Euskaltzaindiaren Arauak

AS: azaleko izlag.

Euskaltzaindiaren Arauak

azalera Geom. (neurria adierazteko erabiltzen da soilik; bestetarako, azal [leun, zakar ...], gainazal, eremu [lurralde batena, adib.], etc. daude).

Jakite-arloak

Geom.

Forma baten adiera(k)

neurria adierazten du

Forma-adieren gurutzamenduak

neurria adierazteko erabiltzen da soilik; bestetarako, azal (leun, zakar...), gainazal, eremu (lurralde batena, adib.), etc. daude; ik. area

Euskaltzaindiaren Arauak

azaleratu, azalera(tu), azaleratzen. da/du ad.

Sistematika batean bil daitezkeen aditzoinak

azaleratu, azalera, azaleratzen

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-tze.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-tik.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azal sarrerari dagokion azpisarrera.

Txostenaren laburpena

Ez dugu OEH-EEBS corpusetan 'cutáneo/cutané' adierakorik aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

kutaneo : AB38 1, HiztEn, Euskalterm 2 (kutaneo, larruazal, larruazaleko; muskulu kutaneo, larruazaleko muskulu); larru-x : AB38 1; larruazal : Euskalterm 4; larruazal-x : Euskalterm 8 (larruazal-arnasketa, larruazal-biopsia, larruazal-dentikulu, larruazal-narritatzaileak, larruazal-osotasunaren narriadura, larruazal-probak, larruazal-tolestura, larruazal-zelula); larruazaleko : Euskalterm 20 (adib. larruazaleko erasan, larruazaleko ezkabi, larruazaleko guruin, larruazaleko hoztasun, larruazal(eko) lesio, larruazaleko suminkortasun); larruazaletiko : Euskalterm 1 (larruazaletiko dosia 'dosis por vía cutánea').

Hiztegietako informazioa

Beste hiztegietakoak: HiruMila: larru-, larruko, azal-, azaleko. // ElhHizt: kutaneo, larruazaleko, azaleko, larruazal-, azal-. // Casve EF: axaleko. // Casve FE: larrüko, axaleko, axaletiko hatsa. // PMuj DCV: larruko, larrupeko, larru-.

Forma lehiakideak ditu, eta erabilerak ikusiko dira

'cutáneo/cutané' adiera horretarako "markatuegia" gerta daiteke, eta askotan azal- edo azaleko formak egokiagoak suerta daitezke

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azal sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: AZALEZ. Exteriormente, en apariencia, aparentemente. Cf. AXALEZ. Gaistoak guzurrez ta azalez dira alegreak; eta egiaz triste; onak barriz kontrara: egiaz dira alegreak, pozak ta guzurrez tristeak. Añ GGero 293. Azalez onezkero badakigu [Batxi] nor dan. Izatez... urrengo agerraldian berak beren barrua agertuko dau. A BGuzur 116. Gauzak [...], dituela berrogoi ta hamar mende bezala diraute. Ginharriz berdin, azalez bakarrik izpi bat aldatuak. JE Bur 176. Batzarre ortan, beraz, nork-gere lanbidearen arauz, begiak eusko-ikuskizunez inguratzen, ta gure bizierari, azalez baderik, eusko-usaia erasten ikas dezakegu. Ldi IL 127. Naiz-ta azalez eta soñekuoi begiratu ezkero besterik eretxi, etzaukodaz basatitzat, andra zurtzat eta jakintsutzat baño. Otx 123. Azalez dan bake osua. Laux AB 60. Ezagun dezu buru ariña zerala. / Azalez eder, baña barrua ustela. NEtx Antz 19. Kristau onak (azalez behintzat) izanik, hamazortzi urtean ezkondurik egonagatik ere, ohe berean lo egiten zuten. Arti Ipuin 83. Andre Otxandak Alostorrean jaun da jabe jarraitzen baitzun, azalez beñepein. Etxde AlosT 58. Platonek garai artan argi ta garbi ikusi zuen Sokrateren ederra, naiz ta azalez takarra iduri. Zait Plat 8. Mamiz ezezik, azalez ere bai frankotan. Vill Jaink 10. Baña azalez eta gorputzez bakarrik etzera aldatu, zentimentuz eta animaz ere bai. MAtx Gazt 37. Azalez eta barrutik, aldatu ta barrieztatu egin dau finlandiar olerkia. Alzola Atalak 96. Olabideren hizkera, hain nabarra izanik azalez, gipuzkera soila da mami mamiraino joz gero. MIH 348

adib.: azal 1 iz. Zuhaitz eta zuhaixken enbor eta adarren kanpoko estalkia. Animaliak larruz eta ilez, hegaztiak lumaz, arrainak ezkataz eta zuhaitzak azalez. Haritzak azala ametzak bezala, zaharrak ezin dagike gazteak bezala (esr. zah.). 2 iz. Fruituen eta kidekoen kanpoko estalkia, bereziki gogorra ez dena. Laranja, patata azalak. 3 iz. Zenbait janariren kanpoko estalkia. Ogi azalak. Urdai azala. Gaztaren azala. 4 iz. Gizakiaren eta zenbait animaliaren gorputzaren kanpoko estalkia. Ik. larru. Azal zuri, garbiko neskatxa. Aurpegiko azala. Azal mehea, leuna, lodia. Azal ederrekoa. Sugeak aldatu nahi duenean azal zaharra. Azal asko eta mamirik ez, hezurrak agertu nahirik. Arrainari azala kendu. Oilaskoa azal eta guzti jan zuen. Ez du azalak hartzen: pozez gainezka dago. Azal bete-betean egon: gizena egon. Azala izan, azal lodia eduki: lotsa gutxikoa izan. Hori dun azala! 5 iz. Liburu baten gaineko eta azpiko orriak, gehienetan barrukoak baino gogorragoak direnak; batez ere, gaineko orria. Azala taxutu eta apaindu duena. Azala eta argazkiak, X-renak. || Guantanamoko argazkiak jarri dituzte diskoaren azalean. 6 iz. Aldizkari, egunkari eta kidekoetan, lehen orria. Berria egunkariaren azaleko argazki nagusia. Hurrengo egunean Tel Aviveko kazetek azalean, letra handiz, ipini zituzten adierazpenak. 7 iz. Zerbait biltzen duen zorroa. Eskutitzaren azala. Burkoaren azala. Ohe azalean. 8 iz. Zerbaiten gaineko eta kanpoko aldea; itxura. Ur-azalean igerian. Ur azpitik azalera irten. Lurraren azalean (Ik. lurrazal). Bertutearen azala bai, baina mamirik ez duela. Itxuraren eta azalaren azpitik jatorrizko monoteismoaren aztarnak ageri dira. Azalera agertu. Euskarak azal nabar hori kaltegarri duenez gero. Norbait, zerbait azalez soilik ezagutu: gaingiroki ezagutu (Ik. beherago azaletik).

azalez 9: Deia, Consumer 3, Berria 4, DiarioVasco.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: Ez dugu aurkitu adiera horretako azalez formarik.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da eta sartzekoa azpisarrera gisa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azpisarrera gisa jasotzekoa azal sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ø

OEHko datuak [laburduren azalpena]

azaleztu G 1 (JMB ELG: "Egiñaldi apaindua oialez azaleztua: 10 laurleko iru illabetean").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira enkoadernatu 1 (Elhuyar: "Liburu klasikoak: josiak, enkoadernatuak, foliatuak"); enkuadernatu 2 (J. San Martin: "Izenbururik gabeko liburuxka (...) pergamino larruz enkuadernatua"); enkuadernazio 1 (Kezkak: "Enkuadernazio beltza, eta azalean urrezko hizki dotoreak"); koadernaketa 1 (R. Etxezarreta: "Bere lupa hartu eta koadernaketak aztertzen hasi zen"); koadernatu 1 (J. San Martin: "txukun koadernaturik gordetzen zen liburuxka eskuratu zidan"); koadernatzaile 1 (HAEE: "Gilotinak, dokumentuen plastifikatzaileak, koadernatzaileak, paper-tolestatzaileak, frankeatzaileak, etab "); foliatu 3 (V. Cortes 2: "Ematen diren lizentziak tomoaren azken aldera biltzen dira, orden kronologikorik eta foliatu gabe"; Elhuyar: "Liburu klasikoak: josiak, enkoadernatuak, foliatuak").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

azalezlatu : HiztEn; azaleztapen : Euskalterm 1; enkarpetatu : Euskalterm 1 (kiribileko sisteman enkarpetatu 'encuadernar con el sistema del gusanillo'); enkoadernatu : AB38 1, Euskalterm 1; enkoadernatzaile : Euskalterm 1 (enkoadernatzaile, liburu-josle 'encuadernador'); enkoadernazio : Euskalterm 1 (paper-azalezko enkoadernazio, paper-azalezko koadernaketa 'encuadernación en rústica'); koadernaketa : AB38 1, HiztEn, Euskalterm 3; koadernatu : AB38 1, HiztEn, Euskalterm 1; liburu-josle : Euskalterm 1; liburujostegi : Euskalterm 1; liburu-orrazketa : AB50 1.

Jatorrizko forma

koadernaketa, azaleztapen

Zerrenda osagarriak

Merkat / Katal: azaleztapen arrunta; a. holandesa; azaleztatugabeko orri solteak.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

azalezta, azaleztatzen.

Aditz-erregimena

du ad.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

azalkai 2: Ag AL (""euskalduna nazan aldetik euskaldundu, kristiñaua nazan aldetik kristiñautu": ori da nire oinkada ta ibillera guztietarako daukatan azalkai [lema] ta gogo errimea"); ap. Laux AB ("1935'gko bagillan amattu zan Verdes-etxian. Sagi'ren azalkai ta ederkaiak") // Ik. OEH argitaratuan, gainera, azalgai 'tema, materia': J. Artetxe Y 1933 ("Au da, bere idazkortzak ukitu zituala bakar bakarrik eta zoritxarrez inguruko gai eta azalgaiak, bere idazkortzak ez dituala abestu Euskalerri osuak bururatu ditzaizkion gaiak"), A. Emiliano Andre Mari ap. DRA ("Azken izendatu ditugun [Antigua-ko Ama] Ordarru-koa eta Orduña-koa bakarrik izango dira, liburu onen azalgai"), azalkai 'lema': JFlor ("Eta izkributxo azalkai ura bere kanpotik"), J. Larreta EE 1882 ("Naiz lan kaskar onen itz-azalkai jarri Azelaingo zubiyaren gañeko esaera, anitz zabalduba"), EEs 1912 ("Eresi-batzaldirako ta argidura batzaldirako lanak ere, azalkaiak, izenak eta itz guztiak euskeraz bear dituzte"), eta azalkaitu 'relucir': JFlor (RArt, 1886: "Ez baita urrea azalkaitzen dan dena").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

a) azalgai (alaitasun a., atzalgai) 2: ADonostia ("Abestitxoren bat dezute aurreneko alaitasun azalgaia, bertsolariaren koplak datozkigu ondoren"), E.J. Zubillaga ("Atzalgai auek aitatzera aski da noski, ostatu uraxe ezagutzeko, bera ez zegoala, beartsuak etxaltzeko"); azalkai 1, P.L. Zaloña ("Euri hura zan Arantzazuko Ama Birjiñak euskaldunai egiten zien lendabiziko mesedea, eta gero egingo ziezten mesede ta ongien azalkai ta ezagungarria"); b)azalgai 1, Zeleta ("... geroago, azalgaitzat edo ikurritzat, "Jaungoikoa Eta Lagi-Zarra" artuaz").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

azalgai : DRA (programa, tema), PMuj DVC (azal-gai: 1 punto de explicación; 2 argumento, materia, tema, asunto del discurso; 3 programa, asignatura); azalkai : DRA (lema) // Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gai.

Kategoria

iz.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Erabileremu dialektala

Ipar.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

1 azalorea. 2 (irain-hitza #mdash# cf. bestetako babalore irain-hitza).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Zerrenda osagarriak

Ik. IparKazet (Ekologia): emballage: azalki / estalgi / gainuntzi.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ki.

Kategoria

iz.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

larruazala.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: azalore (barazkia): Brassica oleracea var. Botrytis subvar. Cauliflora; (perretxikoak): azalore: Sparassis sp.; azalore belaki: Sparassis crispa; azalore orritsu: Sparassis laminosa.

Euskaltzaindiaren Arauak

azalore Brassica oleracea var. brotytis.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

taxonomi izena zuzenduz: botrytis.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: AZALPENA (AZALPENAK, etc.) EMAN. Dar una explicación. Asieran Asteteren azalpena ematen asi nintzela. Inza Azalp 6. Museoetan edo harri zaharren artean Theresa seriosa, oroitzapen eta antze-lanei begira, hark ematen zizkion azalpenei beha. Mde HaurB 74. Ori duk nik ematen dudan azalpena. Txill Let 99. Ondorenean ematen ditugu gure azalpenak. Ib. 73. Berba labanak eta azalpen zeatzak emon deutsaz gudu-gizonak. Erkiag BatB 163. Liburua agertu da azkenean eta liburuan ageri den laburpena beste azalpenik emateko modurik ez dut aurkitu geroztik hona. MEIG VI 138

azalpenak eman 912; azalpena eman 76.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

azalpena eman 28; azalpenak eman 328.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Oso erabilia eta adibide gisa jasotzekoa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa da. Pluralean erabiltzen dela adierazi.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa azalpen eta eman sarreretan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Oso erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa da. Pluralean erabiltzen dela adierazi.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Ohiko Lexien atalean jasotzekoa da aholkua, dimisioa, erantzukizunak eskatu formekin egin bezala.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

larruazala.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-tze.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-huts.

Kategoria

izond.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Erabileremu dialektala

Heg.

Kategoria

iz.

Mailak

Beh.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ka.

Kategoria

adlag.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

azarka, azarkatzen.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Aditz-erregimena

du ad.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

asmatu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Erabileremu dialektala

Bizk.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

ausardia.

Forma baten adiera(k)

erabileremu mugatuko adierak ez dira jasoko; ik. OEHan: 1. noviembre; 2. tiempo de siembra / siembra / temple, sazón; 3. lluvia benéfica de cualquier época" A (2 adib.: Enb) / rocío (adib. 1: Ldi); 4. octubre (0 adib.); 5. otoño (0 adib.)

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Erabileremu dialektala

Bizk.

Kategoria

izond.

Forma baten adiera(k)

ausarta.

Euskaltzaindiaren Arauak

azartasun batez ere Bizk. 'ausartasuna, ausardia'.

Zerrendako onartua baino forma gomendagarriagoa(k)

ausartasun

Erabileremu dialektala

batez ere B

Euskaltzaindiaren Arauak

azartu, azar, azartzen. Batez ere Bizk. da ad. 'ausartu'.

Zerrendako onartua baino forma gomendagarriagoa(k)

ausartu

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

azartu, azar, azartzen

Erabileremu dialektala

batez ere B

Jatorrizko forma

azazkal, atzazal, azkazal

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

ik. azkazal

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

Jakite-arloak

Tekn.

azeituna iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, azeituna-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. oliba].

azeituna 36; oliba 1655.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

azeituna 22: Bernardo Atxaga 6, Joxemari Iturralde 5, Joxean Sagaztizabal 3, Xabier Mendiguren Elizegi 3, Jon Maia 2, Jon Alonso, Karlos Linazasoro, Anton Garikano; oliba 144.

Euskaltzaindiaren Arauak

azeituna* e. oliba.

Ez du "baldintza minimoa" betetzen, baina onartzekoa da

Debekua bere horretan uztea proposatu da. Idatzizkoan gomendioa betetzen dela erakusten dute datuek, baina oraindik ere dezente erabiltzen da ahozkoan. Nolanahi ere, gogorarazi behar da debekua.

Zerrendako onartua baino forma gomendagarriagoa(k)

oliba

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

erretena, ubidea.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

azelera, azeleratzen.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

azelera, azeleratzen.

Aditz-erregimena

da/du ad.

LBeh (2016-10-26): azelerometro 25: Elhuyar 17 (adib.: “Azken batean, goialdea eta behealdea non dauden 'esaten' dio azelerometroak telefonoari”), Berria 3 (adib.: “Telefonoa borobiltzeko, estatubatuarrek azelerometroarekin, GPS hargailuarekin eta Mini USB sarrerarekin hornitu dute”), EiTB 5 (adib.: “Elizabeth Cochran eta Jesse Fishaer Lawrence ikertzaileek neurketa sismikorako ekipo konplexu eta garestiak ordezkatu dituzte eta azelerometroak (gailu-elektronikoa) erabiltzen hasi dira”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: Ez dugu aurkitu azelerometro formarik.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: azelerometro (termino normalizatua).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: Ez dugu aurkitu azelerometro formarik.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es acelerómetro / fr accéléromètre: Elhuyar: azelerometro / NolaErran: - / Zehazki: azelerometro / Labayru: - / Adorez5000: azelerometro.

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez (betetzen du "gutxieneko baldintza")

Nazioarteko forma da, eta jasotzekoa.

azelga iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, azelga-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. zerba].

azelga 12; zerba 186.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

azelga 2: Urtzi Urrutikoetxea, Jon Alonso; zerba 6: Juan Kruz Igerabide 2, Anjel Lertxundi, Karlos Zabala, Oskar Arana, Joxerra Garzia.

Euskaltzaindiaren Arauak

azelga* e. zerba.

Debekua bere horretan uztea proposatu da. Idatzizkoan gomendioa betetzen dela erakusten dute datuek, baina oraindik ere dezente erabiltzen da ahozkoan. Komeni da debekua mantentzea.

Forma bakarra aski da

zerba

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Euskaltzaindiaren Arauak

azenario Daucus carota.