Txostenaren laburpena

ik. oh. s.u. finean.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azken sarrerari dagokion azpisarrera.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

fin 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

azken (h)ats 29: EZ Man I ("Azken hatsak diraueño, ziadutzak Iainkoak, / Arimen rezibitzeko, zabaldurik besoak", "Azken hatsarekien du arthikitzen arima"), Ax ("Duda gabe sinhesten dugu, azken hatsaren aurthikitzean ere, penitenziak barkhatzen dituela bekhatuak"), He Gudu ("Hunek azken hatsa etxatu zuenean"), Mst ("Zunbatetan entzün düzü erraiten, halakua arma kolpü batez hil izan dela, [...] bestiari jaten zelarik hatsa jalki zeiola, eta bestiak jokhatzen zelarik bere azken hatsa thiratü ziala"), Lg II 3 ("Gaixtaginek athera zuten san Mark presondegitik, eta herrestatu zuten, egundaino bezala, azken hatsa artik zezan arteraino", "Hillen ere zen burreuen eskutan, ez balu, mirakuilluz, luzatu bere bizia artikitzekotzat azken hatsa gurutzearen gainean", "Hitz horiek erratearekin, artiki zuen azken hatsa"), Xarlem ("Zotükazen ezpaziradie / hor zütieigü erhaiten / uste düt azken hatsak / zaiziela huillanzen"), Dh 5 ("zer izan da Jesu-Kristok lurraren gainean eraman duen bizitzea, bethi zirauen eta azken hatsarekin xoilki baratu zen mortifikazione bat baizen?", "Mirakulu izanen da, ezpada arras etsimendutan erortzen, eta ezpadu azken hatsa aurthiki gabe ere bere ifernua hasten", "adimenduaz zerbitzatzen hasten garen lehenbiziko mementetik eta azken hatsa aurthiki artean", "Adimendurat heltzen garenetik eta azken hatseraino zenbat gogoeta gure Izpirituetan?", "Jesusek gurutzearen gainean aurdikia zuen azken hatsa, haren gorphutz adoragarria handik jautsi zutenean"), Jaur ("Ikhusi zuenean gurutzearen gainean azken hatsa aurdikitzen"), Gy ("Eta miserable hura / Badathor bere xilora / Azken hatsa botatzera"), Dv LEd ("Nere inguruko jendeak laztuak egonen direnean nere azken hatsari begira"), Laph 2 ("Gau erditan, azken hatsa noiz aurthikiko zuen beha zaudelarik, gozoki lokhartu zen", "heriotze saindu baten egiten laguntzen zituen, azken hatseraino heien ondoan egonez"), Jnn SBi ("Maria Saindua gurutzearen oinetan egotu zen Jesus Jaunaren azken hatseraino"), Barb 2 ("Joan-Eder, azken hatsa edeki behar diozu orai xahakoari", "Ez du bere azken hatsa botako ahal, zuk ikusi eta, othoitz ttiki bat harentzat erran dukezun arte"), Iratz 5 ("Bainan ez ote zaizkitzu, / Gerlan hil Euskalduneri / Joan azken hatsak, zuri etorri?", "Azken hatsa / Herra-tuz eta harrapoz hantu hedoipe beltzetan / Hil-ikararen lazturak zabaltzen dio agoa, / Haragi, hezur hoikier baitoakote bet betan / Azken hatsaren marruman Jaun Goikoaren Gogoa", "Ilunbe, hedoi, burrunba... horra azken hil-ikara; / Horra kurutze gainetik azken hatsaren orroa", "Anaiaren azken hatsa otoitzez apaintzeko"), Etxde JJ ("Xalbatek eta ingurukoak igarri zioten azken atsa bazetorkiola"), Izeta DirG ("Eta azken atsakin batean, "Beltza" erran zuen"); azken (h)atsa eman 26: Laph ("Izarra bezala argitzen du haren begitharteak, eta azken hatsa eztiki emaiten du"), Elzb Po ("Kuiattoa hanxe dago etzinik / Azken-atsa, azken-atsa emanik"), Jnn SBi 4 (adib.: "Azkenekotz hala flakatua zen, non erran baitziteken, bere azken hatsaren ematera zohala", "Hainbertzenarekin aphaldu zuen burua eta eman azken hatsa"), Arb Igand ("Eta Mirakuluzko komunione hortan emaiten du Santa Julianak bere azken hatsa"), HU Aurp 3 ("Leon Hamahirugarrenak iragan astelehen arratsaldeko lauak irian eman du azken hatsa", "Deus egin, ez erran gabe naski, ez eta bere baitaratu ere gabe azken hatsa eman duela", "Galdatua zuen, azken orenetan eman zezotela otoi eskuetarat haren ama zenak azken hatsa emaitearekin ahurrean atxiki kurutzefika maitea"), CatJauf ("Eman zuen azken hatsa khurutzearen gainean"), Ir YKBiz ("Eta itz oiek esandakoan, burua kurtu ta azken-atsa eman zuen"), Or 3 ("Il zaigula azken-atsa burua zut emanez", "Azken-atsa eman zunean, Adeodat aurrak negarrari ekin zion, eta guk erasorik ixildu zan", eta Elzb-rena jasoz), Mde Pr ("Azken hatsa eman dü, esan ohi dugu Zuberoan, norbait hiltzen denean"), Etxde JJ 2 ("Aspaldian eri uan eta bart eman dik azken atsa", "Oraintxen eldu zaizkit gaztigatzera bat-batean gaizkituta gero azken-atsa emana dela"), Ardoy SFran 6 (adib.: "Eta azken hatsa duelarik emanen, orduan ere gure Sainduak Herria utziko ote du?", "Nigar egiteko aski zuen hor berean Ondarrabiako gazteluari behatzea, hor baitzuen hamabost bat urte lehenago, bere azken hatsa emana Nafarra Herri maiteak!"), Casve SGrazi 2 ("Hire amatto gaixua / azken hatsan emaitera dua", "Haiñbeste egar beharrian, / Azken hatsa eman ezinian!"); azkeneko hatsa eman 2, Dv LEd ("Azkeneko hatsa ematen hasten naiz", "Azkeneko hatsa emanez geroz, iraungi da ja azken ephea"); azken hatse(t)an 12: Bp I ("Oliatzeko, ügürüki behar deia, eria azken hatsian den?"), Xarlem ("Azken hatsian nizala ikusten düzie"), Dh ("Jesus Jaunak azken hatsean bezala zelarik, ikhusten du bere gurutzearen oinetan bere ama maitea"), Bordel ("Azken orenian / Jaunak jujatzian, / jar zazkit aldian / hil nadin bakian; / zeuretzat ar nezazu azken hatsian"), Hb Esk ("Azken hatsean ere, ama da maitatzen"), Zby ("Ikusgarri dohatsua, / Josep azken hatsetan: / Jesus besarka lothua, / Maria nigarretan"), Jnn SBi ("Urruntxago, mintzatu zitzaizkon azken hatsetan zen gizon gazte batez"), JE Bur ("Berauk eriari erraitetik xahu dela, azken hatsetan ikusi dukalarik baizen"), Barb 2 ("Ezagutzarik gabe, leher egiten ari, azken hatsetan zen orai Etxek'andre dohakabea", "Karrikan sartu deneko, gora gora erraiten aditzen du: azken hatsetan dela Erregeren alaba"), Ox ("Bainan odolez, azken hatsetan, arrunt hustu baino lehen / Gizon sortuak bere Aitari galde bat igorri zuen"), Ardoy SFran ("Zorigaitzez, azken hatsetan zen Nafarra gaixoa"); azken hatseraino (eta atseraño, hatsialadrano) 15: Hm ("Bekhatorerik obstinatuenek badute [aingeru begirale] bana: Iudas etzuen bereak azken hatseraino utzi, ez Antikristo bereak utziko haren bihotzak dirakieno"), He Gudu ("Gudukatu behar dugu beraz azken hatseraiño"), Mst ("Gure mente orotan azken hatsialadrano hari gerla egiten"), Lg II ("Gure sainduak etzuen behinere utzi Salbatzaillea begietarik azken hatseraino"), Dh ("Gurutze baten gainean sakrifikatzen du bere bizia azken hatseraino"), MarIl ("Egizu izan natzaitzun bethi lejal, eta, biziaren azken hatseraino, ez nadin bara zure ohoratzetik"), Hb Egia ("Erran dute egia hori goraki, azken hatseraino, presondegietan, ezpaten aitzinean, suaren erdian"), Jnn SBi 2 ("Zure izenaren omenak joko ditu bazter guziak, eta zurekin izanen nauzu zure azken hatseraino", "Galdetzen darozkitzut behar ditudan graziak, jarraik ahal nadin zure lege sainduari, nere azken hatseraino"), Inza Azalp ("Otoitzaren bitartez urrutitzen dittugu etsaiak, gureganazten aingeruak, irixten dugu indar berria ta azken atseraño onean irautea"), Ardoy SFran 5 (adib.: "Fedea, bederen, begiratu omen zuen azken hatseraino"); azken hatserainokoan 8: Mih 4 (adib.: "Zure graziaren laguntzarekin batean azken hatserañokoan zerbitzatuko zaitut", "Lege saindu hura begiratuko dut azken hatserañokoan"), Brtc 3 (adib.: "Khartsuki zerbitzatuko zaitut azken hatserainokoan", "Zuk, Jauna, argitu nauzun bezala, borthitz nazazu, azken hatserainokoan deliberazione hunen segitzeko"), JesBih ("Birjina guziz sainduaren Aingeru eta Sainduen arartekotasunaren azpian azken hatserainokoan egoiteko"); azken hatsetara 2, Xarlem ("Azken hatsetara nizala / orai ikusten diat / Bahoumetek photererik eztiala / orai ikusten diat", "Azken hatsetara züzün / Adrian akabirik, / adio erran ditadazüt sekülakoz / eztüdala ikusiko bizirik"); ik. OEH argitaratuan gainera: D. Béhéty GH 1929 ("Gero hasperenez, plañus, hortz karraskaz eta hatsarrantüz ari zen, üdüri azken hatsetara zela"); azken hatsetaratu 1, HU Aurp ("Eskuara frantsesak ausikika deramala, oraikotik azken hatsetaratzen ari dela gure mintzaia"); ik. OEH argitaratuan gainera: Prop 1894 ("Bertze toki batean aurkhitzen dugu emakume xahar bat osoki ahitua, eta jadanik azken hatsetaratua").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

azken hatsa eman 13">Ip ("Hainbestereki, Jesusek oihu handibat berriz egiten zialarik, azken hatsa eman zian"), Eskual 1919 ("Gizon dohakabeak han berean eman du azken hatsa"), Herr 1944-1984 5 ("Bi urteko muttiko bat berehala hil da erreduren ondorioz, haren bertze bi haurridek beren azken hatsa eman dute ospitalerat heldu eta zonbeit orenen buruko", "Hunek azken hatsa eman du hartu kasken ondorioz", "Ziklomotorrean zoalarik [...] handizki kolpatua ereman dute artategi batetarat bainan zonbait orenen buruko eman du bere azken hatsa", "Benoit d' Arcangues [...] Normandiako gudu borthitz hartan kolpatu zen eta azken hatsa Le Mans-eko ospitalean eman du", "Iragan astean aldiz Jean Lespade Laramendiko nausi xaharrak asken hatsa eman du"), Iratz ("Lazkanon zuen azken hatsa emaiten"), JE Axular ("Orok balin badakite Sarakotzat izendatua izan zela erretor Axular, Saran zuela eman Axularrek bere azken hatsa, nehondik ezin jakin dugu bizkitartean nola iragan zuen herri hartan bere bizia"), Otoizlari 1981 ("Baionako klinika batean azken hatsa emanik, mundu huntarik zoan T. Monzon Olaso aspaldiko adiskidea"), J.L. Davant 2 ("Bobby Sands-en azken hatsa denen gatik emana / Karrikaren beltzean da lore gorriz ereina", "Ilun-zeinuetan sartu zen agonian eta laster eman zuen azken hatsa"), Herria 2000 Eliza 1988 ("Oker dabil baita ere, hura ixildurik, iraultzaren azken hatsa emanda dagoela uste duena"); azken hatsetan 2: Otoizlari 1981 (""Ezkila" ere kexu ginuen: inprimatzeko tresna azken hatsetan..."), P. Diez de Ulzurrun ("Pentsa ezazu lo zaudela, erail egiten zaituztela eta hantxe esnatzen zarela biriketan aizto bat sartuta daukazula, odolez blai arnasarik hartu ezinda, azken hatsetan, hiltzera zoazela eta deusik ere konprenitu gabe"); azken hatseraino 1, Leon ("Guk gure amatzat hartzen zaitugu, / Bethi zu maitatuz bizi nahi dugu; / Azken hatseraino kantatuko dugu / bethi, bethi").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

azken hats : HiztEn (AS s.u. hats: hilzoria; heriotza); azken hatsa bota : AB50 1 (expirar); azken hatsa eman : LurE (adib. s.u. hats: hil, zendu); azken hatseraino : DFrec 1 ("maitasun indarrak elizetan azken hatseraino...") // Ez dugu aurkitu ap. AB38, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

azken hats : ElhHizt (AS s.u. hats: último aliento, agonía); Casve EF (azkenats: agonie); HaizeG BF (dernier soupir); Lh DBF (dernier soupir; azken hatsetan düzü, S. il est à l'agonie; azken hatsarainokoan, (Hirb.) jusqu'au dernier soupir); DRA (azken-ats: agonía; azken-atxean jarri [AN], azken-atsetan [BN-s], caer en la agonía); PMuj DVC (azken-ats: último aliento, suspiro final; agonía, hora de la muerte; azken-atsetan egon: agonizar, estar en la agonía); azken hatsa eman : EIH (adib. s.u. hats: hil, zendu); EuskHizt (adib.); EskolaHE (adib. s.u. hats: hil, zendu) PMuj DVC (adib. azken-atsa eman: exhalar el alma, morir) // Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

hats 1 sarrerari dagokion azpisarrera (arnasa sarreran eskaini da azken arnasa esapidea, eta modu berean joka liteke azken hats honen kasuan).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: AZKEN HITZ. (Sólo incluimos los ejs. más lexicalizados). a) Epílogo. "Péroraison" T-L. Azken-itza. Sor Bar 107 (título de un capítulo; v. tbn. TAg Uzt 311). Epiloga edo azken hitza. Elsb Fram 186. Azken hitza apezez. Zerb Azk 83. Sail honi denari azken hitz bat eman behar-eta, erran behar dugu irri gutiko gizona azaltzen zaigula hemen gure idazlea. Larre in Xa Odol 17. Epitafio. Zuhurrenak bota beza / Azken-hitz hau burura: / "Irriz leher egin eta / Guan da bertze mundura". Elzb Po 213. b) Testamento. v. AZKEN NAHI. Nere aldetik, egin ditudan lanetatik onaurkiak artu ta geroko gizaldiei eskeiñi bear nizkien nere Azken-Itz bezela. Euskal Testamentu bat bezela dijoakizue, beraz, nere liburu au. NEtx LBB 8.

adib.: azken 1 ord. Denboran, tokian edo mailan, beste guztien atzetik dagoena edo gertatzen dena. Ik. atzen. Lehenago hi baihintzen hizkuntzetan azkena, orain aldiz izanen haiz orotako lehena. Jainkoa zen aurrena, gero Euskal Herria, azkena Don Karlos. 2 (Adizlagun gisa). Azken heldu zena. Azken baina ez hutsen. 3 ord. (Izen baten ezkerrean). Ik. azkeneko. Zure azken egunak alaitzeko. Hemen nago ni azken orduaren zain. Azken orduko poetak. Bere azken urteetan egindako eskutitz batean. Munduari azken agurra egin nahirik. Azken hatsa eman. Azken hitza esan. Bere azken liburuko alegia batean. Azken aldiz ikusi zuenean. Azken aldiko uholdeak. Joan den mendearen azken aldera.

azken hitz : Ortzadar, ElCorreo, Deia, Elhuyar, Elkar, Consumer, HABE, Berria, EiTB, Euskaltzaindia, Jakin, Karmel…

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: azken hitz : Herria, Berria, Asisko Frantzizko, Jose Morales, Daniel Landart, Patxi Zubizarreta, Menane Oxandabaratz, Piarres Xarriton…

Elhuyar: azken hitz última palabra hori duzu nire azken hitza: esa es mi última palabra; Adorez: 0; Labayru: 0;

hitz 4 iz. Hitz egitea; esaten dena. Jainkoaren hitza: Jainkoak esana. Herriaren hitza. Joanek, guztien izenean hitza hartuta, Jesusi esan zion:... Azken hitza: idazki baten bukaeran, ondorio edo laburpen gisa ezartzen diren hitzak. Legearen hitzari ez iezaiozu eman zure gogarako itzulirik. azken 3 ord. (Izen baten ezkerrean). Ik. azkeneko. Zure azken egunak alaitzeko. Bere azken urteetan egindako eskutitz batean. Munduari azken agurra egin nahirik. Ene azken adioa. Azken hatsa eman. Azken hitza esan. Bere azken liburuko alegia batean. Azken aldiz ikusi zuenean. Azken aldiko uholdeak. Joan den mendearen azken aldera.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide gisa jasotzea aski da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Terminoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa azken eta hitz sarreretan.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azken sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS: azken(engo) muga.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib.: azken muga / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

muga sarrerari dagokion azpisarrera.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

hori du bere helburu eta azken muga.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: azken(-)nahi 'hilburukoa, testamentua'.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: AZKEN OREN. Hora de la muerte. Apostoluen artean azken orena ikhusia. EZ Man II 177. Ea azken oren hartan egiazko penitenziarik [...] izanen duenz bekhatoreak. Ax 199 (V 134). Dela goiz, dela arratsa, / Fiñean azken orena. Gç 134. Ene azken orenian onsa hilzeko grazia emadazü. Bp I 150. Azken oren hura jin datekianian. Mst I 23, 3 (SP azken oren hura). Yaun-doni Jauni Ebanyelistak sobera zuen maite bere nausi dibinoa haren ganik urruntzeko haren azken orenean. Lg II 281. Azken orena ethortzen da, guti higurikitzen zelarik. Dh 122. Lagunduko gaituzte azken orenean. Jaur 394. Nere azken orena heltzen denean, lohakar nadiela zure besoetan. Dv LEd 280. Errotu zen, eta burua galdurik egon ya azken oreneraino. Hb Egia 15. Azken orena hurrandua ahal zuela, agian, poxelu harek. JE Bur 123. Ni hiltzen naizenian / Ene azken orenian / Ziek, gizonak, jinen zizte / Zien hasuak eskian. LuzKant 22s. Ez daki azken oreneko lanbroek ilhuntzen dautaten gogoa. Lf Murtuts 51. Gaixo Fernandez! Uste duke azken orena jina duela. Ardoy SFran 230. v. tbn. Tt Onsa 19. Monho 82. JesBih 448. Bordel 61. Jnn SBi 112. HU Aurp 139. Iratz 156. (Pl.). Giristiñoa, ago erne azken orenetara, / Hala begira adintzat erortzetik faltara. EZ Man I 137. Otoitzak egitzu gure fagoretan / Orai eta gure azken orenetan. Monho 74. Azken orenetarat / hurbildua denak / Aphezaren laguntzak / ditu beharrenak. Zby RIEV 1908, 609. Galdatua zuen, azken orenetan eman zezotela otoi eskuetarat haren ama zenak azken hatsa emaitearekin ahurrean atxiki kurutzefika maitea. HU Aurp 177. Jeneral adixkidearen azken orenen lagun. Etchebarne 143

azken oren 11: Berria 9 (adib.: “Bi taldeetan azken orenean egindako aldaketa horiek, hala ere, ez dirudi partidaren faboritoa aldatzeko balioko duten”), Karmel (“Zombat krudela zuen oh! azken orena!”), Erlea (“Nire buruari galde bat egin nion, ofizio lanaren azken orena etorri zelarik”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

azken oren 35: Herria 18, Berria 8, Aingeru Epaltza 3, Joan Mari Irigoien 2, Itxaro Borda 2, Xipri Arbelbide, Piarres Aintziart.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia Iparraldean eta adibide gisa jasotzekoa.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa jasotzekoa azken eta oren sarreretan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

ukituak eman aztertzean azpisarrera gisa proposatua.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS: azken aitzineko / EuskHizt: AS: azken aitzineko: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: AS: azken aitzineko / ElhHizt: - / EskolaHE: AS: azken aitzineko

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aitzineko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azken sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: azkenaurreko / LurE: - / ElhHizt: azkenaurreko / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aurreko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azken sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aurren.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azken sarrerari dagokion azpisarrera.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-bigarren.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azken sarrerari dagokion azpisarrera.

Esapide ohiko(en)ak

gisa berean era daitezke azken-hirugarren, azken-laugarren, etab.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: AS: azken hirugarren / EskolaHE: AS

azken sarreran azpisarrera gisa jasotzea proposatu da.

Beste sarrera batean argitzekoa

azken-bigarren azpisarreran ager liteke, segida luzeago baten adib. gisa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS: azken(a) eman

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: AS: azken(a) eman / LurE: - / ElhHizt: AS: azken(a) eman / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

eman: -a.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azken sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu corpusean aurkitu. Ik. OEH argitaratuan azkena jo AS s.u. azken (""Azkena jo, llevar las cosas al extremo. Oiek azkena jo arte eutsiko diote berenari" Gketx Loiola").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

azkena jo 1, Ataño Eltz ("Azkena jo arte, ni aldamenean edukiko nauzu").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

azkena jo : HiztEn (AS; gauzak bururaino eraman), LurE (adib. gisa; gauzak bururaino eraman) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

azkena jo : EIH (adib. gisa; gauzak bururaino eraman), EuskHizt (adib. gisa; gauzak bururaino eraman), ElhHizt (AS: llevar las cosas hasta el extremo), EskolaHE (adib. gisa; gauzak bururaino eraman), DRA (llevar las cosas hasta el extremo), PMuj DVC (adib. gisa; llevar las cosas hasta el extremo) // Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: adib.

Esapideei dagokien sistematika

jo: -a.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azken sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

gauzak bururaino eraman.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

goiti: -z.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azken sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

azkenik, azkenean.

Euskaltzaindiaren Arauak

azkendu, azken(du), azkentzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

azkendu, azken(du?), azkentzen

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-dun.

Kategoria

izond.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Leku-denborazko izenen eratorriak

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Leku-denborazko izenen eratorriak

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Leku-denborazko izenen eratorriak

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

azkenengoz.

Forma baten adiera(k)

1 izlag. azkeneko. 2 adlag. azkenekoz.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-z.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azkenengo sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-rako.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azken sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: AS

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -etan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azken sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

hiltzeko, bukatzeko zorian.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Esapideei dagokien sistematika

egon: -etan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azken sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Leku-denborazko izenen eratorriak

Euskaltzaindiaren Arauak

azkengabe izond.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: azkengabeko.

Kategoria

izond.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: AS

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-gabe(ko).

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azkengabe sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

izlag.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-gabe-tasun.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Leku-denborazko izenen eratorriak

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

azkentasun 3: P. Agirrebaltzategi 2 ("Jainkoari honen azkentasuna eta funtsezkotasuna eta, erlijioaz ari garenez, honen nagusitasuna eta handitasuna kentzen dizkio literalismoak", "Izan ere, fede guziek, agertu nahi duten azken baldingabearen azkentasun horixe dute erizpide"), Azurm ("Azkenean, azken arrazoirik ez da egongo: azkentasunak perspektibarekin aldatzen dira").

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Azurm Teknika 188: "Esperientziako errealitatea konplexua da (bera sinplea ez den edozeinentzat) eta gizakiari beti alderen batetik eta aspekturen baten arabera ematen zaio, inoiz ere ez bere azken-azkentasunetik".

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

azkentasun : Euskalterm (Filosofia hiztegia: 'ultimidad') // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

azkentasun : PMuj DVC (ultimidad) // Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Jakite-arloak

Fil.

Kategoria

iz.

Eratorri egokia

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH argitaratuan azkoin (O-SP #mdash# H y A). Tuerca. "C'est le creux, ou trou où entre la vis, et particulièrement la vis d'un pressoir" O-SP. "Trou à vis d'un pressoir" H.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

azkoin forma 'tuerca' adierakoa 5 aldiz ageri da, EB (Elhuyar 2, J. Gonzalez 2, UZEI).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

azkoin : DFrec 7, AB38 26 (horietan azkoin almenatu 2, azkoin desenbragarri 1, azkoin erdibitu 1, azkoin exagonal 1, azkoin indartu 1, azkoin karratu 2, azkoin moleteatu 2, azkoin normal 1, azkoin zapal 1, azkoin zilindriko artekadun 1, azkoin zulodun 1, azkoin-ardatz 1, azkoin-giltza 1), HiztEn, Euskalterm 29 (horietan azkoin-ardatz, finkapen-ardatz, doikuntza-azkoin, azkoin landugabe, azkoin hexagonal 3, azkoin-diametro, azkoin-blokeagailu, tximeleta azkoin, torlojo azkoin, azkoin-giltza, azkoin gaztelutu, azkoin itsu, azkoin askagaitz, azkoin zirkular, azkoin karratu, iztupa-kaxaren azkoin, azkoin eustaile, azkoin dekoletatu, azkoin enbutitu, azkoin artekatu, azkoin moletatu, TRCC azkoin). Ez dugu aurkitu ap. AB50, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

azkoin 'tuerca; trou à vis d'un pressoir' eman duten hiztegiak: HiruMila, ElhHizt, Vox GE, Lh DBF, DRA (eta azkoindu), PMuj DVC (eta azkoindu). Ez dugu aurkitu hiztegiotan: EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Orain arte erabili gabea da, baina gaia ere bai

tradizioko erabilerarik gabea, gaia baita erabili gabea.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

(torlojuarena).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Onomastika batzordeak argitzekoa

Onomastika batzordeak argitzekoa.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: azkonar (arrunt): Meles meles; (azkonar) jatun: Gulo gulo.

Euskaltzaindiaren Arauak

azkonar Meles meles.

Landare eta animalien taxonomi izena

Meles meles

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Erabileremu dialektala

Bizk.

Kategoria

izond.

Forma baten adiera(k)

bizia, bizkorra.

Euskaltzaindiaren Arauak

azkordin 'ospela'.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: azkordin-belar .

Forma-adieren gurutzamenduak

azkordin 'ospela'; cf. hazkordin (Z) 'azkura'

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Erabileremu dialektala

Bizk.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

bizkortasuna.