Harremana

    50535 emaitza bilaketarentzat - [6101 - 6150] bistaratzen.

    axanpa
    iz. Oinazearen edo sufrimenduaren neurriz kanpoko adierazpena. Min gutxi eta axanpa asko.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: axanpa

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArau48
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-11-11 Lantaldeak besterik gabe onartua
    axekan
    adb. naf. Txantxetan.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: axekan

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-01-13 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

    Informazio lexikografikoa
    Erabileremu dialektala

    Naf.

    Kategoria

    adlag.

    Forma baten adiera(k)

    txantxetan.

    axekatu, axeka, axekatzen
    du ad. g. er. Xaxatu.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: axekatu

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-01-13 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Txostenak
    OEHko datuak [laburduren azalpena]

    ik. OEH.

    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

    Informazio osagarria
    Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

    axeka, axekatzen.

    Informazio lexikografikoa
    Aditz-erregimena

    du ad.

    Maiztasuna

    g.er.

    Forma baten adiera(k)

    xaxatu.

    axeri
    iz. adkor. Azeria.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: axeri

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-01-13 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: Ik. azeri / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

    Informazio lexikografikoa
    Mailak

    adkor.

    axeriko
    iz. Azeriaren izena alegietan.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: axeriko

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-01-13 Lantaldeak besterik gabe onartua

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Txostenak
    OEHko datuak [laburduren azalpena]

    Ik. OEH argitaratuan: axeriko : Etcham; axarko : Or Eus; aixelko : Etxba Eib. Corpusean gainera Etxba Ibilt 2 aixelko(-kerixa) : "Eta senarrak, tratu aren beian, gertau eban zigorra gatz-uretan beratuaz miñgarrixagua izan zeiñ; eta etxeko-andra koittaua, ainbeste ikustiakin, neskamian erruki zan aurraz, susmau barik gizonak erebixan aixelko-kerixia"; "Eta ondoren, emazte aixelkuak luzetu eban jarduna, esanaz".

    EEBSko datuak [laburduren azalpena]

    Euskerazaintzak aipatua da (DV 1981) axeriko bakarra: "1 Festibal au bestiekin konparatuta... 2 Axeriko ori amonaren erentzia degu 3 Direzioz konfunditu gera".

    Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

    Ez dugu ohiko iturriotan aurkitu: DFrec, AB38, AB50, HiztEn-LurE, Euskalterm.

    Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

    aixelko : DRA, PMuj DVC; axalko : PMuj DVC; aixalko , axarko : DRA; axeriko : EuskHizt, PMuj DVC. Ez ditugu aurkitu ap. ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FB, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

    Informazio lexikografikoa
    Kategoria

    iz.

    Forma baten adiera(k)

    azeriaren izena alegietan.

    axinita
    iz. miner. Azido borikoz, silizez eta aluminaz osaturiko mineral distiratsua, grisa, urdina edo morea, karea eta burdin eta manganeso oxidoak ere izan ohi dituena.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: axinita

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: ZS:HBL 2009-07-14 Lantaldeak besterik gabe onartua

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Txostenak
    Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

    axinita: Harluxet-LurE.

    Beste (edozein) iturritako erabilerak

    Ez dugu aurkitu ap. ZTC-EPG.

    Erdaretako formak

    es (RAE): axinita; it (S. Carbonell): assinite (axinite) // Ez dugu aurkitu ap. fr (DLLF; ap. WebMineral: axinite), en (Collins), de (Langenscheidts). Cf. Wikipedia: fr-en axinite, de Axinit.

    Informazio osagarria
    Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

    Mineralak.

    Formari buruzko oharrak

    Euskaltzainen oharrak

     - Erabakia: Osoko Bilkura (2015-10-30): Onartua.

    axioma
    iz. Zientzia edo dedukzio-sistema baten oinarrian ezartzen den printzipio edo hipotesia. Euklidesen geometriaren axiomak.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: axioma

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArauB
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:IrEm

    Formari buruzko oharrak

    Iritzi-emaileak

     - [E301]: "[nik zerrendan sartu egingo nuke, horrelakoak erabiltzeko premia noiznahi dugulako]" (1994-11-02)

    axo1
    iz. naf. Antxume emea.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: axo

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-01-13 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Zerrenda osagarriak

    NekHizt

    Informazio lexikografikoa
    Erabileremu dialektala

    Naf.

    Kategoria

    iz.

    Forma baten adiera(k)

    antxume emea.

    axo2
    iz. Ipar. Haragi xehatuarekin eta Ezpeletako piperrarekin prestatzen den jakia. Axoa eta zikiroa jaten ahalko dira, usaian bezala.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: axo

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-01-13 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Zerrenda osagarriak

    NekHizt

    Informazio lexikografikoa
    Erabileremu dialektala

    Naf.

    Kategoria

    iz.

    Forma baten adiera(k)

    antxume emea.

    axoi
    iz. biol. Neuronaren luzakina, nerbio seinaleak igortzen dituena. Sinapsian, axoi batek neurotransmisorea askatzen du, beste zelula bat estimulatzeko.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: axoi

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:IrEm 1998-01-13 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z6:LBeh 2013-12-17 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak

    kategoria eta eremua sartzea proposatu da: iz. Biol.

    Informazio lexikografikoa
    Jakite-arloak

    Tekn.

    Formari buruzko oharrak

    Iritzi-emaileak

     - [E301]: "[nik zerrendan sartu egingo nuke, horrelakoak erabiltzeko premia noiznahi dugulako]" (1994-11-02)

    Euskaltzainen oharrak

     - Erabakia: Osoko bilkura (2014-12-19): axoi iz. Biol.

    axola
    1 iz. Zerbaitetan jartzen den ardura edo arreta. Zein axola gutxi eta arta apurra izan duten euskaldunek bere euskaraz. Hain axola gutxi baduzu zeure arimaz. Axola izpirik ez duela etorkizunaz. Ez dut horren axolarik. Jainkoak emandako legea hausteko berriz axola gutxi zuten. Zenbat jende galbidean dabiltzanak deusen axolarik gabe! Eta zergatik zaudete jantziaren axola gehiegirekin?
    2 iz. Garrantzia, gorabehera. Axolarik handiena du guretzat ordezkaritza hori ongi antolatzeak. Baina horrek axola gutxi du guretzat. Axola gutxiko huskeriak. Axola handiko gauza da.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: axola

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArauB
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1993-11-11 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:03

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Euskaltzaindiaren Arauak

    AS: axola izan: ez dut horren axolarik, axolazko.

    Informazio osagarria
    Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

    axola izan : zaio/dio erregimen biak onartzen ditu ("kontu hori ez zaigu batere axola"; "zer axola dio kontu horrek?"); axolazko

    Formari buruzko oharrak

    Iritzi-emaileak

     - [E109]: "axolakabe / axolagabe auziaz zerbait esan". (1993-02)

    Euskaltzainen oharrak

     - [E208]: 'axola izan: aparteko hitz gisa jarri beharko litzateke, eta erregimena erantsi'.

     - [E116]: 'Bai, agian bereiz jarri behar da. Erregimenari buruz, adibidekoa da erabiliena, baina testuetan bada denetatik: axola du, axola dio (XIX. mendearen erdi aldetik aurrera, eta Hego Aldean bakarrik), axola da, axola zaio (norbaiti, edo inpertsonala). Nik, badaezpada, dagoen moduan uztiko nuke, bazterrak gehiago nahasi gabe'.

     - [E123]: 'batetik, ez dakit bereiz jarri behar den: egia da behar izaneta nahi izan sarrera direla, baina berdin izan eta gose izan azpisarrera dira. Nik uste lantaldeak nahikoa ondo neurtzen duela zerk behar duen azpisarrera eta zerk ez. Bestetik, erregimenari dagokionez, uste dut hobe dela informazio gehiago eskatzea, baina kontuak argitu beharko genituzke. Gainera, berdin izan-en kasuan, da/zait/zaio ad; du/dit/dio ad. arautu bagenuen, ez dut inolako arazorik ikusten hemen berdin jokatzeko, argi badugu, jakina, erabilera horiek guztiak daudela errotuak. Euskal Hiztegiak bi erregimen ematen ditu, zaio eta dio'.

     - Erabakia: Erabakia (2004-02-27 / 2004-03-26): 'onartu eta da/zaio/du/dio gaineratu eta lau adibide gaineratu OEHtik'.

    axola izan
    1 zaio ad.-lok. Garrantzia eman. (nor marka 3. pertsona singularrean). Ez zaie axola bere herritarren egoera. Bost axola zaigu non dagoen.
    2 dio ad.-lok. (nor marka 3. pertsona singularrean). Zer axola dio inori galego bat bezala mintzatzen den euskaldunak? Irakasleari bost axola dio horrek. || Ez dit axola hemen edo han bizi. Ez digu axola zer esan duen. || (nor marka 3. pertsona singularrean). Euria ari du, baina zer axola dio?
    3 du ad.-lok. Garrantzia izan. (nor marka 3. pertsona singularrean). Ik. axola 2. Zer axola du horrek? Izenak ez du axolarik. Gutxi axola badu ere. Axola duten gauzetan. || Zer axola du etor dadin ala ez?
    4 da ad.-lok. Garrantzirik ez izan. (Ezezko esaldietan, nor osagarririk gabe; nor marka 3. pertsona singularrean). Egia da hori, baina ez da axola.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: axola izan

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArauB
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:HBB 1992-06-25 Azpisarrera gisa onartzekoa

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Euskaltzaindiaren Arauak

    AS: axola izan: ez dut horren axolarik.

    Informazio osagarria
    Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
    Informazio lexikografikoa
    Aditz-erregimena
    axolagabe
    1 adj. Gauzez behar den axola edo ardura ez duena; gauzak edo gauza jakin bat axola ez zaizkiona. Gazte axolagabeak. Axolagabeak, ez aldeko eta ez kontrako direnak.
    2 adj. (Gauzez mintzatuz). Erreken marmar axolagabea. Higuin zuen, idazle erraz askok ez bezala, saio axolagabeen itsaso lasaian murgiltzea.
    3 adb. Era axolagabean; axolagabeki. Neskak mutilari buruz axolagabe agertzeko zuen behar hura. Eta, hain zabar eta axolagabe biziko zara?
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: axolagabe

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArauB
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-11-11 Lantaldeak besterik gabe onartua

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Euskaltzaindiaren Arauak

    axolagabe izond.

    axolagabekeria
    1 iz. Axolagabearen jarrera, gaitzesgarritzat hartua. Gorrotoa baino okerragoa izan ohi den axolagabekeria. Sendoenen adorea makalduz gero, guztiok axolagabekerian eror baikintezke.
    2 iz. Axolagabekeriak eragindako egite gaitzesgarria. Axolagabekeria asko nabari ditugu.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: axolagabekeria

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArau48
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-11-11 Lantaldeak besterik gabe onartua
    axolagabeki
    adb. Axolagabekeriaz. Axolagabeki jokatuz, euskaraz baino alemanez hobeki dakitenei bidea galarazten bazaie.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: axolagabeki

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: EArau
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-01-13 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH: axolakabeki / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: axolakabeki / ElhHizt: + / EskolaHE: axolakabeki

    Lantaldearen irizpideak
    Tradizioak baztertu duen forma

    Er. gabea.

    Informazio osagarria
    Atzizkien araberako erabakiak

    -ki: -gabe-ki.

    Formari buruzko oharrak

    Euskaltzainen oharrak

     - Erabakia: Osoko bilkura (2014-12-19): axolagabeki

    axolagabetasun
    iz. Axolagabearen jarrera. Sorgin iturri bi hauetatik, Iturri bateko urak betetzen du bihotza amodiozko desiraz, eta bestetik edaten duena erortzen da axolagabetasun guztizkoan.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: axolagabetasun

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-01-13 Lantaldeak besterik gabe onartua

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH: AS: axolakabetasun / EuskHizt: axolagabetasun / HiztEn: + / LurE: axolakabetasun / ElhHizt: + / EskolaHE: axolakabetasun

    axolagabetu, axolagabe/axolagabetu, axolagabetzen
    da ad. Axola galdu, axolagabe bihurtu. Zerbaitez axolagabetu. Euskal irakurle nagiari ez baitzaio biderik eman behar are gehiago nagitzeko eta axolagabetzeko.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: axolagabetu

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArauB
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-11-11 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Euskaltzaindiaren Arauak

    axolagabetu, axolagabe(tu), axolagabetzen. da ad.

    Informazio osagarria
    Sistematika batean bil daitezkeen aditzoinak

    axolagabetu, axolagabe(tu), axolagabetzen

    axolati
    1 adj. Axolatsua. Cultus, latinez, axolatia, arretatsua da.
    2 adb. Arretaz. Hanka puntetan hurbildu zen ohe ondora; hasieran axolati, baina gero adoretsu.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: axolati

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-01-13 Lantaldeak besterik gabe onartua

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

    Informazio osagarria
    Atzizkien araberako erabakiak

    -ti.

    axolatsu
    adj. Arduratsua. Jakina da gure aitona-amonak ez direla batere axolatsuak izan egiten zituzten gauzak izkiriatzeko.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: axolatsu

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-01-13 Lantaldeak besterik gabe onartua

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

    Informazio osagarria
    Atzizkien araberako erabakiak

    -tsu.

    axolatu, axola/axolatu, axolatzen
    da ad. Zerbaitez axola izan, kezkatu. Eta ez dira hartaz batere axolatzen.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: axolatu

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArauB
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:10 1993-11-11 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Euskaltzaindiaren Arauak

    axolatu, axola(tu), axolatzen. da ad.

    Informazio osagarria
    Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

    axolatu, axola(tu), axolatzen

    axolazko
    adj. Garrantzizkoa. Bada, gainera, beste arazo bat, aski axolazkoa, lehengoak baino gehiago elkarrengandik urrutiratzen gaituena. Axolazkoa beste zerbait da.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak
    Loturak

    Aztergaia: axolazko

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArau48
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:HBB 1993-11-11 Azpisarrera gisa onartzekoa

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Euskaltzaindiaren Arauak

    AS

    Informazio osagarria
    Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
    axolduri
    adj. Ipar. zah. Arretatsua, arduratsua.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: axolduri

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-01-13 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

    Informazio osagarria
    Atzizkien araberako erabakiak

    -duri.

    Informazio lexikografikoa
    Erabileremu dialektala

    Ipar.

    Kategoria

    izond.

    Diakronia

    Zah.

    Formari buruzko oharrak

    Euskaltzainen oharrak

     - [E210]: 'axolduri. Hitz horrek Ipar. eta Zah. laburdurak dituenez gero, komenigarri izan daiteke adibide bat gehitzea, berbak zer esan nahi duen argitzeko ("arretatsu, arduratsu"): #mdash# Iaun axolduriak bezala aiuta nazazu eta Kapitain sendoenak bezala defenda nazazu (Jean de Haramburu, Devocino escuarra, mirailla eta oracinotegua, 143 bis). #mdash# Izatu [naiz] etxeko lanetan edo egitekoetan ansikabe eta ez axolduri (Cristobal de Harizmendi, Ama Virginaren Officioa, 197)'.

     - [E116]: 'Zaharra denez, adibidea eman beharrean definizioa emango nuke: "arretatsua, arduratsua"'.

     - Erabakia: Erabakia (2004-02-27 / 2004-03-26): 'OK'.

    axolduritu, axolduri/axolduritu, axolduritzen
    da ad. Ipar. zah. Axolduri egin. Zeren nola bat bedera bakearekin lokartzen eta ezantsiatzen baita; hala gerlekin, ernatzen, iratzartzen eta axolduritzen da.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: axolduritu

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-01-13 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

    Informazio osagarria
    Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

    axolduri(tu), axolduritzen.

    Informazio lexikografikoa
    Erabileremu dialektala

    Ipar.

    Aditz-erregimena

    da ad.

    Diakronia

    Zah.

    axonometria
    iz. mat. Hiru dimentsioko objektuak planoan irudikatzeko sistema.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: axonometria

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4B:HBL 2002-10-08 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z6:LBeh 2013-12-17 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak

    kategoria gehitzea proposatu da: iz.

    Informazio lexikografikoa
    Kategoria

    iz.

    Jakite-arloak

    Mat.

    Formari buruzko oharrak

    Euskaltzainen oharrak

     - Erabakia: Osoko bilkura (2014-12-19): axonometria iz. Mat.

    axonometriko
    adj. mat. Perspektibaz edo proiekzioez mintzatuz, objektua hiru dimentsiotan irudikatzen duena.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: axonometriko

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4B:EEBS:005 2002-10-08 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z6:LBeh 2013-12-17 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

    kategoria gehitzea proposatu da: izond.

    Informazio osagarria
    Izenondo erreferentzialak

    -iko izond. erref.

    Informazio lexikografikoa
    Kategoria

    izond.

    Jakite-arloak

    Mat.

    Formari buruzko oharrak

    Euskaltzainen oharrak

     - Erabakia: Osoko bilkura (2014-12-19): axonometriko izond. Mat.

    axuant
    iz. Ipar. Auzapezaren laguntzailea, alkateordea, sail bateko zinegotzi arduraduna. Igande goizean, bildu dira auzapez eta axuant edo laguntzaileen hautatzeko.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: axuant

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArauB
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-11-11 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Euskaltzaindiaren Arauak

    axuant Ipar. 'alkateordea'.

    Informazio lexikografikoa
    Erabileremu dialektala
    Forma baten adiera(k)

    'alkate-ordea'

    Formari buruzko oharrak

    Iritzi-emaileak

     - [E301]: "[nik zerrendatik kendu egingo nuke]" (1994-05-23)

     - [I102]: arrunta izan arren auzapezorde jarri beharko litzatekeela daukat eritzi" (1995-01-10)

    axuri
    iz. Arkumea. Egin ziren otsoak axuri. Axuri taldea.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Esaera zaharrak

    Abendu zuri, ez ardi eta ez axuri.

    Aztergaia: axuri

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArau48
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1992-03-24 Lantaldeak besterik gabe onartua

    Formari buruzko oharrak

    Iritzi-emaileak

     - [E204]: "ez da bildots-en sinonimoa" (1993-02-20)

    axuriki
    iz. Axuriaren okela. Ik. arkumeki; bildoski. Axurikia ederki adelaturik.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: axuriki

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-01-13 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

    Informazio osagarria
    Atzizkien araberako erabakiak

    -ki 'okela'.

    Informazio lexikografikoa
    Kategoria

    iz.

    axut
    interj. Ipar. Erronka edo arbuioa adierazteko erabiltzen den hitza. Biba Napoleon, axut Wellington!
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: axut

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-01-13 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Txostenak
    OEHko datuak [laburduren azalpena]

    ik. OEH.

    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

    Informazio lexikografikoa
    Erabileremu dialektala

    Ipar.

    Kategoria

    interj.

    aza
    iz. Baratze landarea, jateko ona, buru batean biltzen diren hosto zabalak dituena (Brassica oleracea). Aza-hazia baino txikiagoa. Azatan egositako oilagorra. Azak jorratu.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Esaera zaharrak

    Azak berea kirtena, eta haritzak bere hariko ezpala.

    Aztergaia: aza

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArauB
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1992-07-23 Lantaldeak besterik gabe onartua
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:11

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Txostenak
    Sektore jakin bateko informazioa

    Ik. Izendegia: aza: Brassica oleracea; aza gorri: Brassica oleracea var.; arbi-aza: Brassica napus var. Napobrassica; brusselaza: Brassica oleracea var. Bullata subvar. Gemmifera; buru-aza: Brassica oleracea var. Capitata; zuhain-aza: Brassica oleracea var.; eta aza-tximeleta: Pieris brassicae; cf. astaza, urraza.

    Bestelakoak
    Euskaltzaindiaren Arauak

    aza Brassica oleracea.

    Lantaldearen irizpideak
    Forma arautuaren azalpenaz oharra

    AS gisa gehituz: aza gorri , aza-landare .

    Formari buruzko oharrak

    Iritzi-emaileak

     - [A104]: ""azaburu" falta da" (1994-05-18)

    Euskaltzainen oharrak

     - [E109]: 'aza : Azak ondu esamoldea sartzea ez legoke gaizki. Cf. "...deusik ez baitute, eta azen ontzeko zernahi mehatxu jasan behar gutien ustean!".Dirassar, Herria, 24.X.96'.

     - [E116]: 'aza-hosto ere sartu behar da, AS gisan, gero (dagokion zerrendan azosto ageri da "aza-hosto" bezala definitua. Hortaz, hau ere sartu behar da hemen). HK-k proposatzen duena "azak ondu" uste dut "aza ondu egiten da" izango dela (hortik "azen ontzea", baina gauza bera sagarrekin, udareekin, etab. Hori arrunta da euskalki batzuetan. Beraz, aza-hosto sartuko nuke, baina ez "aza ondu"'.

     - [E123]: 'bat nator PSren proposamenarekin'.

     - Erabakia: Erabakia (2004-02-27 / 2004-03-26): 'OK nirea'.

    aza gorri
    iz. Hosto more-gorrixkak dituen aza mota.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: aza gorri

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-01-13 Azpisarrera gisa onartzekoa

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Zerrenda osagarriak

    NekHizt: col lombarda, cabus rouge.

    Informazio osagarria
    Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

    -gorri.

    Informazio lexikografikoa
    Zerrendako formari azpisarrera dagokio

    aza sarrerari dagokion azpisarrera.

    aza hosto, aza-hosto
    iz. Azaren hostoa. Ik. azosto. Ohitura zaharrari eutsiz, dozena asko eramaten dituenari aza hostoan biltzen dizkio antxoak. Indaba zuri freskoz, aza-hosto berdez eta txerrikiz egindako egoskaria.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak
    aza kizkur
    iz. Hostoak kizkurrak dituen aza.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak
    aza landare, aza-landare
    iz. Aza. Aza-landare erdi ihartu horiek txabola inguruan landatu zituen.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak
    aza orri, aza-orri
    iz. Aza-hostoa. Hi baino erretzaile handiagorik ez diat nik inor ezagutu; aza-orria ere erreko huke hik.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak
    azabatxe
    iz. Heg. Lignito mota gogorra, beltza eta distiratsua.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: azabatxe

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-01-13 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
    Hiztegi Batuko Lantaldea: ZS:HBL

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: Ik. atxabitxi / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

    Informazio osagarria
    Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

    Mineralak.

    Informazio lexikografikoa
    Erabileremu dialektala

    Heg.

    Kategoria

    iz.

    Forma baten adiera(k)

    arbeltxa.

    Formari buruzko oharrak

    Euskaltzainen oharrak

     - [E116]: 'aurrekoan 'arbeltxa' kentzea onartu genuen. Orain ezin dugu atzeko bidetik sartu. Beraz, lerro hori osorik kendu beharko litzateke'.

     - [E208]: 'azabatxe: Nik hitza sartu egingo nuke, Heg. eta 'ikatz distiratsu mota bat' gaineratuz'.

     - [E116]: 'ez nuke sartuko. Hegoaldekoa da, eta nahi duenak erabil dezake'.

     - [E123]: 'argi dago, arbeltxa kentzea onartu bazen, orain ezin dela sarrera horrela onartu. Baina nire iritziz zerbait eman behar da azabatxe esateko. Forma hau baino egokiagoren bat badago, ongi. Bestela, XKren proposamena onartuko nuke. Uste dut bigarren itzulian horrelako hitzei buruz zerbait esan behar dugula'.

     - Erabakia: IdOh: proposamenean definitzaile gisa ageri den arbeltx "kendu" egin du Euskaltzaindiak. // Erabakia (2004-02-27 / 2004-03-26): 'azabatxe Heg. 'ikatz distiratsu mota bat''.

    azaburu
    1 iz. Aza-hostoak biltzen diren burua.
    2 iz. Azakoba, aza mota biribila. Hamar librako azaburua.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: azaburu

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArau48
    azafrai
    1 iz. Hosto estuak eta lore moreak dituen landarea, lorearen barnealdean laranja-koloreko izpiak dituena (Crocus sativus).
    2 iz. Landare horren izpiak; izpi horiekin egindako hautsa, janariak ontzeko edo koloreztatzeko erabiltzen dena. Arrozari azafraia bota.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: azafrai

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArauB
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-11-11 Lantaldeak besterik gabe onartua

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Euskaltzaindiaren Arauak

    azafrai Crocus sativus.

    azagrar
    1 adj. Azagrakoa, Azagrari dagokiona.
    2 iz. Azagrako herritarra.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak
    azai
    iz. Ipar. g. er. Oilagorra.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: azai

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-01-13 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

    Informazio lexikografikoa
    Erabileremu dialektala

    Ipar.

    Kategoria

    iz.

    Maiztasuna

    g.er.

    Forma baten adiera(k)

    oilagorra.

    azakoba
    iz. Aza mota biribila, buru batean biltzen diren hosto zabal zimurrak dituena (Brassica oleracea var. capitata).
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Aztergaia: azakoba

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-01-13 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

    Informazio lexikografikoa
    Kategoria

    iz.

    Landare eta animalien taxonomi izena

    Brassica oleracea capitata.

    azal
    1 iz. Zuhaitz eta zuhaixken enbor eta adarren kanpoko estalkia. Animaliak larruz eta ilez, hegaztiak lumaz, arrainak ezkataz eta zuhaitzak azalez.
    2 iz. Fruituen eta kidekoen kanpoko estalkia, bereziki gogorra ez dena. Laranja, patata azalak.
    3 iz. Zenbait janariren kanpoko estalkia. Ogi azalak. Urdai azala. Gaztaren azala. Irinik hoberenarekin egin orea ere ez da ogia, labean azala egin artean.
    4 iz. Gizakiaren eta zenbait animaliaren gorputzaren kanpoko estalkia. Ik. larru. Azal zuri, garbiko neskatxa. Aurpegiko azala. Azal mehea, leuna, lodia. Azal ederrekoa. Azal asko eta mamirik ez, hezurrak agertu nahirik. Oilaskoa azal eta guzti jan zuen. || Tratamenduak luzea izan behar badu, azalpean aparatu txiki bat jar daiteke, botika etengabe, modu konstantean, askatzeko. Azalpeko txertoak.
    5 iz. Liburu baten gaineko eta azpiko orriak, gehienetan barrukoak baino gogorragoak direnak; batez ere, gaineko orria. Azala taxutu eta apaindu duena. Azala eta argazkiak, X-renak. || Guantanamoko argazkiak jarri dituzte diskoaren azalean.
    6 iz. Aldizkari, egunkari eta kidekoetan, lehen orria. Berria egunkariaren azaleko argazki nagusia. Hurrengo egunean Tel Aviveko kazetek azalean, letra handiz, ipini zituzten adierazpenak.
    7 iz. Zerbait biltzen duen zorroa. Eskutitzaren azala. Burkoaren azala.
    8 iz. Zerbaiten gaineko eta kanpoko aldea; itxura. Ik. gainazal. Ur-azalean igerian. Ur azpitik azalera irten. Lurraren azalean (Ik. lurrazal). Bertutearen azala bai, baina mamirik ez duela. Itxuraren eta azalaren azpitik jatorrizko monoteismoaren aztarnak ageri dira. Azalera agertu. Euskarak azal nabar hori kaltegarri duenez gero. || Egungo egunean ere, ez da ogi bedeinkatua izengoiti horren azalpean eskaini zaigun guztia. Euri-urak gelditzen dira bi lurren artean, erran nahi da, azaleko lurraren eta azalpekoaren artean.
    9 adj. Azalekoa, sakontasun gutxikoa. Ez liteke ito ur azaletan. Baserri hartan lur azalak direla esaten dute. Entzute handikoa, baina jakintza azalekoa. Nire munduko jakinduria izan da oso azala.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
          EHHE
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia

    Esaera zaharrak

    Haritzak azala ametzak bezala, zaharrak ezin dagike gazteak bezala.

    Aztergaia: azal

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArauB
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1993-01-27 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:HBB
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:IkHizt
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:01

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Euskaltzaindiaren Arauak

    AS: azaleko izlag.

    Lantaldearen irizpideak
    Forma lehiakideak ditu, eta erabilerak ikusiko dira

    ik. oharra, s.u. azalera

    Forma arautuaren azalpenaz oharra

    AS gisa gehituz: azaletik, azaleti(ka)ko, azal-gorri .

    Informazio lexikografikoa
    Adiera(k) edo arlo semantikoa

    Formari buruzko oharrak

    Euskaltzainen oharrak

     - Erabakia: Osoko bilkura (2014-12-19): azalpean [azpisarrera gehitu], azalpeko izlag. [azpisarrera gehitu].

    azala aldatu
    du ad.-lok. Armiarma horiek noizbehinka azala aldatzen dute, beldarrek bezala. Sugeak aldatu nahi duenean azal zaharra.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Ohiko lexiak

    Aztergaia: azala aldatu

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z11:EHadib [2] 2023-04-18 Azpisarrera gisa onartzekoa

    Formari buruzko datuak

    Lantaldearen irizpideak
    Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

    Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

    azala izan (eduki)
    du ad.-lok. Lotsa gutxi izan. Azala behar da, horregatik, honetarako! Honelako etxe ziztrin batengatik dirua eskatzeko, azala behar du, gero! Hori dun azala! || Ez hadi haserretu, baina hik daukak hik, azal lodia!
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    azala kendu
    du ad.-lok. Ik. zuritu 5. Bakailao gezatuari azala kendu, eta lau xerra polit egin itzazu. Frutaontzitik banana bat hartzen du, azala kendu, eta kosk egiten dio.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak
    Ohiko lexiak

    Aztergaia: azala kendu

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z11:EHadib [2] 2023-04-18 Azpisarrera gisa onartzekoa

    Formari buruzko datuak

    Lantaldearen irizpideak
    Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

    Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

    azala urratu
    du ad.-lok. Haren azazkalek azala urratu zioten. Liburuak azala urratuta zuen, baina zinta itsasgarriz konpondu zuen nola edo hala.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Ohiko lexiak

    Aztergaia: azala urratu

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z11:EHadib [2] 2023-04-18 Azpisarrera gisa onartzekoa

    Formari buruzko datuak

    Lantaldearen irizpideak
    Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

    Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

    azalak hartu
    1 du ad.-lok. (Ezezko esaldietan, norbait pozez gainezka dagoela adierazteko). Ik. kabitu 2. Ez du azalak hartzen. Nik, pozaren pozez azalak hartzen ez ninduela, baietz erantzun nion.
    2 du ad.-lok. (Ezezko esaldietan, norbait urduri eta kezkaturik dagoela adierazteko). Larriturik, azalak hartu ezinik, jan eta lorik ezin egin duzula.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: azalak hartu

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z9:OEH-AS 2017-07-04 Azpisarrera gisa onartzekoa

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Txostenak
    OEHko datuak [laburduren azalpena]

    OEH: AZALAK HARTU (Empleado en frases negativas). a) (No) caber en sí (de inquietud). Eta alan, idoroten bazara gaixorik, mindurik, zauriturik, penaturik, larriturik, azalak artu ezinik, ezin jan ta lorik egin dozula. Añ NekeA 221. Agin bateko minak ain minberaturik ifinten zaitu ze ezin azalak artu zaitu, ez dozu sosegurik, ezin jan dozu. Añ GGero 371. Begira egiozu aserraturik, arerioturik dabillan bati zelan [...]; ezin azalak artu dau, lurra ostikoka joten dau. Ib. 210. b) (No) caber en sí (de orgullo, de vanidad). "Eztau azalak artzen (V-m-ple), no cabe en su pelleja; litm. no le recibe la piel" A EY III 255. Korridak daukezala ta azalak artu eziñik dagoz. A Ezale 1897, 285b

    adib.: azal 1 iz. Zuhaitz eta zuhaixken enbor eta adarren kanpoko estalkia. Animaliak larruz eta ilez, hegaztiak lumaz, arrainak ezkataz eta zuhaitzak azalez. Haritzak azala ametzak bezala, zaharrak ezin dagike gazteak bezala (esr. zah.). 2 iz. Fruituen eta kidekoen kanpoko estalkia, bereziki gogorra ez dena. Laranja, patata azalak. 3 iz. Zenbait janariren kanpoko estalkia. Ogi azalak. Urdai azala. Gaztaren azala. 4 iz. Gizakiaren eta zenbait animaliaren gorputzaren kanpoko estalkia. Ik. larru. Azal zuri, garbiko neskatxa. Aurpegiko azala. Azal mehea, leuna, lodia. Azal ederrekoa. Sugeak aldatu nahi duenean azal zaharra. Azal asko eta mamirik ez, hezurrak agertu nahirik. Arrainari azala kendu. Oilaskoa azal eta guzti jan zuen. Ez du azalak hartzen: pozez gainezka dago. Azal bete-betean egon: gizena egon. Azala izan, azal lodia eduki: lotsa gutxikoa izan. Hori dun azala!

    Ez dugu aurkitu adiera horretako azalak hartu formarik.

    Beste (edozein) iturritako erabilerak

    EPG: Ez dugu aurkitu adiera horretako azalak hartu formarik.

    Lantaldearen irizpideak
    Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

    Adierazle egokia da eta sartzekoa azpisarrera gisa.

    Informazio lexikografikoa
    Zerrendako formari azpisarrera dagokio

    azpisarrera gisa jasotzekoa azal sarreran.

    azalarazi, azalaraz, azalarazten
    du ad. Azaltzera behartu. Makina bat galde-erantzun etorri dira jarraian, kontu interesgarriak azalarazi dituztenak.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: azalarazi

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:25 1998-01-13 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

    Informazio osagarria
    Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

    azalaraz, azalarazten.

    Informazio lexikografikoa
    Aditz-erregimena

    du ad.

    Formari buruzko oharrak

    Iritzi-emaileak

     - [K201]: "eta dio. du: agertzera behartu dio: esplikatzera behartu" (2001-11-02)

    azalbide
    iz. Azalpena. Azalbidez behar bezala argitzen badugu (...).
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak

    Aztergaia: azalbide

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z5:EEBS:32 1998-01-13 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

    HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

    Informazio osagarria
    Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

    -bide.

    Informazio lexikografikoa
    Kategoria

    iz.

    Forma baten adiera(k)

    azalpena.

    azaldu, azal/azaldu, azaltzen
    1 du ad. Zerbaiti buruz hitz egin, hura ulertarazteko edo ezagutarazteko. Hauxe azaldu nahi nuke txosten honetan. Gauza beharra da hemen erakusten zaiguna behin eta berriz azaltzea. Soldadu zaharra zuen aita, berak ederki azaltzen duen bezala. Nola egin zuen ihes azaldu zigun. Entzunda nago, zuk amets bat entzun orduko azaltzen duzula. Orain arte ez da dinosauroak nola desagertu ziren azaltzen duen teoria egokirik sortu.
    2 du ad. Agertu, adierazi. Ez zuen gurekin etortzeko asmorik azaldu. Hor, dirudienez, delako morrontza ez da bekatu, harro-harro eta lotsagabeki azaltzen baitute. Euskal esaldiari buruz aspaldi azaldu zituen iritzietan. Sartu zaizkigun kezkak eta katramilak artean azaldu gabe zeuden.
    3 da ad. Agertu. Ez da etxera azaldu ere egiten. Gai horretan inor esker gaiztoko azaldu bada, ez gara gu izan. Egunkarian azaldu da bere artikulua. Hutsak ugariegi azaltzen dira haren orrialdeetan.
    OEH
          Lexikoaren
    Behatokia     XX. mendeko
    corpusa     EHHA
     
    Gaztelaniazko ordainak Azkue Hiztegia
    Azpisarrerak
    Ohiko lexiak

    Aztergaia: azaldu

    Iturria:

    Kodea [?] Data Proposamena
    Araua: Z3:EArauB
    Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:01 1993-11-11 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

    Formari buruzko datuak

    Erabilerak
    Bestelakoak
    Euskaltzaindiaren Arauak

    azaldu, azal(du), azaltzen. da ad.

    Lantaldearen irizpideak
    Forma arautuaren azalpenaz oharra

    aditz-mota berrikusteko eskatuz.

    Informazio osagarria
    Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

    azaldu, azal(du), azaltzen

    Formari buruzko oharrak

    Iritzi-emaileak

     - [K201]: "da, eta du (esplikatu)" (2001-11-02)

    Euskaltzainen oharrak

     - [E116]: 'bai, bistan da hor da eta du jarri behar direla'.

     - [E208]: 'azaldu: aditz honen adiera ezberdinak jarri beharko lirateke, hauek, gutxienez: 1azala kendu, 2. argitu, 3 agertu, azalez jantzi (agian honi h. azaleztatu erantsiz'.

     - [E116]: 'azalpenak ematen hasirik, arazoak izan ditzakegu: "hacer público, manifestar, presentar, expresar, explicar, comentar, declarar, exponer, glosar, aparecer, comparecer, presentarse, cubrir(se) de corteza, piel, capa, bañar, raer…" bezalakoak ikusten dira OEHn. Arriskua dugu bat eman eta besteak ahazteko. Baina, gainera, uste dut erabiltzaileek ongi ezagutzen dituztela erabilera hauek guztiak eta ez dela argitu beharrik gehiago. Nik aditz laguntzailea zehaztuko nuke, ez besterik'.

     - [E123]: 'nik ere oraingoz erregimena osatuko nuke, eta adieren auzia, "benetako" hiztegia osatzen denerako utzi'.

     - Erabakia: Erabakia (2004-02-27 / 2004-03-26): 'OK'.

    Orrialde guztiak:
     

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper