OEHko datuak [laburduren azalpena]

beilatiar 2: Jnn SBi ("Haste-hastetik ere bazuen debozione hori, bainan hainitz gehiago handitu zitzaion beilatiar batek kondatu zionean zer gerthatu zitzaion bere bidean"), JE Ber ("Frantziatik Santiago Compostellakorat [Galizian], mendiz-mendi eta oinez bide egiten zuten beilatiar fede-azkarrekoak"), eta OEH argitaratuan, Canc. relig. ap DRA ("Harpe hortan nahi du / Eliza bat ederra, / osteka nahiz han bildu / kristau beilatiarra"), eta beillaliar : Herr 1960 ("Meza ondotik orano hünkigarriago izan da eta beillaliarrak haboroxiak huillantü dia mahain-saintiala", "Esker dugu segür aürthengo besta ederraz eta san Blasdiek gure herritarrer eta beillaliarrer egiten dian hunki oroez").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

beilatiar (eta beilatier 1) 3: Michel Garicoitz ("hainbertze beilatiar bethidanik ibili den Betharrameko kaperako zerbitzuaren egitea"), JE Ber (OEHko testuinguru bera), Herr 1960 ("Eta orai eskualde guzietako beilatierrak jiten ahal zaizte!").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

beilatiar : HiztEn (Ipar. erromesa) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

beilatiar : ElhHizt (peregrino, -a; romero, -a), DRA (peregrino); beillaliar : DRA (peregrino) // Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

beilari arautua aski dela uste du lantaldeak.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak

LBeh (2014-04-03): beilatoki 80: Deia (“Irudian, Joseba Alvarez, Txillardegi-ren semea, beilatokira hurbildu ziren lagunak agurtzen”), Berria 20 (adib.: “Atzo hasi ziren, Almudenako beilatokian, hildakoen DNA laginak biktimen senideen laginekin alderatzen”), EiTB 23 (adib.: “Erreskatatu ostean, gorpuak Cervera del Pisuergako beilatokira eraman dituzte eta bertan autopsia egin dizkiete. Bihar Burgosen erraustuko dituzte”), DiarioVasco 36 (adib.: “Udal beilatokiaren proiektua onartu da”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: beilatoki 37: Berria 26 (adib.: “Beilatokian errauste labea egitea ez dute nahi, kutsatzen duelako”), Herria 5 (adib.: “Beilatokietan, beilari guzien zakuak miatuak izanen dira, eta nortasun ageriak erakutsi beharko dira”), Josetxo Azkona 3 (adib.: “Jendeak hiltzeko ohiturari eusten dion bitartean, beilatokiak ezin hobeki jarraituko du!”), Imanol Zurutuza 2 (adib.: “Anaia eta koinata etorri zitzaizkion etxera, goizean goiz, elkarrekin joateko beilatokira”), Pablo Sastre (“Agurra beilatokian egingo dugu, ezta?”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: tanatorio* e. beilatoki.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es tanatorio / fr funérarium: Elhuyar: beilatoki / Nolaerran: - / Zehazki: beilatoki / Labayru: beila(toki), hilbeila / Adorez5000: beilatoki.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, eta erabili da. Bi adiera bereizi behar dira 1 Ipar. iz. ‘erromesak edo beilariak ibiltzen diren tokia’. 2 Heg. iz. ‘hil-beila egiteko tokia’.

Euskaltzaindiaren Arauak

beilatu, beila(tu), beilatzen. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

beilatu, beila, beilatzen

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Euskaltzaindiaren Arauak

Bizk.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Erabileremu dialektala

Bizk.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

beilegi(tu), beilegitzen.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Forma lehiakideekin batera berrikustekoa

beira eta berina dira oinarriko forma nagusi-hobestekoak (ik. OEH): lehen forma da Heg.an hedatuena, eta bigarrena Ipar.an darabiltena

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: beira-belar .

Forma-adieren gurutzamenduak

adierak ere argitzekoak dira, erdarazko baliokideak direla eta bideratu nahi izan diren bereizketek oinarririk baduten ikusteko

konposite iz. Teknol. Osagai sintetiko bat baino gehiagoz osaturiko gai konposatua, konbinazio egokiaren bidez osagai bakoitzarenak baino hobeak diren ezaugarri fisiko, kimiko eta mekanikoak dituena. Karbono zuntzezko konpositea. Beira-zuntzez indartutako konposite polimerikoak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu beira(-)zuntz formarik.

beira(-)zuntz 84: Berria 9, EiTB 11, Elhuyar 3, Consumer 12, Karmel, Laneki 46.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

beira(-)zuntz 17: Berria 9, Irene Aldasoro 7, Koldo Izagirre.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: beira-zuntz (TN, fibra de vidrio).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Oso erabilia da eta, beraz, azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa beira eta zuntz sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

beirakara 3: UZEI 2 ("Begiaren barneko geruza sentikorra, koroidearen eta gorputz beirakararen artean kokatua", eta irudi batean, "erretina / lentea / gorputz beirakara / aurreko begi-ganbara"), I. Iñurrieta ("Humore beirakara eta humore urtsua begi barruan dauden likido kolorgabeak dira").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

beirakara : HiztEn (izond. Beiraz egina, beira-itxura duena), Euskalterm (humore beirakara, gorputz beirakara sinonimoarekin) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

beirakara : ElhHizt (izond. vítreo, -a; eta adib. gisa, humore beirakara: humor vítreo), HiruMila (izond. vítreo, -a; eta adib. gisa: begi-ur beirakara: humor vítreo, eta humore beirakara: humor vítreo) // Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Adierazle egokia da, eta horren premia dago

forma berria eta, lantaldearen ustez, ongi eratua.

Kategoria

izond.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: beiraki-belar.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Jatorri-osaerak gorabehera, hedatu-nagusitua da

jatorri-osaerak gorabehera, aski hedatua da; onarpen eske aurkezten du lantaldeak, hoberik ezagutzen ez duelako, besteak beste.

Idazkera egokia eskaintzen du, ez baitagokio behialako hots-legea

beirateria da hobestekoa (*beireria>-ren kaltetan), gardenagoa eta osoagoa delako: nahiz inoiz forma laburtuagoak eratu diren atzizki honen bidez (cf. tresneria), irizpide nagusia da behinolako trinkotze-legeak ez betearaztea forma berrien morfema-junturetan

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-eria

Forma berria(k) gehitu d(it)u lantaldeak, zerrendakoak eraginda

lantaldeak gehitua, berinazko-ren definitzaile gisa erabili duenez.

Atzizkien araberako erabakiak

-zko.

Kategoria

izlag.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

beirazta(tu), beiraztatzen.

Aditz-erregimena

du ad.

Euskaltzaindiaren Arauak

EArauak 38: Libanoko Errepublika / Libano; libanoar; Beirut; beirutar.

Zerrenda osagarriak

Prestas: 35 lek. (B 16 / G 19) / HitzIrud: "beisbola = beisbol" / MilaHitz / EEgunk: "beisbol († baseball)".

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Sarrerako adibidea azpisarrerara eraman (Mutil batzuk beisbolean ari ziren, belar zapalduaren usaina zabalduz), eta beisbolean jokatu adibide bat gehitu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

beit(h)a : Ax; SP Phil (2); A Ardi; Inzag RIEV; Elizdo (2); beithatu : SP Phil (3); peita : EZ Man; SP Imit; ES; He Phil (2); CantIzp; Dv LEd; Gy Visites

Txostenaren laburpena

'amuan beita ezarri; amuarekin arraina erakarri' adierako beitatu; beita egin begiratu dira.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan 3 beithatu , hedadurazko adierakoak (SP Phil: "Ioan-ethorri banaloriazkoek (...) presentatuko zaizko oraino zure bihotzari, hura beithatu, bazkatu eta bere gana berriz erakarri nahiz", "Bihi azukreztatuak dire bere haurrei partitzen derauztenak, hekin beithatzeko eta erakartzeko", "Nola orduan beithatu zaitu bere Iainkozko azukreaz, sakramenduez, liburu onez eta orazioneaz?"); beita egin ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

beitatu : HiztEn; LurE ("Amuan beita ezarri; Irud. Bazkatu"); Euskalterm.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Zubk ItxasA: enkarnatu (ik. 35, 69. or.), karnata egin/emon (ik. 34. or.); mazia (ik. 79-80. or.); Berriat: enkarnatu ; A. Perez: karnada (karnadie) "1 Beita, arrantzarako karnata".

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

beitatu : EuskHizt (beita edo beitatu); ElhHizt; HiruMila; EskolaHE; Lur EG/CE; Lur EF/FB; PMuj DVC; peitatu : XarHizt; Casve EF (-ü); HaizeG BF; Lh DBF; PMuj DVC // Ez dugu aurkitu ap. DRA.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdarazko cebar/amorcer formen ordainak beste hiztegietan: beitatu : ElhHizt (+ beita jarri), HiruMila (+ mazia bota, zabaldu), Lur EG/CE eta Lur EF/FB; peitatu : XarHizt, Casve FE (-ü), T-L LFB, PMuj DCV (+ peita ipiñi) // Ez dugu aurkitu ap. HaizeG FB.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

beita(tu), beitatzen.

Aditz-erregimena

du ad.

Txostenaren laburpena

Ez dugu aurkitu OEH-EEBS corpusetan. Bestetan

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

beige : AB38 2, HiztEn (ik. beis), LurE, EskolaHE; beis : HiztEn, HiruMila; beix : AB38 1, Euskalterm 4, HiztEn (ik. beis), ElhHizt; beja : T-L LBF. // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50; EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC, Azkue Aurkibidea. // Beste ordainak: gorrail: XarHizt, Casve FE; hori-gorail: HaizeG FB, T-L LBF (eta beja).

Erdaretako formak

beige da fr (DLLF), en (Collins), de (Langenscheidts); beix ca (DCC); ez dugu aurkitu it (S. Carbonell).

Zerrenda osagarriak

EEgunk: "beix († beige, † beis)"

Maileguaren beste forma, gaizki edo erdizka egokituaren ordez

Ik. bex (dakigula, -i- gabe ahoskatzen da).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Onomastika batzordeak argitzekoa

Onomastika batzordeak erabakitzekoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

Heg. / AS: bejondeiala, bejondeiola, bejondeizula.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

osatzeko eskatuz, beste hiru forma gehituz: bejondeiela, bejondeinala, bejondeizuela .

Euskaltzaindiaren Arauak

Heg.

Erdaretako batetikoa onartu da, bakarra aski delakoan

Euskaltzaindiaren Arauak

Heg.

Erdaretako batetikoa onartu da, bakarra aski delakoan

Forma berri tradizioko oinarri handirik gabea, baina beharrezkoa

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu

LB: 0; EPG: 0

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: bekainak belztu arrugar/fruncir el ceño, arrugar/fruncir el entrecejo, arrugar la frente, poner mala cara; enfadarse; Labayru: 0; Adorez: 0.

bekain 1 iz. Betzuloaren gainaldea, ilez estalia dagoena. Bekainak ile urdinez beterik. Bekain arteko zimurrak. Baina badator loa, bekainetan astun. Haren bekainek iduri dute eultzi-biltzaileen erratza. Bekain hezurrak, oso irtenak. Bekainak belztu, zimurtu: beltzuri egin.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide idiomatikoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Adibidea, beraz, kentzekoa da bekain sarreratik.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bekain eta belztu sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

* Bekaina zimurtzearekin, dardarazten du yainkosa aizuna ta erortzen da zutondotik. Or Mi 133

LB: GERMANek bekainak zimurtzen ditu. Ez du MIMIk esandako sinesten. (EiTB); EPG: Nik hitz bat esan, keinu bat egin, arnasa hartu orduko, bekainak zimurtzen hasiko zinen eta zeharo errudun sentitzen hasiko nintzen ni oso argi jakin gabe zergatik (Monika Etxebarria), Domengak bekainak zimurtu zituen (Elena Touyarou), Karrikaren muturrean gelditu zirenean, autotik atera ziren bekainak zimurtuz. (Aurelia Arkotxa);

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: bekaina ilundu/zimurtu arrugar/fruncir el ceño, arrugar/fruncir el entrecejo, arrugar la frente dirua eskatu dionean bekaina ilundu dio: cuando le ha pedido dinero le ha fruncido el ceño; Labayru: 0; Adorez: 0.

bekain 1 iz. Betzuloaren gainaldea, ilez estalia dagoena. Bekainak ile urdinez beterik. Bekain arteko zimurrak. Baina badator loa, bekainetan astun. Haren bekainek iduri dute eultzi-biltzaileen erratza. Bekain hezurrak, oso irtenak. Bekainak belztu, zimurtu: beltzuri egin.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide idiomatikoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Adibidea, beraz, kentzekoa da bekain sarreratik.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bekain eta zimurtu sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

G-B dira a) 'logalea' adierako Mari Bekaineko 1 (Or Eus: "Olako lau ipui arin jalki dituneko, / etorri zaio noribait Mari Bekaineko... [oharrean: "loaren izena"] / Kantuak balio dizu loak uxatzeko") eta 3 beka(i)neko (Zait Plat: "azkenik loak artzeko zanean, irriparrez auxe esan omen zuen: Bekaineko asia dut bere anaiarengana nerau eroaten"; eta OEH argitaratuan, Ezale 1897: "Umea loak artu dau. Nik eztot urrun bekanekoa; eure begiak bere oera begira dagoz. Tira Peru [oharrean: "Bekanekoak begi-ganekoa esan gura dau, edo begi-ganetik itxi edo zarratutera etorten dan loa"]; A s.u. txillotu: "Begiak txillotu jataz ta laster dot bekanekoa" ["Los ojos se me han entornado y pronto vendrá el sueño"]); b) 'bekainean jo edo hartutako kolpea' adierako bekañeko 2 (Anab Poli: "Badijoakio atea idikita, [...] "arrapatzen ba-aut itoko aut", "ni bezelako aita onik ire bizi guztiyan", "a ze bekañekua""; Ugald Iltz: "Bazekiten gizonak zenbat bekañeko ta ostiko ta kulata tankada ta masailleko ta porra zanpa aguanta lezaken!").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ager. banakoak dira a) 'logalea' adierako bekaneko (A Ipuiñak: "Nik eztot urrun bekanekoa; eure begiak bere oera begira dagoz").eta b) 'bekainean jo edo hartutako kolpea' adierako bekañeko (Inzag Euskera 1926: "bekañeko galanta jaurti-ta, satsetara bota").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bekaineko 'logalea' eta 'kolpea' adierakoa: HiztEn-LurE. Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, Euskalterm.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ik. Mok-ren 698. kontzeptuko (vigilia, sueño) esapideok, besteren artean: etorri zaio noribait Mari-Bekaiñeko (NG), Maria-Bekaneko yabilt gogait-eragiten (B, mund), "Martin-Itxu" etorri arte (G,t), Laster etorriko zait "Martin-Itxu" ("Mari-Bekaiñeko") (G,t) eta M. Ugarteren Legazpi Barrutiko Itzen Bilduma-n "zaldi-zurie (logalea, logurea)". Ez dugu aurkitu forma hau ap. Mok. Cf. Zubk ItxasA 77-78: "Marixe Beikaneko Arrigorrin bueltan. Lorik egin nai-ezka ibili ondoren, erdi lotan jausten igarten diran umiekaitik esaten da. Marixe Beikañeko, au da Begi Gaiñeko."

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

bekaineko (logalea / kolpea): EuskHizt, HiruMila (logalea: "se emplea generalmente precedido de maritxu en lenguaje infantil"), ElhHizt, EskolaHE. // DRA: bekaneko (sueño; golpe en la sobreceja; siestita); PMuj DVC: bekaineko (duermevela, sueño ligero, cabezada de sueño, siesta; ganas de dormir); bekaneko (sueño: vulg.); Maria-bekaneko. // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Euskaltzaindiaren Arauak

iz. 'bekainetan eman edo hartutako kolpea'

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: Maria bekaineko Haur. 'logalea'.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

bekainetan eman edo hartutako kolpea

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: bekaitz izan: demonioak haren bekaitz baitziren.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: bekaitzez .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

bekaitz izan ("Demonioak haren bekaitz baitziren")

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: bekaitz izan: demonioak haren bekaitz baitziren.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: -zta- / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

bekaitzaraz, bekaitzarazten.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-tz(tu)+-a.

Aditz-erregimena

du ad.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-z.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bekaitz sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

Lap. eta BNaf.

Erabileremu dialektala

Ipar. (ez Zub.)

Euskaltzaindiaren Arauak

Heg. eta Zub.

Erabileremu dialektala

Heg. eta Zub.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-kor/-ti.

Kategoria

izond.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

bekaiztia.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

bekaizkeria.

Euskaltzaindiaren Arauak

bekaiztu, bekaitz/bekaiztu, bekaizten. 1 zaio ad.: Rakel bekaiztu zitzaion bere ahizpari. 2 da ad.: beste hamarrek hori aditu zutenean bekaiztu ziren bi anaien kontra.

Sistematika batean bil daitezkeen aditzoinak

bekaiztu, bekaitz/bekaiztu, bekaizten

Aditz-erregimena

zaio ad. bezala dateke erabili-biziena ("Rakel bekaiztu zitzaion bere ahizpari"); da-du ad. ("Beste hamarrek hori aditu zutenean bekaiztu ziren bi anaien kontra"; "ez al dut nik Mikel bekaizten?")

Euskaltzaindiaren Arauak

h. makar.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. Zah. h. bekatari.