Harremana

    50535 emaitza bilaketarentzat - [5501 - 5550] bistaratzen.

    atzartu, atzar, atzartzen
    da/du ad. Esnatu, iratzarri. Hiru errege jakintsu guztiz ditu atzartu. Noiz atzartuko dira Bertoldyren boz-emaile guraso euskaldunak?
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: atzartu

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArauB
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-11-11 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Euskaltzaindiaren Arauak

    atzartu, atzar, atzartzen. da ad.

    Informazio osagarria
    Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

    atzartu, atzar, atzartzen

    Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

    -i/-tu

    Informazio lexikografikoa
    Kategoria

    gaur bakarrik ad.

    atzartze
    iz. Iratzartzea. Bere haragiaren atzartze geldi horrengatik ere zintzo eta garbi zirauen Teresak.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: atzartze

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-12-10 Lantaldeak besterik gabe onartua

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

    Informazio osagarria
    Atzizkien araberako erabakiak

    -tze.

    atzazal
    iz. Batez ere bizk. Azazkala.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
          EHHE
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: atzazal

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArau48
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:Hletra 1993-11-11 Bigarren mailan onartzekoa
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Jatorrizko forma

    atzazal, azazkal, azkazal

    Euskaltzaindiaren Arauak

    atzazal batez ere Bizk. h. azazkal.

    Informazio osagarria
    Zerrendako onartua baino forma gomendagarriagoa(k)

    ik. azkazal

    Informazio lexikografikoa
    Erabileremu dialektala

    batez ere B

    Formari buruzko oharrak

    Iritzi-emaileak

     - [E113]: atzazkal sar dadila "Bigarren mailako sarrera gisa, eta forma hobetsiei erreferentzia egiteko (...) (iparraldean beste formen ondoan erabiltzen baitira)" (1993-02)

    Euskaltzainen oharrak

     - [I102]: '(2003-07-16) nik "h. azazkal" formularen ordez, honela jarriko nuke "batez ere Bizk., azazkal". Edozein kasutan ez dugu ahaztu behar hatzazal behar duela, alegia, h-rekin'.

     - [E210]: '(2003-07-16) Hori gehitzea argigarri izan daiteke, atzazkal hitzak lekukotasunak dituelako (Domingo Agirre, De la Fuente, Apaolaza, Ibiñagabeitia…)'.

     - [E116]: 'lehenbiziko itzulian eztabaida berbera izan genuen, baina erabaki zena erabaki zen. Beraz, ez da orain unea hori aldatzeko. AUk dioenarekin bat nator'.

     - [I102]: 'Neureari eusten diot'.

     - Erabakia: Erabakia (2003-12-19 / 2004-01-30): 'Proposamena: OK'. // PS: (2004ko otsaila, kontsulta bati erantzunez): 'honi dagokio OK hori: atzazkal* e. atzoskol, azazkal'.

    atzazkal
    iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, atzazkal-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. atzoskol; azazkal].
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia
    atze-atzeka
    adb. Atzeraka. Badaezpada ere atze-atzeka sartu naiz. Atze-atzeka zebiltzan txangurruak.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia
    Loturak
    atze-aurre
    iz. pl. Atzeko eta aurreko aldeak. Etxeko atze-aurreak. Gizon motz bat, kokotetik ilea zintzilik eta kokotsetik bizarra, atze-aurretan berdintsu dituela.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: atze-aurre

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z5:EEBS:40 1997-12-10 Azpisarrera gisa onartzekoa

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

    Informazio osagarria
    Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

    dvandvak.

    Informazio lexikografikoa
    Zerrendako formari azpisarrera dagokio

    atze 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

    Erabilera-oharrak

    pluralean erabiltzen da.

    atze-oihal
    1 iz. Agertokiaren atzealdea estaltzen duen oihala. Atze-oihalaren bi aldeetatik agertokira itzuliz joango dira antzezleak.
    2 iz. Gertaera edo prozesu baten azpian dagoen egoera, hura nolabait azaltzen edo baldintzatzen duena. Euskararen eta euskal literaturaren gerraurreko egoera, gure noraezeko atze-oihala. Ipar Irlandako gatazka politikoa zuen atze-oihal modura.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     

    Aztergaia: atze-oihal

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 2001-05-09 Azpisarrera gisa onartzekoa

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS: atze oihal / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS: atze oihal

    Informazio lexikografikoa
    Zerrendako formari azpisarrera dagokio

    oihal (nahiz atze) sarrerari dagokion azpisarrera.

    Formari buruzko oharrak

    Iritzi-emaileak

     - [K201]: "atzeoihal: beharbada sartzekoa da esapide hau" (2001-11-02)

    atze1
    1 iz. Edozein gauzatan, aurreko alderdiaren edo alde nagusiaren kontrako aldea. Armairuaren atze, gain, azpi eta barrenak aztertu nituen. Gauzak aurretik eta atzetik begiratu behar dira; atzeak ere baditu zer ikusiak. Aurreak erakusten du atzea nola dantzatu. Zu zara nire aurre eta atze, nire goi eta behe.
    2 postpos. (Leku-denborazko atzizkiekin, singularrean; denborazko testuinguruetan, geroago datorren denbora adierazten du. Dagokion izen sintagmak -en atzizkia hartzen du, baina bizigabe bati badagokio eta determinatzailerik ez badu, atzizkia eta mugatzailea gal ditzake). Ik. atzera1. Harrizko etxe handiaren atzean. Ate atzean. Gizonaren atzetik dator emakumea. Pozik etorriko naiz zure atzean. Zubi atzetik. Hizkuntza dagoela hizketaren atzean, forma gaiaren atzean. Elizaren atzeko baratzean. Txaluparen atzeko karelari oratuta. Bata bestearen atzean ezbeharrik handienak gertatu zitzaizkion. H-rik ez da idatziko itxitura osoa duten kontsonanteen ondoan, ezta ere bestelako kontsonanteen atzean. Atzeko egongelara sartu nintzen. || Beste harri batek, izugarria hura ere, hegan zeharkatu zuen airea, eta haren atze-atzetik beste batek gero. Neure atze-atzean duzu arrauna.
    3 (Dagokion izen sintagmarik gabe). Atzerantz higituz. Atzerantz erori da. Atzetik ikusi zuen. || Hondoan, atze-atzean, Aiako harria.
    4 iz. jas. Iragana. Euskal poesiaren atzeaz eta geroaz kezketan denak.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
          EHHE
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia
    atze2
    adj./iz. Ahaidea ez dena; arrotza. Kain arreba batekin ezkondu zen, emakume atzeagorik ez zegoelako munduan. Ea emaztearekin, ahaidearekin ala atzearekin bekatu egin duen. Zazpi urte iragan zituen Egipton, atze eta paganoen artean. Ez da lekurik hain urruti edo ezkutaturik, hain atze edo ahazturik. Arrotz izan naiz atze lurrean.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
          EHHE
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Esaera zaharrak

    Atzeak eskua latz. Beretzat ez dena atzeentzat.
    atzea eman
    dio ad.-lok. Bizkarra eman; ez jaramonik egin. Jesusi atzea ematen diozula lurreko ondasun galkorrak begien aurrean edukiz gero. Ez noa nire asmoari atzea ematera. Inoren erantzunik entzun nahi gabe, atzea eman eta etxean sartu zen.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: atzea eman

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-12-10 Azpisarrera gisa onartzekoa

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Txostenak
    OEHko datuak [laburduren azalpena]

    ik. OEH: AS

    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

    Informazio osagarria
    Esapideei dagokien sistematika

    eman: -a.

    Informazio lexikografikoa
    Zerrendako formari azpisarrera dagokio

    atze 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

    atzealde
    1 iz. Atzeko aldea. Hostoaren atzealdea. Gudarostearen atzealdea.
    2 iz. Ipurtaldea. (Pluralean nahiz singularrean). Amak behin eta berriz berotzen dio atzealdea. Zelako atzealdeak dauzkan!
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: atzealde

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArau48
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:05 1993-11-11 Lantaldeak besterik gabe onartua
    atzean
    adb. Norbaiti edo zerbaiti jarraika, segika. Nahi bezalako mutil gazteak aukeran dauzkat atzean.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia
    Loturak

    Esaera zaharrak

    Inusturien atzean euria.

    Aztergaia: atzean

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-12-10 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z9:OEH-AS 2017-07-04 Adibide gisa onartzekoa
    Hiztegi Batuko Lantaldea: EHL 2021-10-19 Azpisarrera gisa onartzekoa

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Txostenak
    OEHko datuak [laburduren azalpena]

    ik. OEH: AS

    adib.: atze1 1 iz. Edozein gauzatan, aurreko alderdiaren edo alde nagusiaren kontrako aldea. Armairuaren atze, gain, azpi eta barrenak aztertu nituen. Gauzak aurretik eta atzetik begiratu behar dira; atzeak ere baditu zer ikusiak. Aurreak erakusten du atzea nola dantzatu. Zu zara nire aurre eta atze, nire goi eta behe. 2 (Singularreko leku-denborazko atzizkiekin; denborazko testuinguruetan, geroago datorren denbora adierazten du. Dagokion izen sintagmak -en atzizkia hartzen du, baina bizigabe bati badagokio eta eskuinean adjektiborik ez badu, atzizkia eta mugatzailea gal ditzake). Ik. atzera1. Harrizko etxe handiaren atzean. Ate atzean. Gizonaren atzetik dator emakumea. Pozik etorriko naiz zure atzean. Zubi atzetik. Hizkuntza dagoela hizketaren atzean, forma gaiaren atzean. Eliz atzeko baratzean. Txaluparen atzeko karelari oratuta. Bata bestearen atzean ezbeharrik handienak gertatu zitzaizkion. H-rik ez da idatziko itxitura osoa duten kontsonanteen ondoan, ezta ere bestelako kontsonanteen atzean.

    atzean 8882: Ortzadar 90, ElCorreo 29, Deia 214, Elhuyar 168, Elkar 26, Consumer 112, HABE 35, Berria 4517, EiTB 2138, Euskaltzaindia 22, Eusko Legebiltzarra, Jakin 189, Karmel 32, Argia 837, Erlea 74, DiarioVasco 334.

    Beste (edozein) iturritako erabilerak

    EPG: atzean 4776: Berria, Herria, Lopez de Arana, Agustin Otsoa, Anjel Lertxundi, Karlos Zabala, Iñaki Mendiguren, Jose Morales, Josu Zabaleta, Anton Garikano, Urtzi Urrutikoetxea, Koldo Biguri…

    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

    Lantaldearen irizpideak
    Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

    -n leku-denborazkoetan.

    Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

    Adibide gisa jasotzea aski da.

    Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

    Azpisarrera egitea proposatu da. atze1 4 adierako adibideak gehitu.

    Informazio lexikografikoa
    Zerrendako formari azpisarrera dagokio

    Azpisarrera gisa jasotzekoa da atze sarreran.

    atzean gelditu
    1 da ad.-lok. Zerbaiten edo norbaiten atzean gelditu edo ilara, zerrenda edo kideko baten azken tokietan gelditu. Ik. atzean geratu 1. Hirugarren artzaina atzean gelditu diren ardiak hartu eta zaintzeaz arduratzen da. Atzean gelditu da Reala; lau puntura du igoerako azken postua.
    2 da ad.-lok. Denboraren poderioz ahazturik edo zaharkiturik gelditu. Ik. atzean geratu 2. Garai zaharrak gogora ekarri eta atzean gelditu diren gauzak berreskuratu ahal izango dituzu. Arbasoen jakintzaren zati handi bat atzean gelditzen ari da. Teknologia batzuk atzean gelditu eta berriak garatzen diren heinean.
    3 da ad.-lok. Zerbait esan edo egin gabe edo zerbaitetan nabarmendu gabe gelditu. (Ezezko esaldietan). Ik. atzean geratu 3. Ez zen atzean geldituko, beti baitzuen erantzuna mihian prest. Bilbao BBK Live eta Azkena Rock jaialdiek talde ezagunen kontzertuak ekarriko dituzte Bizkaira eta Arabara, baina Gipuzkoa ere ez da atzean geldituko.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     

    Aztergaia: atzean gelditu

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: UF (IZE+ADI) 2023-02-14 Azpisarrera gisa onartzekoa

    Formari buruzko datuak

    Lantaldearen irizpideak
    Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

    Erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa da. Erabilera fisikoa eta irudizkoa bereizi.

    atzean geratu
    1 da ad.-lok. Zerbaiten edo norbaiten atzean gelditu edo ilara, zerrenda edo kideko baten azken tokietan gelditu. Ik. atzean gelditu 1. Abel ikustean, atzean geratzen da. Astiroago doazenak jarriko dira aurrean, erritmoa markatzen, inor ez dadin atzean geratu.
    2 da ad.-lok. Denboraren poderioz ahazturik edo zaharkiturik gelditu. Ik. atzean gelditu 2. Garai berriak datoz eta gu ezin gara atzean geratu arlo horretan. Emakumea etxean eta gizona lanera ateratzen zen garaiak atzean geratu dira.
    3 da ad.-lok. Zerbait esan edo egin gabe edo zerbaitetan nabarmendu gabe gelditu. (Ezezko esaldietan). Ik. atzean gelditu 3. Gu ere ez gara, ba, atzean geratuko!, tira, altxa kopa horiek!
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     

    Aztergaia: atzean geratu

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: UF (IZE+ADI) 2023-02-14 Azpisarrera gisa onartzekoa

    Formari buruzko datuak

    Lantaldearen irizpideak
    Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

    Erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa da. Erabilera fisikoa eta irudizkoa bereizi.

    atzean ibili
    1 da ad.-lok. Norbaiti edo zerbaiti jarraika, segika ibili. (Dagokion izen sintagmak -en atzizkia hartzen duela). Munduko atsegin kaltegarrien atzean dabil. Zure arrastoaren atzean nabil.
    2 da ad.-lok. Norbaiti segika ibili, haren maitasuna lortzeko asmoz. (Dagokion izen sintagmak -en atzizkia hartzen duela). Mutil aberatsa balitz, ez litzateke zure atzean ibiliko.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     

    Aztergaia: atzean ibili

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z11:EHadib [2] 2023-04-18 Azpisarrera gisa onartzekoa

    Formari buruzko datuak

    Lantaldearen irizpideak
    Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

    Azpisarrera gisa jasotzekoa atzetik ibili formarekin egin den bezala. atzean azpisarrerako Mutil aberatsa balitz, ez litzateke zure atzean ibiliko. adibidea hona ekarri eta handik kendu.

    atzean utzi
    1 du ad.-lok. Norbaitek edo zerbaitek beste norbait edo zerbait bere atzean utzi. Lagunak atzean utzita, aurrerantz jo zuen. Taiwan atzean utzi ondoren, Txinako Fujiang probintziara abiatu da Morakot tifoia. Side River-ko autobidea hartu zuten eta laster atzean utzi zuten New York.
    2 du ad.-lok. Jokabideez, ohiturez, oroitzapenez eta kidekoez mintzatuz, alde batera utzi, baztertu. Drogen eta gezurren mundua atzean utzi nahi dugu. Hura dena atzean uzten eta aurrera egiten saiatu naiz! Ez, garai hura atzean utzita daukat.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     

    Aztergaia: atzean utzi

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: UF (IZE+ADI) 2023-02-14 Azpisarrera gisa onartzekoa

    Formari buruzko datuak

    Lantaldearen irizpideak
    Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

    Erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa da. Erabilera fisikoa eta irudizkoa bereizi.

    atzegoardia
    1 iz. mil. Armadaren atzealdea, etsaiarengandik urrutien dagoena. Orreagako Guduan euskaldunek Karlomagno enperadorearen atzegoardia osoa suntsitu zuten.
    2 iz. mil. Armada batek okupatutako lurralde batean frontetik edo etsaiarengandik urrutien dagoen aldea; gerra-denboran, armadek okupatu ez dituzten lurraldeak. Atzegoardiaren eta frontearen arteko garraiobideak. Haien argazkiek bikain adierazi zuten atzegoardiako giroa eta gerraren izugarrikeria.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: atzegoardia

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: EHL 2022-07-19 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Lantaldearen irizpideak
    Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

    erretagoardia aztertzean proposatua.

    atzeka1
    adj. Lagunartea saihesteko joera duena. Atzeka, lotua, hitz gutxikoa dirudi ezezagun eta handikien aurrean, baina hiztuna, irekia, ausarta da bere kideko adiskideen ondoan.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia
    atzeka2
    adb. Atzera eginez; atzea emanez. Ik. atzeraka.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia
    atzekari
    1 iz. fil., hizkl. Nolabait erlazionaturik dauden bi atal edo osagaien artean, atzekoa. Ongi ezaguna da esakuneak logika formalean binaka doazela, aurrekaria eta atzekaria, subjektua eta predikatua.
    2 iz. mat. Arrazoi baten bigarren gaia. Ik. izendatzaile 2. Lehen berdintzako aurrekariak eta atzekariak batuz bigarren berdintza lortuko dugu.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: atzekari

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArauB
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:MatHizt 1993-01-27 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Iparralde / Hegoalde banaketa

    EEBS: ø; OEH: "Invertido (sexualmente)" Gketx Loiola.

    Euskaltzaindiaren Arauak

    atzekari Mat., Fil., Hizkl.

    Informazio osagarria
    Forma berria da, eta ongi eratua

    formaz ongi eratua da,baina

    Informazio lexikografikoa
    Erabileremua(k) zehazteko

    erabiltzen al da? Eta zein arlotan? Matematikan, Linguistikan, etab.

    Formari buruzko oharrak

    Iritzi-emaileak

     - [E410T]: "UZEIn atzekari erabili izan da 'consecuente, consiguiente' adieran, Mat. eta Fil. esparruetan; 'antecedente' adieran, aurrekari (Mat., Fil., Hizk., Admin., Zuz., Banka) eta aurrekin (Med., Zuz., Banka)" (Jabier Agirre, 1994-05-25)

     - [I102]: 'invertido sexualmente' aipatzen duzue. Barka, baina hori astakeria hutsa da. Hiztegi hau ez da argot-hiztegi bat, beraz kendu behar duzue adiera hori hortik" (1995-01-10)

    atzeki
    iz. g. er. Isatsa. Belarriak zintzilik, atzekia loka.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: atzeki

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-12-10 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

    Informazio lexikografikoa
    Kategoria

    iz.

    Maiztasuna

    g.er.

    Forma baten adiera(k)

    isatsa.

    atzeko
    1 iz. Lemazaina, ontziko nagusia.
    2 iz. g. er. Arrotza. Atzekoak dituzue nagusi.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia
    Azpisarrerak

    Aztergaia: atzeko

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-12-10 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Txostenak
    OEHko datuak [laburduren azalpena]

    ik. OEH: AS

    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

    Informazio lexikografikoa
    Kategoria

    iz.

    Forma baten adiera(k)

    1 lemazaina, ontziko nagusia. 2 g.er. arrotza.

    atzeko alde
    iz. Atzealdea. Zubi zaharraren atzeko aldean. Lapurrek atzeko aldetik sartu eta ostu zuten dirua.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: atzeko alde

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-12-10 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Txostenak
    OEHko datuak [laburduren azalpena]

    ik. OEH: AS

    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: atzekalde: Ik. atzealde / LurE: atzealde / ElhHizt: - / EskolaHE: -

    Lantaldearen irizpideak
    Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

    eraikuntza librea.

    atzeko ate
    1 iz. Eraikinetan atzeko aldean kanpora irteteko dagoen atea. Atzeko atetik ihes egin zuen. Atzeko atetik sartuko gara, igerilekua dagoen patiotik. Zaharren egoitzako atzeko atearen aurreko plazan.
    2 iz. Autoetan eta kidekoetan, atzeko aldean albo banatara dauden ate bietako bakoitza; maletategiko atea. Atzeko atea zabalik dauka eta maletatxo bat uzten du aulkian. Leihotik ikusi zuen bere semearen C15 gorria, ohol luze batzuk atzeko atetik irteten zirela, etxetik urruntzen. Bezeroak autoko atzeko atea danbatekoz itxi duenean autoarekin nonbaitetik amiltzeko gogo kontrolaezina sentitu du.
    3 iz. Zerbait egiteko ezkutuko edo erabat legezko ez den bidea. Ezagutza informatiko aurreratuak dituenak nahi duena garatu, eta besteen mesederako utz dezake sarean, software libreari atzeko ate bat irekiz Appleren mundura.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     

    Aztergaia: atzeko ate

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z11:EHadib [3] 2023-11-14 Azpisarrera gisa onartzekoa

    Formari buruzko datuak

    Lantaldearen irizpideak
    Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

    Azpisarrera gisa jasotzekoa da, adierak bereiziz (irudizko zentzua ere badu).

    atzeko atetik
    1 adb. Isilean eta inor ohartu gabe. Gauza bat da berak ez nahi izatea guk sufritzea, baina beste bat atzeko atetik alde egitea.
    2 adb. Espero edo merezi den aitortza edo goresmena jaso gabe. Bigarrenez utzi duzu Athletic eta bigarrenez atzeko atetik. Futbol jokalariak, talde bat atzeko atetik uzten duenean, askotan nahi izaten du taldekide ohien aurka jokatu eta bere balioa erakutsi.
    3 adb. Erabat legezko ez den eran, iruzur edo azpikeriaren bat erabiliz; erdi ezkutuan bezala. Duela sei bat urte atzera botatako proiektu hura ezkutuan eta atzeko atetik berriro abian jartzeko saioa da udalarena. Berandu iritsi ginen literaturaren historiara, atzeko atetik sartu ginen, gonbidapenik gabeko jendea bezala. 2000.ean Jerseyn egindako batzar batean, Espainiako Federazioak atzeko atetik Europako Federazioan sartzea eta bazkide izatea lortu zuen. Historia liburuek nahiago baitituzte sinboloz beteriko egunak, atzeko atetik sartzen direnak baino.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    atzekoz aurre
    adb. g. er. Atzekoz aurrera. Orratzaren bila, gela guztia atzekoz aurre nahasi.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: atzekoz aurre

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z5:EEBS:37 1997-12-10 Azpisarrera gisa onartzekoa

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Txostenak
    OEHko datuak [laburduren azalpena]

    atzekoz aurre 1 (TAg Uzt: "Atzekoz aurre zearo nasitu zitun itzegiteko zeramazkianak").

    EEBSko datuak [laburduren azalpena]

    atzekoz aurre 3 (J.B. Eguzkitza: "Zetan esan bez, ikurra baño abotsa lenago da; baña ikurren bidez abotsen alkar jote ori argiroago ager dadin, arau ori atzekoz-aurre ipiñi dot"; B. Urkizu: "Azpikoz gain eta atzekoz aurre, ezker eskuin azter ezazue era guztietara orri hau"; M. Azurmendi: "Den-dena atzekoz aurre, guztia alderantziz").

    Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

    Ez dugu ohiko iturriotan aurkitu: DFrec, AB38, AB50, HiztEn-LurE, Euskalterm.

    Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

    atzekoz aurre : PMuj DVC ("1 inversión, trastorno; 2 trastrueque; 3 (adv) preposteramente, sin orden; atzekoz aurre jarri: preposterar, trastocar"). Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FB, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

    Informazio lexikografikoa
    Zerrendako formari azpisarrera dagokio

    atze 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

    Maiztasuna

    g.er.

    Forma baten adiera(k)

    atzekoz aurrera.

    atzekoz aurrera
    1 adb. Atzekoa aurrean eta aurrekoa atzean. Ik. alderantziz. Atzekoz aurrera jarri zuen soinekoa. Atzekoz aurrera irakur beza irakurleak. Gauzak atzekoz aurrera kontatzen ari naizela iruditzen zait. Atzekoz aurrera jaioa izaki ni nonbait.
    2 adb. Alderantziz, nahi edo behar denaren kontrako eran. Atzekoz aurrera atera zaizkio asmakizun burutsu guztiak. Atzekoz aurrera irtendako apustua.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: atzekoz aurrera

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:23 1997-12-10 Azpisarrera gisa onartzekoa

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Txostenak
    OEHko datuak [laburduren azalpena]

    ik. OEH: AS

    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH: AS / EuskHizt: AS: atzekoaz aurrera, atzekoz aurrera / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

    Informazio lexikografikoa
    Zerrendako formari azpisarrera dagokio

    atze 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

    atzelari
    1 iz. Pilota-jokoan zein taldekako beste zenbait kiroletan atzean jartzen den jokalaria. Atzelariak eutsi eta aurrelariak tantoak egin. Futbol talde bateko atzelariak.
    2 iz. peior. Gizonezkoekin sexu harremanak dituen gizonezkoa.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
          EHHE
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: atzelari

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArau48
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-11-11 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Euskaltzaindiaren Arauak

    atzelari 'kiroletan atzean jokatzen duen jokalaria'.

    Informazio lexikografikoa
    Forma baten adiera(k)

    'kiroletan atzean jokatzen duen jokalaria'

    atzemaile
    adj./iz. Ipar. Pertsonez mintzatuz, zerbait edo norbait atzematen duena. Ik. atzitzaile. Judas, Jesusen atzemaileen gidari izan zena. Joko gaizto horretan atzemailea atzemana da.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: atzemaile

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-12-10 Lantaldeak besterik gabe onartua

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Txostenak
    OEHko datuak [laburduren azalpena]

    ik. OEH.

    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

    atzeman, atzeman, atzematen
    1 du ad. Ihes egin dezakeena gatibu edo preso hartu; piztiez, arrainez eta kidekoez mintzatuz, harrapatu. Atzeman dute lapurra. Arrainak amuz atzeman. Hemen nabil ehizan, animalien ondoan, ez dut antsia zer atzeman, otsoa edo orkatza. || (Partizipio burutua izenondo gisa). Hilak, zaurituak eta atzemanak.
    2 du ad. (Subjektua heriotza, gaua edo kideko izen bat dela). Hala zaudela heriotzak atzematen bazaitu. Gauak bidean atzeman zuen.
    3 du ad. Norbaitek beste norbait, honek nahi ez duen egoera batean, ikusi. Ik. harrapatu 4. Gezurretan atzeman zaitu.
    4 du ad. Adimenaren bidez sumatu, hauteman. Hitz eta esaldien mami ezkutua atzematea. Josefek nagusi berri horren gogoa laster atzeman zuen. Zentzumenek atzematen dutena.
    5 du ad. Aurkitu. Galdu zitzaigun papera berriz atzematen dugunean. Laster egiten du hilerrira, irekitzen du hobia eta bere alaba bizi eta azkar atzematen.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
          EHHE
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: atzeman

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArauB
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:Hletra 1993-11-11 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:03

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Euskaltzaindiaren Arauak

    atzeman, atzematen. du ad.

    Informazio osagarria
    Forma onartuaren aldaera baztergarriak

    erabakitako forma berrestekoa da, "nahiz eta Ipar. h-dun franko agertu"

    Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

    atzeman, atzeman, atzematen

    atzemanarazi, atzemanaraz, atzemanarazten
    du ad. Atzematera behartu. Haren aitak atzemanarazi zituen gizon galdu guztiak.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: atzemanarazi

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArauB

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Euskaltzaindiaren Arauak

    atzemanarazi, atzemanaraz, atzemanarazten. dio ad.

    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

    Informazio osagarria
    Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

    atzemanaraz, atzemanarazten.

    atzemanezin
    adj. Ezin atzemanezkoa. Atzemanezina den gako bat ba omen dago erabaki horretan. Momentu durduzagarri bezain atzemanezina.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: atzemanezin

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z11: LBeh36 2023-06-14 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Txostenak
    OEHko datuak [laburduren azalpena]

    Ez dugu aurkitu.

    LB 36 (Argia 1, Berria 2, Deia 4, DiarioVasco 1, EiTB 1, Elkar 15, Euskaltzaindia 1, Jakin 7, UEU 4); ETC 124

    Beste (edozein) iturritako erabilerak

    Elhuyar: atzemanezin izond. inalcanzable, inaprensible / Adorez: 0 / Labayru: 0 / NolaErran: 0

    Lantaldearen irizpideak
    Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

    Jasotzekoa da egonezin, eramanezin, eroanezin, esanezin… formekin egin den bezala.

    atzemangarri
    adj. Atzeman daitekeena, hauteman daitekeena. Keinu txiki ozta-ozta atzemangarriak. Nire belaunaldikoentzat aski atzemangarria da gertakari horren atzean dagoena.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: atzemangarri

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z11: LBeh30 2023-06-14 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Txostenak
    OEHko datuak [laburduren azalpena]

    Ez dugu aurkitu.

    LB 30 (Argia 2, Berria 3, Elkar 5, Erlea 1, Consumer 2, Jakin 1, UEU 16); ETC 78.

    Beste (edozein) iturritako erabilerak

    Elhuyar: 0 / Adorez: 0 / Labayru: 0 / NolaErran: 0.

    Lantaldearen irizpideak
    Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

    Erabilia eta jasotzekoa.

    atzemanka
    adb. Atzematen. Ondasun atzemanka zebiltzanak.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: atzemanka

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-12-10 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

    Informazio osagarria
    Atzizkien araberako erabakiak

    -ka ad.ekin.

    Informazio lexikografikoa
    Kategoria

    adlag.

    atzemate
    iz. atzeman aditzari dagokion ekintza. Iritzi bila zatozkit aurkitze edo atzemate berri honezaz, nireak zerbait balio duelako ustean.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: atzemate

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-12-10 Lantaldeak besterik gabe onartua

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

    Informazio osagarria
    Atzizkien araberako erabakiak

    -tze.

    atzen
    1 iz. bizk. eta gip. Azkena. Hasieratik atzeneraino. Atzenik izango ez duen infernuaz zigortzeko. Horrek ekarriko du hemengo baserriaren atzena. Hiltzaileek eta lapurrek halakoxe atzena dute gehienetan.
    2 ord. bizk. eta gip. Azkena. Egun ilunak izango dituzu atzen urteak pasatzen. Atzen orduari bake onean itxaron zion.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
          EHHE
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: atzen

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArauB
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-11-11 Bigarren mailan onartzekoa

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Euskaltzaindiaren Arauak

    atzen Bizk. eta Gip. 'azkena'.

    Informazio osagarria
    Zerrendako onartua baino forma gomendagarriagoa(k)

    ik. azken

    Informazio lexikografikoa
    Erabileremu dialektala

    B, G

    atzena
    1 adb. bizk. eta gip. Azkenik. Oroit zaitez, atzena, nolako jauregi eder-zoragarria apaindu dizun Jainkoak zeruan.
    2 adb. bizk. eta gip. Azken tokian. Atzena nor geratuko zen zotz eginda. Desafioka hasi zitzaidan, atzena iritsi nintzelako.
    3 adb. bizk. eta gip. Azkeneko aldiz. Atzena elkar ikusi zutenez geroko berriak eman zizkioten elkarri.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
          EHHE
     
    Gaztelaniazko ordainak
    Loturak

    Aztergaia: atzena

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z9:OEH-AS 2017-07-04 Azpisarrera gisa onartzekoa

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Txostenak
    OEHko datuak [laburduren azalpena]

    OEH: ATZENA a) Por último. Oroi zaitez atzena, nolako Jauregi eder-zoragarria apaindu dizun Zeruan. AA III 346. Ondoren arkume errea. Gaiñekoa, arroza ta esnea. Atzena, kafea, patarra eta puruak. JAzpiroz 195. b) Por última vez. Jetrok eta Moisesek atzena ikusi ziran ezkeroko berriak elkarri eman ziozkaten. Lard 77. c) En último lugar. Atzena joandakoak erreal-biko bana artu zutenean, lenengoak uste izan zuten, alogera andiagoa emango zietela. Lard 423. Atzena doanari auxe diote: --Ez dik bear tenk egoteko zeruak aberik. Or Eus 275. Desafioka asi zitzaidan, atzena iritxi nintzalako. AZink 103.

    adib.: atzen 1 iz. Bizk. eta Gip. Azkena. Hasieratik atzeneraino. Atzenik izango ez duen infernuaz zigortzeko. Horrek ekarriko du hemengo baserriaren atzena. Hiltzaileek eta lapurrek halakoxe atzena dute gehienetan. 2 ord. Bizk. eta Gip. Azkena. Egun ilunak izango dituzu atzen urteak pasatzen. Atzen orduari bake onean itxaron zion. Atzena nor geratuko zen zotz eginda.

    atzena 10: Consumer 5, EiTB, Euskaltzaindia, Jakin 2, Argia.

    Beste (edozein) iturritako erabilerak

    EPG: atzena : 7: Xabier Olarra, Imanol Unzurrunzaga, Jenaro Garate, Pablo Sastre, Koro Navarro, Pello Zabala, Pako Aristi.

    Lantaldearen irizpideak
    Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

    Adierazle egokia da eta sartzekoa azpisarrera gisa.

    Informazio lexikografikoa
    Zerrendako formari azpisarrera dagokio

    azpisarrera gisa jasotzekoa atzen sarreran.

    atzenarazi, atzenaraz, atzenarazten
    du ad. Atzentzera behartu.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: atzenarazi

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-12-10 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

    Informazio osagarria
    Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

    atzenaraz, atzenarazten.

    Informazio lexikografikoa
    Aditz-erregimena

    du ad.

    atzendu, atzen/atzendu, atzentzen
    da/du ad. Ahaztu, eta bereziki ahaztuxe izan. Euskara atzendurik zuen, nahiz ez erabat ahazturik. Ez gaitezen atzen behartsuak garela.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
          EHHE
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: atzendu

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArauB
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-11-11 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Euskaltzaindiaren Arauak

    atzendu, atzen(du), atzentzen. da/du ad.: euskara atzendurik zuen, nahiz ez erabat ahazturik.

    Informazio osagarria
    Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

    atzendu, atzen(du), atzentzen.

    atzenean
    adb. bizk. eta gip. Azkenean. Atzenean ausartu naiz bertsoak paperean jartzera. Horra atzenean zertan geratu diren haren ibilerak.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak
    Loturak

    Aztergaia: atzenean

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:28 1997-12-10 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Txostenak
    OEHko datuak [laburduren azalpena]

    ik. OEH: AS

    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

    Informazio osagarria
    Bigarren mailako oinarriaren eratorrien ordez ematekoa

    Ik. azkenean.

    Formari buruzko oharrak

    Iritzi-emaileak

     - [E306]: "atzenean, atzeneko, atzenez: 'atzen' onartu da ('Bizk.' eta 'Gip.' markekin, eta ez bigarren mailan); zergatik ez orduan 'atzenean' eta kidekoak?; 'atzen eguna' erabil dezakeenak ezin du 'atzenean' erabili?; ez du zentzurik, 'atzen' onartu bada, 'atzenean Ik. azkenean' egiteak" (2002-09-02)

    Euskaltzainen oharrak

     - [E208]: "(2003-07-14) Batez ere Bizkaian erabiltzen diren aldaera hauek ez dira, ene ustez, horrela gaitzestekoak, Bizk. eta 'azkenean', 'azkeneko/azkeneko' eta 'azkenez' forma hedatuagoekin definitzekoak baizik. Horrelaxe jokatu dugu behintzat geroxeago datorren aurren, aurreneko/aurrenengo, aurrenean hitzekin ere, guztiak lehenengo forma ezagunagoaren sinonimoak izanik".

     - [E210]: "(2003-07-16) Atzen hitza onartu eta gero, ez da oso logikoa atzenean baztertzea. Gauza bera esan daiteke atzeneko, atzenengo eta atzenez hitzei buruz".

     - [E116]: "nik uste dut arrazoi osoa dutela. Adibide asko dago, eta ezin dira inola ere baztertu behin atzen sartu ondoren. Ez dut hain argi ikusten jarri behar zaien ezaugarria: atzen-i Bizk eta Gip jarri diegu, eta, gainera, 'azkena'rekin definitu dugu. Besteekin ere gauza bera egingo nuke, nahiz Duvoisinek ere erabiltzen dituen, eta Harrieten ere aurki daitezkeen. Denak emango nituzke".

     - Erabakia: Erabakia (2003-12-19 / 2004-01-30): "Proposamena: OK".

    atzeneko
    adj. bizk. eta gip. Azkenekoa. Atzeneko borondatearen agiria. Lehenengo nahi duena atzeneko izango da.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak
    Loturak

    Aztergaia: atzeneko

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:25 1997-12-10 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Txostenak
    OEHko datuak [laburduren azalpena]

    ik. OEH: AS

    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

    Informazio osagarria
    Bigarren mailako oinarriaren eratorrien ordez ematekoa

    Ik. azkeneko.

    Formari buruzko oharrak

    Euskaltzainen oharrak

     - Bidalketa: ik. oh. s.u. atzenean.

    atzenengo
    adj. bizk. eta gip. Azkenekoa. Bukaeran eta atzenengo arnasetan zegoela. Hamahiru senidetatik atzenengoa izan zen.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak
    Loturak

    Aztergaia: atzenengo

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-12-10 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Txostenak
    OEHko datuak [laburduren azalpena]

    ik. OEH: AS

    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

    Informazio osagarria
    Bigarren mailako oinarriaren eratorrien ordez ematekoa

    Ik. azkenengo.

    atzenerako
    adb. bizk. eta gip. Azkenerako. Jan-edanak ugari ipini bazituzten ere, atzenerako ardoa ahitu zitzaien.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak
    Loturak

    Aztergaia: atzenerako

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z9:OEH-AS 2017-10-10 Azpisarrera gisa onartzekoa

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Txostenak
    OEHko datuak [laburduren azalpena]

    OEH: ATZENERAKO. a) Al final. v. ATZENEAN. Jan edanak ugari ipiñi bazituzten ere, atzenerako ardoa aitu zitzaien. Lard 374. Atzenerako ainbeste ondamen, eta onek zekarren gosetea ezin eramanik. Ib. 126. Atzenerako sendagarria, / Artu dozue zerutik. Echta Jos 354. Atzenerako estranjerua / egin zan islaren jabe. Tx B II 85. Atzenerako gerra ematera / bearko dira beartu. And AUzta 117. Egun guzia or pasatzen det / mutil oiekin ujuka, / atzenerako ezin ezer ein / ta asi bear burruka. Uzt Noiz 109. Atzenerako, tornikarako deitu alkarri. JAzpiroz 126. Atzenerako ugaritu zan zorria. AZink 93. Bautismo barria ipiñi ezinga ibili ziran, baña atzenerako erabagi eben. Gerrika 30. b) Para el final. Oien kontuak oraindik ere / ez ditut esan guziyak, / politaguak badadukazkit / atzenerako utziyak. Tx B I 228

    atzenerako 1, Berria (“Aberats askok pagatzen zuen, / soldadu juan zenbait pobre, / legi ori jarri ez bazan ere / arlotiarentzat obe; / atzenerako estranjerua / egin zan islaren jabe, / len ere Kuba saldu ziteken / oinbeste gizon ill gabe“)

    Beste (edozein) iturritako erabilerak

    atzenerako 13: Patziku Perurena 12, Pablo Sastre.

    Lantaldearen irizpideak
    Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

    Ez da guztiz librea adierazlea eta azpisarrera gisa jasotzekoa da.

    Informazio lexikografikoa
    Zerrendako formari azpisarrera dagokio

    Azpisarrera gisa jasotzekoa atzen sarreran.

    atzenez
    adb. bizk. eta gip. Azkenez. Ez zen jakin atzenez nora joan zen.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak
    Loturak

    Aztergaia: atzenez

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:30 1997-12-10 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

    Informazio osagarria
    Bigarren mailako oinarriaren eratorrien ordez ematekoa

    Ik. azkenez.

    Formari buruzko oharrak

    Euskaltzainen oharrak

     - Bidalketa: ik. oh. s.u. atzenean.

    atzenkor
    adj. Ahanzkorra. Gizona atzenkorra da, erraz atzentzen edo ahazten zaio behin aditu eta ikasi duena.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: atzenkor

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-12-10 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

    Informazio osagarria
    Atzizkien araberako erabakiak

    -kor.

    Informazio lexikografikoa
    Kategoria

    izond.

    Forma baten adiera(k)

    ahanzkorra.

    atzera begirako
    1 adj. Erakusketez edo zikloez mintzatuz, artista baten lanak edo garai jakin batekoak, zaharrenetatik hasita kronologikoki antolaturik biltzen dituena. Ik. atzerabegirako. Robert Capa atzera begirako erakusketa izango da Gasteizko Vital aretoan. Richard Brooks zuzendariari atzera begirako zikloa eskaini diote aurtengo Donostiako Zinemaldian.
    2 adj. Aldi joanari dagokiona, atzera begiratzen duena. Egin dezatela atzera begirako errepasoa. Ekitaldi xumea izan zen, atzera begirako une askorekin.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: atzera begirako

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z8:LBeh Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Lantaldearen irizpideak
    Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

    Adierazle egokia da, eta erabilia. Bi kategoria eta idazkera jasoko dira.

    Informazio lexikografikoa
    Kategoria

    adj.

    atzera berriz
    adb. Berriz, ostera. Orain, nonbait, gauzak lehengora ekarri dira atzera berriz. Harro zegoela egindako izugarrikeriez, eta atzera berriz egingo zituela.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak
    atzera bota
    1 du ad.-lok. Bereziki gorputz atalez mintzatuz, atzerantz higitu edo etzanarazi. Georgesek algara ikaragarriak egin zituen burua atzera botata. Aulkian atzera bota zuen gorputza.
    2 du ad.-lok. Eskaerez, proposamenez eta kidekoez mintzatuz, aintzat ez hartu. Auzitegi Gorenak atzera bota du eskaera. Kongresuak onartutako neurri bat atzera bota du Fernandezen gobernuak. Ertzaintzak zortzi salaketa atzera bota ditu eta bat oraindik aztertzeko dago.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: atzera bota

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-12-10 Azpisarrera gisa onartzekoa
    Hiztegi Batuko Lantaldea: UF (IZE+ADI) 2023-03-15 Azpisarrera gisa onartzekoa

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH: AS / EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

    Lantaldearen irizpideak
    Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

    Oso erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

    Informazio osagarria
    Esapideei dagokien sistematika

    bota: -ra.

    Informazio lexikografikoa
    Zerrendako formari azpisarrera dagokio

    atze 1 (edo atzera) sarrerari dagokion azpisarrera.

    Zerrendako formari azpisarrera dagokio

    Azpisarrera gisa jasotzekoa atzera eta bota sarreretan.

    atzera egin
    1 du ad.-lok. Atzerantz joan. Ik. gibelera egin. Atzera egin zuen erori gabe. Olatu handiek atzera egin zuten, eta neskatoa berriz ere agertu zen itsasoaren azalean. || Hirugarrenez hasi zen Txominen kontra amorraturik; oraingoan Txominek egiten zuen atzerantz (Ik. atzeraka egin).
    2 du ad.-lok. (Denborazko testuinguruetan). Atzera egiten du gero nobelak, Annualeko sarraskiraino. Bere beldurren arrazoia ezagutzeko hogei urte atzera egin beharko dute ikus-entzuleek. Edozer emango zenuke denboran atzera egiteagatik, ezta?
    3 du ad.-lok. Egoera okerrago batera igaro. Ik. okerrera egin. Zenbait herritan euskarak atzera egin du. Espainiako ekonomiak atzera egingo duela iragarri du Aurrezki Kutxen Fundazioak. Helduek adi egon behar dute zer antzemango: haurrak eskolara joateko gogo gutxi duela, umore gorabeherak dituela, eskolako emaitzetan atzera egin duela...
    4 du ad.-lok. Asmo bati edo erabaki bati ez eutsi. Aurretik harrokeria asko, baina azkeneko orduan atzera egin zuten. Pirinioetara joango nauk; ez diat atzera egingo arlote honen erruz! Gobernuak ez du atzera egingo bere asmoetan. Ez zegoen, ordea, atzera egiterik; egindakoa eginda zegoen.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: atzera egin

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:08 1997-12-10 Azpisarrera gisa onartzekoa

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

    Informazio osagarria
    Esapideei dagokien sistematika

    egin: -ra.

    Informazio lexikografikoa
    Zerrendako formari azpisarrera dagokio

    atze 1 (edo atzera 1) sarrerari dagokion azpisarrera.

    atzera eragin
    dio ad.-lok. Atzeratzera behartu. Ik. atzerarazi. Munduan ez dago ezer nire erabakian atzera eragingo didanik!, aditzen?
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: atzera eragin

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-12-10 Azpisarrera gisa onartzekoa
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z9:OEH-AS 2017-07-04 Azpisarrera gisa onartzekoa

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Txostenak
    OEHko datuak [laburduren azalpena]

    OEH: ATZERA ERAGIN (V-gip ap. Etxba Eib). Hacer retroceder. "Imponerse, obligar a la retirada. Katuak, naiz korputz gitxiago euki txakurrak baño, atzera eraintzen detsa oni" Etxba Eib. Asko da anima bat sartzea bizitza on bat egiten, bereala irteteko [tentazioa] bidera atzera eragiteko. Mg CC 187. Ezeutsuben atzera eragingo zeure gogo gaistuetati Palatino mendiko gaujaolak, erriko zainlarijak, [...]. Mg PAb 212. Espiritubari beti aurrera eragin, ta aragiari beti atzera eragin. fB Ic II 275. Ontziari atzera eragin zioten. Aran SIgn 41. Izkribatzalle asko, onenak kantari, / Atzera eragiñak mundu guztiari. AB AmaE 412. Trumoi arri atzera eragiteko ez gendukan bertuterik. Sor Bar 47. Zein edarik zure urdaillari atzera eragin? Ezta itxasoko baga edo uin edo olatuen gizako txakolina banekartsu bere. A BeinB 40. Ori indarra! Makilla batekin zezenari atzera eragin... Urruz Zer 136. Atzera eragin gabe, / ango ariskuak, / arpoiakin ill zuten, / an ziran anguak. Arrantz 106. Eta iñok urten gura baeban urteteko, ta eurai atzera eragingo eutsenik ondiñokoan etzala jaio ta... Kk Ab II 11. Eta zaldijai atzera eragiñez, aldatza bera asi ziran. Otx 105. Neska besotik eldu ta atzera eragin zion zakarki. Etxde AlosT 94. Etzioten atzera eragin eraso guztiak. Munita 116. Erantzun gogorrak atzera eragiten dit. MEIG IX 134 (en colab. con NEtx). Eztiote atzerarik eragiten bere gaiñetik ostoska ari zaizkion zeruko ate larriek. Ibiñ Virgil 99EH2016: def.: atzerarazi, atzeraraz, atzerarazten du ad. Atzera eragin, atzeratzera behartu. Sabaringo ibarreraino atzerarazi zituzten. Bere eginbideetatik santua atzerarazteko. Arriskuak ez du ausarta atzerarazten; esti interj. Idiei eta behiei atzera eragiteko agindu hitza; AS: esti eragin Atzerarazi, atzera eragin. Persiarrek, igarri ziotenean zertara zihoan Antioko, gogor egin eta lotsa gorrian esti eragin zioten.

    atzera eragin 42: Aizu (“fama horrek jendeari atzera eragin diezaioke“), Elkar 2 (adib.: “haren aurrean Naturak beti atzera eragiten baitzion”), Berria 28 (adib.: “ez da harritzekoa emakumezkoei atzera eragitea), EiTB 4 (adib.: “GERMANek irudiei atzera eragin eta bolumena guztiz igoko du”), Jakin (“ordezkapena atzera eragitekoak”), Argia 3 (adib.: “herri gisa atzera eragin ziena”), Laneki (“freskotasunak eta motak atzera eragin dezakete”); atzera eginarazi 44.

    Beste (edozein) iturritako erabilerak

    EPG: atzera eragin 57: Berria 2, Elizen arteko Biblia 12, Irene Aldasoro 5, Anjel Lertxundi 4, Andres Urrutia 3 (atzera-eragingarri), Jose Morales 3, Iñaki Mendiguren 2, Karlos Zabala, Xabier Olarra, Juan Martin Elexpuru, etab.; atzera eginarazi 27.

    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

    Lantaldearen irizpideak
    Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

    Adierazle egokia eta jasotzekoa azpisarrera gisa, erabilia.

    Informazio osagarria
    Esapideei dagokien sistematika

    eragin: -ra.

    Informazio lexikografikoa
    Zerrendako formari azpisarrera dagokio

    atze 1 (edo atzera) sarrerari dagokion azpisarrera.

    Formari buruzko oharrak

    Iritzi-emaileak

     - [K201]: "eta atzeraeragin iz. "atzeraeragin eta guzti"" (2001-11-02)

    Orrialde guztiak:
     

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper