sagar atal bat. Atal bakarreko kanoa. Liburua lodiegia zen eta ataletan argitaratu zuten. Giza gorputzaren atalak. Ekuazio baten bi atalak. Lau ataletan banatutako ikastaroa. Bigarren liburukia, 5. atala, 13. kapitulua.
3 iz. Beste batzuekin batera gauzaki bat osatzen duen zatia; beste batzuekin batera bilduma bat osatzen duen gauzakia. Ik. pieza. Erlojuaren atalak.
4 iz. zuz. Lege testuetan, kapitulu bat banatzen den zatietako bakoitza. 32. artikulua lehen kapituluaren bigarren atalean jarri da.

Aztergaia: atal

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau48
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:Merkat 1993-01-27 Lantaldeak besterik gabe onartua
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:01
atalaga
iz. Atea irmo ixteko haga, barruko aldetik zeharretara bi euskarritan finkaturik ezartzen dena. Ik. tranga 1. Atezainak beren tokietan jarri bitartean, atalagak eta morroiloak itxirik egonen dira.

Aztergaia: atalaga

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:29 1997-12-09 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-haga.

atalarri
iz. Ateburua. Ik. atalburu1. Sarrera gaineko atalarrian, hiru letra.

Aztergaia: atalarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-12-09 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

atalburua.

Orrialde guztiak:
 

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper