Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-zaintza.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: barau egin, baraurik.

Batera bizkaiera eta gipuzkera euskalkietakoa da

hau da Heg.ko forma (B eta G batera)

Forma arautuaren azalpenaz oharra

gehitzeko eskatuz, AS gisa: barau izan ; eta adib. gisa: barau-egun.

Ikusiko da eratorriari dagokion formatua

barau egin

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

barau sarrerari dagokion azpisarrera.

Aditz-erregimena

da ad.

Maiztasuna

g.er.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BARAUA HAUTSI. Romper el ayuno, no cumplir el precepto del ayuno. "Baraua haustea (G), rompre le jeûne. Barurak eta olio egunak beharrik gabe hautsiz" H. "Asko diskutidu izan zan komuniuakin baraua austen zan ala ez" Elexp Berg. Cf. EZ Eliç 160: Barur egunak premia gabe hautsi tut. Ea baraurik ausi daben. Cap 97. Eta nork barura hautse bai zuten, punitu izan ziren rigoroski. Tt Arima 83. Zortzi onzatik aurrera jaten debanak ausitzen deb baraurra. OA 154. Elizak manatu barurak hausten dituztenek. Brtc 67. Baruba ausi baga. CrIc 139. Ez da baraurrik ausitzen. Mg CC 228. Garizumako baraur bat ausitzen zuanak. Ib. 153. Garizumako baru bat errazoe zuzen baga austen ebanak, egin biar eban ogei eguneko ur ta ogi utseko baruba. Añ EL1 227. Ikusi dot iños [...] jostun edadiak obligeetan ebana [...] alan baruba austen. JJMg BasEsc 204. Euren burutik erabagi baga, eta baruba austen azartu baga. Astar II 239. Berak egiten ditu berrogei egunian baru ain gogorrak, eta nik [...] billatuten ditut asmo ta atxakijak ausi edo gitxijenez arinduteko. Ur MarIl 104. Eta zeri eztaukela, barua austen dauenak, zelango obena egiten daue? A Cat 30. Barurik hautsi denetz arrazoinik gabe. CatJauf 17. Romper (un alimento, bebida) el ayuno. Zeren edanak ezpaitu barura hausten. Tt Onsa 50. Puska onek eztau baruba austen. Astar II 247. Edariyak ausi eta galdu eragiten dabe barauba? Itz Azald 115. (b. ausi V-gip; Añ; barua ausi V, G; barura autsi L-ain; barura autse R-uzt). Ref.: A (baru); EI 149, 320; Etxba Eib; Iz ArOñ (baru-); Elexp Berg. Romper el ayuno, comer; desayunar. "Almorzar" Añ. "Desayunar" A y Etxba Eib. "Oinddio eguardiko amabixetan baraua ausi barik nenguan" Elexp Berg. v. barausi. Oen artean dago bulda bat txit begiragarria, non Paulo irugarrenak ematen dion Don Rodrigori meza esateko lizenzia gauza ariñ batekin baraua ausi ondoan. Izt C 485. Yan xahar han zebillala arrundaren egiten, / Barura hautsteko zerbait aurkitu non zukeien. Gy 66. Baziekiten Abraham-en humeak, oraziorako ordu jakin bat arteraño, baraua austen etzutela. Lard 481. Zeruan emana izanen zitzaiotela [...] baruraren haustea. Jnn SBi 145. Arristiriko hirur orenak ziren, eta Erretora joanik zen kofesatzez akhitürik, baruraren haustera. Ip Hil 150. Arrantzaleak barua ausi ta / kanpora doaz zintzorik. Azc PB 65. Nik jakin biar det zer ordutan eskribatzen dezun eta zerekin, zenbat alkandora dituzun, galtzak zeñek plantxatzen dizkizun, eta baraua zerekin austen dezun. Iraola 112. Eskatu zion kapitanari barua austen uzteko seroraren etxean. Or SCruz 26. Ithurriño baten inguruan jarri zirelarik baruraren hausteko ogi-idor xerra batez. JE Ber 61. (Part.). Guztiok ordurako, edariz beiñepein, ondotxu baru-ausiak. Erkiag Arran 44.

adib: barau 1 iz. Epe batez elikagairik ez hartzea edo ia batere ez hartzea, bereziki erlijio aginduei jarraikiz. Baraua hautsi. Barau legea. Otoitzak eta barauak aski ez zirela. Etengabeko otoitz eta barauengatik argal eta ahulduta zegoen.

baraua hautsi 2: Consumer, Berria.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

baraua hautsi 8: Pello Zabala 2, Iñaki Mendiguren, Koro Navarro, Asisko Frantzizko, Joxemari Urteaga, Juan Martin Elexpuru, Pako Aristi.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide gisa jasoa dago jada.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa mantentzekoa da barau sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BARAUAN. Ayunando. Erraten da Iesus zela nekhatu barurean. EZ Man II 48. Emazteki prestu bat mundutik ihes zabillana, egunak eta gauak barurean eta othoitzean zaramatzana. Lg II 119. Jaun done Jeronimo bat, mortuan zagoelarik barurean, penitentzian, othoitzean eta nigarretan, turuta horrek bihotzeko ikhara ematen zeroen. Dv LEd 254. Ez zaio aski eskolari jarraikitzea, arimen irabaztea, erien arthatzea, barurean eta othoitzean bizitzea. Laph 121. Urthe gehiena zeraman barurean / Gorphutzaren mainen beldurrean. Zby RIEV 1908, 416. Berrogei egünen igaraitera othoitzian, barurian eta penitentzian. Ip Hil 153. (Tras gen.). A falta de, ayuno de. Nere barrena arkitutzean / zeozeren barauean, / [baserri] auei guztiai begiratuta / nola poztutzen nauean. Insausti 66.

barauan 5, Berria (adib.: “Lopidanako zerbitzugunean zortzi egunez egon dira Hiruko garraiolariak, barauan”, “Baraua horren era arinean bizita, baziren, dena esatera, Diyarbakirgo Udalean, esaterako, barauan ari zirenak, eta, begirunez te askorik ere ez dute edaten gainontzekoek”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

barauan 5: Berria 2 (“Noiz arte ariko zarete barauan?”), Koldo Biguri 2 (“Baina Kristok mutu jarraitu zuen, eta kasu hauetan On Camillori sukarra sartzen zitzaion eta egunak eta egunak ematen zituen gero ur eta ogi hutseko barauan, harik eta Kristok, errukituta, "Nahikoa" esaten zion arte”), Anjel Lertxundi (“Hori ere alde zuen: barauan eta hordian ezagutzen gintuen gu”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Gehitzekoa da barauan ari dira bezalako adibideren bat.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa barau sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

barauaraz, barauarazten.

Aditz-erregimena

du ad.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Maiztasuna

g.er.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BARAUETAN. Ayunando, haciendo ayunos. Baruretan eta orazionetan enplega zaiteztenzát. Lç 1 Cor 7, 5. Iainkoa serbitzatu dute gosez eta egarriz, hotzez eta billusiz, ibilliz bijilietan eta baruretan. SP Imit I 18 (Mst baruretan). Ez othe da bada hobe, zenbait egun nigarretan, baruretan, garraztasunetan iragatea, ezenez eternitate guzian infernuan erretzen egitea, nigar-marrasketan eta errabian? Dh 209. Gaiak eta egünak igaraiten zütialarik othoitzetan eta baruretan. Ip Hil 118. Orain ordea bear goxo dut eta goxotasun onen aurka ari naiz, atzi ez nazan eta egunoroko gudua dut baruretan, ene gorputza maiz morroi biurtuz. Or Aitork 280.

adib: garraztasun 2 iz. pl. Zenbait egun negarretan, barauetan, garraztasunetan igarotzea. Munduko garraztasunak gozatzearren.

Ez dugu aurkitu barauetan formarik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu barauetan formarik.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide gisa jasoa dago jada.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa gehitzekoa da barau sarreran ere.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gile.

Kategoria

iz.

Diakronia

Zah.

Jatorrizko forma

bar(a)ur

Euskaltzaindiaren Arauak

baraur* e. barau

Forma baztertzekoa, baina aipatzekoa

nagusitasun erabatekoa du barau formak (B eta G batera dabiltza); baina barur ere jaso beharrekoa da, Ipar. markarekin.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan a) 'gosaldu' adierako barausi 2: Añ ("aztuko leukee baraustea") eta EEs 1925 ("goizean barausteko kopatxo bat edo biña aguardiente") eta b) 'gosaria' adierako 1: Añ ("andik laster darabiltzu etxe guztia goikoaz bera biraoka (...) denporaz barausia prest idoro eztozulako").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

barausi : HiztEn ("ik. barauts(i)"); barautsi : HiztEn ('gosaldu', 'zerbaiten berri jakin'); LurE ('gosaldu'; 'gosaria').

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

barautsi jaso dutenak: ElhHizt eta EskolaHE ('gosaldu', 'zerbaiten berri jakin'; 'gosaria'); HiruMila, Casve EF, DRA eta PMuj DVC ('gosaldu') eta barausi : DRA, PMuj DVC. // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FB, XarHizt, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: Ik. barauts(i) / LurE: barautsi / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Erabilera urriko formen artean aukeratu da, arrazoia agertuz

-tsi ote dagokion aipatu da, oinarrian -hautsi egon daitekeelakoan; baina, afariusi proposatuaren bidetik, -si forman utzi da, darabiltenek horrela darabiltenez. Bestalde, ez dakigu zein motatako aditza den.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

barausten.

Maiztasuna

g.er.

Euskaltzaindiaren Arauak

barautu, barau(tu), barautzen. 1 da ad.: berrogei egunez barautu zen Jesus. 2 du ad.: lau denborak, bijiliak eta garizuma barautuko dituzu osoki.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

barautu, barau(tu), barautzen

Aditz-erregimena

1 da ad. ("Berrogei egunez barautu zen Jesus"); 2 du ad. ("Lau denborak, bijiliak eta garizuma barautuko dituzu osoki")

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

baraugilea.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-tze.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-zaro.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

baratx, baraxten.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Forma baten adiera(k)

(urratsa) urritu, geldiagotu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-gile/-zain.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

baratzezaina.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: Ik. bazkaldu / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

barazkal, barazkaltzen.

Aditz-erregimena

da ad.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

bazkaldu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: Ik. bazkari / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

bazkaria.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: barazki(-)denda.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Zerrenda osagarriak

NekHizt: Ik. hortikultura.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gintza.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

baratzezaintza.

Txostenaren laburpena

ik. oharra s.u. begetarianismo.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-zale.

Zerrenda osagarriak

MilaHitz / EEgunk: "barbakoa († barbecue, † barbacoa)".

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

batez ere Zub.

Forma baten adiera(k)

zomorroa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

barbantzo : Ag G; barbantzu : AB AmaE; Ag G; Iraola; Munita; Bil.; garbantzo : Berron Kijote.; garbantzu : And AUzta; Salav.; txitxirio : Izt C.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

barbantzu behin (G); garbantzu: 9 ager.(G 3, EB-EgAs 6); garbantzo: 2 ager. (EB); txitxirio: ø.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

AB38: garbantzo (2), garbantzu (10) eta txitxirio (4), txitxiro (1). AB50: garbantzu (1). HiztEn: garbantzu, txitxirio; barbantzu: ik. garbantzu. LurE: barbantzu, txitxirio.

Euskaltzaindiaren Arauak

h. txitxirio.

Euskarazko forma da batasuna egiteko bidea

ik. txitxirio

Euskaltzaindiaren Arauak

Mullus sp.

Nazioarteko forma da, beste gabe onartzekoa

Nart.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: barbarka / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ka.

Kategoria

adlag.

Forma baten adiera(k)

borborka.

Erdaretako formak

OfQuLF: étranger, cruel || Barbares || nom donné aux peuples qui ont envahi l'Empire romain.

Tradizioan halako erabilera-bermea duen forma (hiztegiari oreka-osotasunak emateko egokia dena)

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Izen propiotikoak.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

ik. x-tar osaerakoak: barbaritar ("H").

OEHko datuak [laburduren azalpena]

barber 39: G 6 (Mb IArg eta "barber-mediko/u" 3); IE-Zu 33 (Ax 6, Bordel, Arch Fab eta "barber lan", Hb, Dv Lab eta "abere b.", Laph 6, ChantP, Const; Dh: "barber-miriku"); barber(a) 14: B 1 (fB Ic II); IE-Zu 13 (Tt 2 eta "medezin b., "mediku b.", Etch, Arch Fab, ChantP, Zby, Ip Hil, Ox); barbera-mediko/u G 1 (Mb IArg I); barbero 14: B 1 (SM Zirik); G 13 (AA, Izt C, Ud, Xe, Iraola, Tx B I; eta JanEd II: "barbero-premia" 1); barberu B 56 (Añ GGero, Mg 34, fB Ic II, Astar II, AB AmaE; eta 4 Mg in MEIG); barberutza B 1 (Mg PAb); barbero/u G 4 (Noe, Apaol, Uzt Noiz); barbergo Zu 1 (Arch Fab); barbertza IE 2 (Gy); barbertu Zu 1 (Arch Fab); barberi G 1 (And AUzta) // Eta OEH argitaratuan gainera: barber : Prop 1898; barbera : HerVal, Izeta BHizt; barbero : AEF 1980; barbero-tegi : Izt Po; barberu : ETZ, CrIc, A EY IV.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

barber EB 1 (A. Lertxundi); barbero IE 1 (A. Irigarai); EB 1 (G. Muro); barbero/u G 1 (A. Zavala); barberu EB 11 (I.M. Barriola 8 eta "zirujanu-barberu", X. Amuriza 2); barberia G 1 (A. Zavala).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

barber : HiztEn-LurE; barbero : HiztEn ("ik. barberu"); barberu : HiztEn (definitu-azaldua), LurE. Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Bestetakoak: barber : EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, Lur EF/FB, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA; barbergoa , barbertu: Lh DBF, DRA; barbertza : HaizeG BF, Lh DBF, DRA; barberu : EuskHizt (definitu-azaldua), ElhHizt (definitu-azaldua), HiruMila, PMuj DVC; barberutza : EuskHizt. Eta gainera: Lh DBF: barbertasun, barbertze.// Ez dugu aurkitu ap. EskolaHE, Lur EG/CE.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: barberu, barber / EuskHizt: barber / HiztEn: + / LurE: barberu, barber / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

barberua.

Euskaltzaindiaren Arauak

'odol-ateratzeak eta ebakuntzak egiten zituena'.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

gehitzeko eskatuz: "iz. g.g.er. 1 '[arauko definizioa]'. 2 'bizargilea'.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: barberutza / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: barbo: Barbus sp.; barbo arrunt: Barbus capito bocagei; barbo iberiar: Barbus comiza comiza; barbo mediterraneo: Barbus meridionalis; Haasi barbo: Barbus capito Haasi; mendi-barbo: Barbus capito graellsi.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: barbo (arrunt) / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Landare eta animalien taxonomi izena

Barbus sp.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar h. bart.

Erabileremu dialektala

Ipar. Ik. bart

OEHko datuak [laburduren azalpena]

bardulo 5, JMB ELG (“Lau adreri oiek baskonak, barduloak, karistioak eta autrigoanak ziran”, “Barduloak baskonen sartaldetik zeuden”, “Barduloen uriak ziran”, “Barduloen egualdiko muga”, “Karistioak barduloen sartaldetik zuten beren lurraldea”).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

barduliar 5 eta bardulitar 1: Oihenart Taldea (“haien mendebaleko hauzotiar ziren barduliar, karistiar eta autrigoinak ere beraren barne hartzen ditu”), J.L. Agote (“Barduliar eta abarren auzoko —arrazakide— jendea”), J.C. Etxebeste (“barduliar eta baskoien artean”), B. Latiegi (“barduliar eta autrigoitarren arteko karistiarrengana”, “aiek Bardulitarren lurrean zeuden”), 15 gertaera (“Garai bateko karistiar, barduliar... izenak alboratuta geratu ziren”).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

barduliar: HiztEn, LurE.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

varduliar: Azurm EspEusk.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Onomastika batzordeak argitzekoa

Onomastika batzordeak erabakitzekoa.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

Ongi eratua da, eta onartzekoa.