OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

beduino 5: MAtx ("Desertuko beduinoen artean, ostalariak eta bere klan osoak babesten du..."), Islam-a (izenburu batean, "Islamaren Sorrera: Beduinoen Garrantzia"), I. Urbieta ("mairu jatorrenak beduinoak direla jakin dugu"), Zer irakurri 2 ("Beduino baten testamendua", "Beduino batek hiru seme zituen hil zenean").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

beduin : AB38 2 (hauetan 1 b.-tribu); beduino : AB38 2 (hauetan 1 b. kanpamentu), HiztEn, LurE, Euskalterm 1 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

beduino : I. Murua Palestina (130: "Herrian ere egiten dute lan arabiar gutxi batzuek, Udalarentzat. Beduinoak, gehienbat"; 141: "Beduinoen akanpalekuak ere begiztatu ditugu errepidearen ertzean"; 151: "Beduinoen akanpalekuak eta kolonoen kokaguneak lehengo lekuan segitzen dute").

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

beduino : ElhHizt (iz. beduino, a), HiruMila (beduino, na), EskolaHE (iz. eta izond. Etnogr. Afrikako iparraldean, Arabian eta Sirian bizi den herri nomada; herri honetako kidea), Lur EG/CE (beduino) eta EF/FE (bédouin) // Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal beduino, a / bédouin, e formen ordain beduino : HiruMila (1 adj s #mdash# eta 2 bárbaro, ra; desaforado, da:basati, basazi), ElhHizt, Lur EG/CE eta EF/FE // Ez dugu aurkitu ap. XarHizt, Vox es-eu, Casve FE, HaizeG FB, T-L LBF, PMuj DCV.

Erdaretako formak

fr (DLLF): bédouin, e (árabe nómada); fig barbare, sauvage (hombre brutal); it (S. Carbonell): adj, n beduino; fig m barbaro; en (Collins): 1 adj Bedouin; 2 nm, beduina nf. Bedouin, (pey) savage; de (Langenscheidts): m Beduine.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Nazioarteko forma da, beste gabe onartzekoa

nazioarteko forma da, beste gabe onartzekoa.

Kategoria

iz.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: + / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-ka.

Kategoria

adlag.

Onartzekoa da, euskal osaerako ordainarekin batera

nazioarteko forma da, eta beste gabe onartzekoa.

LBeh (2014-04-03): begano 80: Berria 31 (adib.: “Eguneroko otordu beganoak prestatzen hasi baino lehenago ere eginak zituzten plater beganoak hainbat dastatzetarako”), EiTB 38 (adib.: “Animaliengandik datozen produktuak jaten ez dituena begano koherentea dela pentsatzea okerra da. Begano koherenterik ez dago gaur egungo munduan”), Argia 9 (adib.: “Ni beganoa naiz eta puntu, eta ez zait iruditzen hori arazo guztiak konpontzeko giltza magikoa denik”), DiarioVasco 2 (adib.: “Gaur, adibidez, arratsaldeko 20.00tan, jantoki beganoa eta magia ikuskizuna izango dira”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: begano , Urtzi Urrutikoetxea (“Batzuek sukaldea libre, besteek begetarianoa, eta azkenik, beganoen taldea, okela ez eze, animaliaren eratorririk ez zegoela zertan jan”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: beganismo, begano. Animalia jatorriko produktuak erabiltzearen kontrako bizi estiloa, arrazoi etikoetan oinarriturikoa; haren jarraitzailea.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es vegano / fr végan(isme): Elhuyar: - / Nolaerran: - / Zehazki: - / Labayru: - / Adorez5000: -.

Onartzekoa da, euskal osaerako ordainarekin batera

nazioarteko forma da, eta beste gabe onartzekoa. Horrekin batera onartzekoa da beganismo ere.

Euskaltzaindiaren Arauak

EArauak 38: Bruneiko Estatua / Brunei; bruneitar; Bandar Seri Begawan; begawandar.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira begetal [iz.] 2 (B. Astobiza, J.A. Agirre); begetal [izond.] 3 (J.A. Agirre, Elhuyar 2), bejetal [izond.] 4 (I. Iñurrieta, Egin 1980, HABE 1990 2); bejetariano 1 (Hemen 1988); begetatibo 8 (J. Jauregi, Elhuyar 3, NZ, UZEI 3).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

begetal : AB38 1, HiztEn, Euskalterm ('vegetativo' 2, 'vegetal' 9); begetarianismo : HiztEn; begetariano : HiztEn, Euskalterm 3; begetatibo : AB38 2, HiztEn, LurE, Euskalterm 18; bejetal : DFrec 1, AB38 4; bejetariano : DFrec 2, AB50 2.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

beste hiztegietan jaso dutena: begetal : ElhHizt, Lur EF/FE; begetatibo : HiruMila, ElhHizt, EskolaHE; begetazio : ElhHizt, EskolaHE. Eta gainera ElhHizt: begetarianismo , begetariano . Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur EG/CE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal vegetal; vegetariano; vegetativo; vegetación formen ordainak: HiruMila: landare- (especie vegetal) landare-espeziea, (carbón vegetal) egurrikatza, landare, landareki; landare-, landarejale, begetariano; begetatibo; landaretza, landaredi, landareak, (Med.) begetazio // ElhHizt: landare, begetal, (hitz-elkarteetan) landare-; begetariano, barazkijale; begetatibo; landaredi, landaretza, (Med.) begetazioak // Lur EG/CE: landare, landare-; ø; ø; landaredi // Lur EF/FE: begetal, landare; ø; ø; landaredi // Casve FE: belar-, lantare-, zühain-, beda-, zühain, bedaki, belarki; adelütiar, korroditiar; arpaerazle, hazle, hazbizi, hazanixte, hazpopülkatze, hazbuilta; belarzühaintzeak, lantaredi, lantaretze, zühaindi // HaizeG FB: landare, belarki; baratzekari-jale, berdura-jale; ø; landaredi, zuhaitz-landareak // PMuj DCV: azkor, belar-, landare-, landare, belarki, barazki; barazki-jale, barazki-zale; az-, azkor-; azkortze, landaredi, landaretza, zuaitz-landareak.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Normalean / gehienetan, ondokoa da erabiltzekoa

gehienetan landare-, landaretiko bezalakoak dira hobestekoak (hots: ez beti, baina normalean euskal osaerakoak erabiltzeko gomendioa egin nahi da, baina hori adierazteko modu berezirik ez dugu; "h." markak beti hobestekoa dela adierazten baitu).

Zerrenda osagarriak

EEgunk: "begetarianismo".

Nazioarteko forma da, euskal baliokidearekin batera onartzekoa

onartzekoa da, parekoak emanik edo/eta hobetsiz: barazkizaletasun aipatu da (bestetan proposatuetan, berriz, barazkijale aurkitu dugu).

Nazioarteko forma da, euskal baliokidearekin batera onartzekoa

cf. begetarianismo.

Zerrendako mailegu onartuaren pareko euskal osaerazkoa

barazkizale (edo barazkijale ).

Kategoria

izond.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

izond.

Jakite-arloak

Biol.

Maileguaren adiera-erabileremuak, eta ordainak

1 iz. Med. eta Anat. 2* e. landaredi.

Jatorrizko forma

begi, ernamuin

Jatorrizko forma

elipse baten begiak

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: begi-betegarri, begi(-)bista: begi-bistan dago, begi eman, begi-erre izond. Sin. beterre, begi(-)ertz iz. Sin. betertz, begi(-)keinu, begi(-)kolpe, begiko nini, begi(-)lauso, begi(-)nini, begi-oker izond. Sin. betoker, begi(-)ondo iz. Sin. betondo, begi(-)ondoko iz. Sin. betondoko, begitan hartu 'gorrotatu', begi(-)ukaldi, begiz jo, begi(-)zulo Sin. betzulo.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: begia atxiki, begia bota, begia ipini, begia jo, begia(k) argitu, begia(k) bete, begi(ak) bihurtu, begia(k) eduki, begiak finkatu, begia(k) hedatu, begiak ilundu, begi(ak) irauli, begiak ireki, begiak itxi, begia(k) itzuli, begia(k) josi, begiak landatu, begia(k) luzatu, begia(k) zorroztu, begi-bazter, begi-belarri, begi-bistako, begi(en) aitzin, begi(en) aurre, begietako argi, begi(e)tan eduki, begi(e)tara eman, begietaraino, begi gaizto, begi itsuan, begi-minbera, begi onez, begi-orde, begitan eduki, begitan izan, begi-ur, begiz begi ; eta adib. gisa: begi-argi, begien bistako, begien bistan, begi(en) itxi-ireki.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

begibakar, begi-betegarri, begi-bista ("begi-bistan dago"), begi-gorri, begi-keinu, begi-kolpe, begi-lauso, begi-nini, begitan hartu ('gorrotatu'), begi-ukaldi, begiz jo. / Asko dira hau bezalako formei dagozkien azpisarrera eta esapideak; zaila da horien eta eraikuntza libreen arteko muga ezartzea; oraingoz, irizpide metodologikoei eutsiko zaie, tradizioan erabiliak jasoz, eta ikusiko da gero horietako zein soil daitekeen eta zein eman daitekeen adibide azaldu gisa.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: begi-bistan dago.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: iz. Sin. betertz.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: begi-gaizto / EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

gaizto.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

begi sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

begizkoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

BEGI HUTSEZ A simple vista. "Nik enei ikusi emetik, begi utsez, Sondikako eleizea" Zam Man 18. * Ortze guzian begi utsez ikusten diranak [izarrak] bost milla inguru dira. EgutTo (ap. DRA , que no da más referencias).

LB: 88 “Zorriek kolore gris iluna edo marroia izaten dute, 2-3 mm neurtzen dute, eta begi hutsez primeran ikusten dira” (Berria); EPG: 6 “Zentzu teknikoan, ordea, bi osagaiek oso estu loturik egon behar dute konposatu bat izateko; halako moduz, non elkarketa ezin baita antzeman begi hutsez edo proba sinple baten bidez” (Irene Aldasoro); ETC: “Baina betaurrekorik gabe atera da espetxetik; bere zigorra, begi hutsez ikus bailiteke, hain ditu gertu burua eta buztana...” (Maialen Lujanbio)

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: begi hutsez a simple vista kristal bakan batzuk begi hutsez ikus daitezke: algunos cristales aislados se pueden reconocer a simple vista; Adorez: begi hutsez ikusten diren izarrak: estrellas que se ven a simple vista; Labayru: 0.

begi 3 (Esapideetan). Begi itxi-ireki baten bitartea (Ik. begi(en) itxi-ireki batean). Baduela zeruetan Aita bat, sekula ahanzten eta begietatik galtzen ez duena. Begi hutsez ikusten diren izarrak. Begiek ikus-ahala guztian. Begien aurrean. Badirudi neure begietan daukadala oraintxe. Haren begietan ez nintzela ezer. Behartsurik behartsuenak, ene begietan, nire herrikoak dira eta nire herria bera. Zoazte nire begien aurretik. Ikusten ez duen begiak ez du minik. Ez duzu izan begi txarra. Begiz hautatzen du ederrena, gizenena. Guri begiz ikusiak eta belarriz entzunak ere ahaztu egin zaizkigu, itxura denez. Txakurra guztiz gogokoa zuen, baina katua ezin begiz ikusi zuen.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide idiomatikoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Ezabatu begi 3 adiera.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da begi eta huts sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS: begi-itsuan / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: AS

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -an.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

begi sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

Forma baten adiera(k)

itsu-itsuan.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BEGI-KLISKA, BEGI-KLIXKA, BEGI-KILISKA. b) Guiño. Azkenean, bizpahiru filusek, begi kliska batekin, Lafitte berari zer ordu zen galdegin. Larre ArtzainE 126. Pestañeo (fig.), intervalo insignificante de tiempo. Ziztakoan, begikliskan, azkeneko turutotsez. Ol 1 Cor 15, 52 (Ol (ed. 1958) begikiliskan; Lç, TB begi kheinu batez, He begi kolpe batez, Dv begi itzuli batean, Ker begi kiñu bataz, IBe begi itxi-ireki batean, IBk begien itxi-ireki batean). Ziztakoan, begi-klixkan, azken-turutaren otsean; turutak otsegingo baitu, ta illak gordin piztuko dira, ta gu berrituko gera. Or QA 201. Begi-kliska batean Teresalina ta Aldetrudis, etxe artako bi buruak, gaixotegian ziran. Sorarrain Lili 111. b) Vistazo, golpe de vista. Begi-klixka batez negurtuak ditut millakan eremu. "De un golpe de vista". Or Poem 526.

begi(-)kliska 8: Consumer (“begi-kliska batekin”), Berria 4 (adib.: “ez gara egunero ohitzen hortxe, begi-kliska batean dagokeela gure espeziearen aabatzea”), Karmel (“Sare finaren besarkadask, zklopearen begi kliskak…”), Argia (“300.000 milioi euroren zorretik 700.000 milioira pasa gara begi kliska batean”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

begi(-)kliska 24: Herria 4 (adib.: “Aldaketak ez dira begi kliska batez ardiesten!”), Ramuntxo Etxeberri 3 (“Begi-kliska batez Ninari kasik bururatu zitzaion bertze abots bat”), Karlos Zabala 2 (“Espaloian Florentekin bakarrik gelditu zelarik, ukondo kolpeak eman zizkion saihetsetan, deus esan gabe barrez, begi kliska isekariak egiten zizkiola”), Josu Zabaleta 2 (“Begi horiekin, irribarre horrekin begiratu eta begi kliska bat egiten didanean, argitxo bat pizten zait barrenean”), Itxaro Borda 3 (“Begi kliska batez joan ziren buhameak, ateri bultaz balia”), Aingeru Epaltza 2 (“Begi-kliska batean, neure barnea hustu nuen harenean”), Bat-bateko bertsolaritza (“Bada, 'hola' horrek Amurizak berak, eszena plastizidadeaz hornitzearren, egin zuen begi-kliskara garamatza ezinbestean”), Karlos Linazasoro (“Inor ez geneukan ondoan, goran edo behean, ezker nahiz eskuin, ez zen inoren begi kliskarik entzuten”), Felipe Juaristi (“begi-kliska, ustez, begi ireki eta ixte ikusezin bat ia”), Koldo Izagirre (“Eta irudipena ukan nuen aittittek begi kliska egin ote zidan, zeharrez”), Juan Garzia (“Zoriaren esku, labirinto batean dabil espiritua ahalegin etsian, mezu-zaparrada gaitz baten pean, zeinu baten xerka, begi-kliska baten zain, ustekabeko loturaren baten aiduru”), Hasier Etxeberria (“Gero, begi kliska bat egin du Apezetxeak”), Asisko Frantzizko (“Eta eskutik heldu eta begi-kliska batean ibaiaren beste aldean jarri zuen”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa begi sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: iz. Sin. betondo.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: iz. Sin. betondoko

OEHko datuak [laburduren azalpena]

1 begi -- (En caso instrumental o sociativo, gralmte. acompañado de adjetivo, compl. con -ko o -ren, etc., con verbos como begiratu, ikusi, hartu, etc.). Mirar (ver, acoger, etc.) con (buenos, malos, etc.) ojos. "Begi zeiarrez behatzea, regarder de travers, torves oculis; begi gaitzez, de mauvais oeil" SP. "Afectuosamente, begi onez, maitero" A DBols. "Irakasleak [...] begi onez ikusten du (G-azp, B), begi onekin ikusten du (AN-gip)" Gte Erd 48. "Begi txarrez ikusten dute (G-azp-goi)" Ib. 249 (B ezin dute ikusi). Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos. Son especialmente frecuentes las expresiones de este tipo con begi onez y sus antónimos (gaiztoz, txarrez, etc.). * Protestant horiek gu baino lehen hemen ziren, eta ez gituzte begi onez ikhusi hunat jiten. Prop 1880b 277. Ez dakit, konbertitzeko hoin errexak izanen diren Xaneta eta Maria, Jainkoak zuen josteta begi onez ikusi behar ere balu! Barb Sup 116. Aita Saindua begi onez ikusten Frantzian. Zerb IxtS 106. Errodrigok Milia begi onez ikusten duala, garbi dago edozeñentzat. NEtx Antz 38. Ez dute inoiz zaharragoek oso begi onez ikusten gazteagoen etorrera. MIH 302.

LB: “Gure planaren asmoa, ordea, askoz handiagoa zen; gainera, aurreikusita geneuzkan Udalak begi onez ikusten ez zituen egitasmoak” (Aizu); EPG: “Judea herrialdeak bakea izan zuen Simonen egunetan. Bere herriaren ona bilatu zuen Simonek, eta herriak begi onez ikusi zituen beti haren agintaritza eta ospea.” (Elizen arteko Biblia); ETC: “Farmazialari ofizialek ez dituzte, inola ere, begi onez ikusi euren egoera legeztatzeko immigranteek egin behar izan dituzten itxaronaldien antza handia duten irudiak” (Egunkaria).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: begi onez (batez ere begiratu, behatu, ikusi aditzekin) (mirar, ver) con agrado; mirar/ver con buenos ojos; dar por bueno, aprobar zale askok ez zuten begi onez ikusi erabaki hura: muchos aficionados no aprobaban aquella decisión; Adorez: begi onez: adb. (ikusi, behatu / begiratu = ver, mirar) con agrado, gratamente; Jainkoak begi onez behatu diola haren apaltasunari: que Dios ha mirado con agrado a su humildad; Labayru: begi onez 1 adb. lok. con buenos ojos. ikusi, hartu, begiratu... lako aditzakaz. Begi onez ikusten dot neskatxa hori: A esa chica la veo con buenos ojos

on 6 adj. (Zenbait esapidetan). Esker onez eta beldur gaiztoz beterik. Gogo onez eta inork behartu gabe. Erabaki hori jendeak begi onez ikusi zuen. Merezi onez irabazi duen izena. [begi] begi onez adb. Begi onekin. (Batez ere ikusi eta behatu / begiratu aditzekin erabiltzen da). Jainkoak begi onez behatu diola haren apaltasunari. Ea, zeruko erregina, limosna bat, andrea; pobre behar honi begi onez begira iezaiozu. Manueltxok begi onez begiratzen zion opil gozoari. Errodrigok Milia begi onez ikusten duela, garbi dago edozeinentzat. Begi onez ikusiko lukeela Euskaltzaindiak hori erabiltzea.

Teknizismo hiztegi honen mailari ez dagokiona

Adibidea on 6 adieratik erabat ezabatzekoa da, begi onez azpisarrera lehendik dagoelako. Egoki ikusi da begi onez azpisarrera begi onez ikusi bihurtzea eta begi onez begiratu/behatu moduko adibideak azpiadiera gisa jasotzea. Bide batez, on 6 adiera ezabatzekoa da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

begi onez ikusi jasotzea erabaki dugu esapideak 1 atalean. (2021-10-19)

OEHko datuak [laburduren azalpena]

1 begi -- (Con adjetivos como on, txar, etc.). Perspicacia, acierto, tino. "Ezaupegia bear da [merke erosteko] (B), begi ona (G-azp, AN-5vill-gip, BN-arb)" Gte Erd 64. "Begi ona euki, tener mucha vista para los negocios, para el juego, para calcular, etc." Elexp Berg. "Orrek urtengo dau aurrera, negoziotarako begi ona dauka ta" Ib. "Kriston begixa jaukak orrek. Irurogei erralde eukiko zittuala txalak eta baitta euki be" Ib. * Beajun deizula Iñaxio, ez dezu izan begi txarra; probentzi guztiyan lana pranko arkitzen hura ainbatekorik beste bat! Moc Damu 12.

LB: 3 “Hara! Hortaz, eztu begi txarra.” (Goenkale), “Ez zenuen begi txarra izan. “ (Goenkale), “Berba latzik ez inorentzat, begi txarrik ez ezezagunentzat, esku zabaltasuna eta tratu umoretsua egin ziren haren bizimoduaren ezaugarri” (Elkar); EPG: “Hango eta hemengo harrobiak miatzen ditu harribitxiren baten bila, eta begi txarra duenik ezin esan daiteke” (Berria); ETC: “Hango eta hemengo harrobiak miatzen ditu harribitxiren baten bila, eta begi txarra duenik ezin esan daiteke.” (Berria), “Nik, aukeratu egin nuen. (Barrez) Izugarri begi txarra du Pello gizajoak eta lagundu egin behar izan nion erostera!” (Goenkale), “Hara! Hortaz, eztu begi txarra” (Goenkale), “Iban Zalduak gogoratu eta deitoratu du Andres Urrutiaren eta Anjel Lertxundiren artean euskaltzain nor egin aukeratu zutenen begi txarra” (Berria).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: 0; Adorez: 0; Labayru: 0.

begi 3 (Esapideetan). Begi itxi-ireki baten bitartea (Ik. begi(en) itxi-ireki batean). Baduela zeruetan Aita bat, sekula ahanzten eta begietatik galtzen ez duena. Begi hutsez ikusten diren izarrak. Begiek ikus-ahala guztian. Begien aurrean. Badirudi neure begietan daukadala oraintxe. Haren begietan ez nintzela ezer. Behartsurik behartsuenak, ene begietan, nire herrikoak dira eta nire herria bera. Zoazte nire begien aurretik. Ikusten ez duen begiak ez du minik. Ez duzu izan begi txarra. Begiz hautatzen du ederrena, gizenena. Guri begiz ikusiak eta belarriz entzunak ere ahaztu egin zaizkigu, itxura denez. Txakurra guztiz gogokoa zuen, baina katua ezin begiz ikusi zuen.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide idiomatikoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Ezabatu begi 3 adiera.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da begi eta txar sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: "Begi txarrez ikusten dute (G-azp-goi)" Ib. 249 (B ezin dute ikusi); Ez dit begi txarrekin beidatzen. Sor Gabon 36; Geienen aldetik izaten dira begi txarrakaz ikusiak. Itz Azald 207; Lenbizi zerga-biltzalea izan zan; olakoai oso begi txarrez begiratzen zieten Yuduak. Ir YKBiz VIII. Gizartekeria begi txarrez dakuse baserritar zintzoak. Eguzk GizAuz 120; Kaltegillia baldin bazera / gero zuk kalte egiñak / begi txarrakin zu ikusita, / estutuko ditue agiñak. And AUzta 151.

LB: “Puritanismoa zuten ezaugarri nagusi, eta begi txarrez ikusten zuten substantzia psikoaktiboen kontsumoa; haientzat, bizioa baino, krimena eta gaixotasun kutsagarria zen” (Argia); EPG: “Almingolek ez du begi txarrez ikusten zentro hidrotermala, baina beste kokapenik badela ere gogoratu zuen” (Berria); ETC: “Francisco Javier Novok ez du begi txarrez ikusten genetika negozioa izatea, «beti ere zuzena, legezkoa eta inor kaltetu gabe egiten bada».” (Egunkaria)

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: begi txarrez (batez ere begiratu, behatu, ikusi aditzekin) mirar/ver con malos ojos erreginak begi txarrez begiratu zion: la reina le miró con malos ojos; Adorez: 0; Labayru: 0.

txar 3 adj. (Zenbait esapidetan). Ez omen du begi txarrez ikusten. (Alde) txarrera hartu: gaizki hartu. Gogo txarrez: gogo gaiztoz.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da, baina begi txarrez ikusi forman, begi onez ikusi formarekin egin den bezala.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da begi, txar eta ikusi sarreretan.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BEGI-ZEHARKA, BETZEHARKA. (Mirando) de través, con ojos torvos. Cf. SP: "begi zeiarrez behatzea, regarder de travers" Mutilla asi da marruaz, uzten etziyotelako etzaten luze luze lurrian, eta bazterrekuak begi ziarka begiratuaz ala ziyon oso sutua. Iraola 64. Bati zakurrak miñ artu dio; bestiari txoria ill zaio; oni orratza autsi zaio; arri betziarka begiratu diote. L. Arregi EEs 1925, 41. Zai gelditzen zan, begi zearka... Otza ta kopetean zimurra besterik etzan nabari bazterretan, eta geiago gabe atsekabez beterik etxera sartzen zan. Ldi IL 84. Ateratzean Josepe Motzek / --sakristau izana baitzen-- / begi-zearka Pater-zaleai / gaiztoz die begiratzen. "Le echa un reojo malicioso". Or Eus 418. Orduan piñuari oso begizearka begiratzen zitzaion. Ziotenez etzuan ezertarako balio. Munita 69. Egiñak balio du; ez begi-zearka ta mar-marka ibiltzeak. Ib. 64.

begi zeharka 15: Berria 3 (adib.: “Beharbada, kopako kanporaketa begi zeharka ikuste horrek eragina izan lezake, entrenatzailearentzat txapelketa garrantzitsua baita”), EiTB 11 (“Begi zeharka begiratzen die, besteak ez dira ohartzen”), Argia (“Negarrak begiratzen / nau begi zeharka...”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

begi zeharka 10: Berria 2 (“Ostolazak begi-zeharka begiratzen dio harri txikietako txapelketari, harri handietakoan ez bailuke arazorik izan behar hirugarren txapela janzteko”), Anjel Lertxundi 5 (“Aitak begi zeharka begiratu zion Norari, aurrez aurre ikusteko beldurrez”), Karlos Zabala (“Gelan izango zela iruditu zitzaienean, elkar aztertu zuten berriz, begi zeharka”), Felipe Juaristi (“Merezi ez dugun alkatea dugu, izan ere - esan zuen Justinak, ezpainak doi irekiz, begi zeharka Joanesen ibilerak zaintzen zituela”), Irene Aldasoro (“Bere gorputzetik halako distantziatxo batera bizi zen Duffy jauna, bere ekintzei begi-zeharka eta zalantzakor begira”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa begi sarreran.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da. Bide batez, zorrotz sarrerako 5. adierako definizioa moldatu: Ahalmen handikoa -> Zehaztasun handikoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: Sin. betzulo

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

begi sarrerari dagokion azpisarrera.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

begi-belarri ibili beharra zegoen.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: - / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: AS

Euskalkia baino eremu mugatuagokoa

ager. bakarrekoa.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-minbera.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

begi sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-orde.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

begi sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.