Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. h. bekatari.

Erabileremu dialektala

Ipar. Ik. bekatari

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: bekatuan egon, bekatu arin, bekatu egin, bekatu eragin, bekatu larri, bekatu mortal, jatorrizko bekatu.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: bekatuan, bekatu astun, bekatu-bide, bekatu haragizko, bekatu jatorrizko, bekatu kapital, bekatu-lagun, bekatu original, bekatuzko .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

bekatuan egon, bekatu arin, bekatu egin, bekatu eragin, bekatu mortal, jatorrizko bekatu, bekatu larri

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Definitu beharra dagoenez, azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-astun.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bekatu sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-zko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bekatu sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabilera-oharrak

haragizko bekatu segidan erabiliagoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-kapital.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bekatu sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

ik. EArauB s.u. original: "bekatu originala h. jatorrizko bekatua".

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-original.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bekatu sarrerari dagokion azpisarrera.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

jatorrizko bekatua.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da bi adierak bereiziz: 1 sakramentukoa, 2 sekretu(txo)ak onartu.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da; bi adiera izan ditzake.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -an.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bekatu sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabilera-oharrak

erori, jausi eta beste aditzekin erabilia, egon-ez gain.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

bekatura(tu), bekaturatzen.

Aditz-erregimena

da/du ad.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: AS

Atzizkien araberako erabakiak

-zko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bekatu sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

oslatz "Becuadrado, beduro en la música, opuesto al bemol" Lar.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bekoadro: HiztEn, LurE, Euskalterm.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

bekoadro: ElhHizt, EskolaHE, HiruMila; ez dugu aurkitu ap. EuskHizt (Zehazkin: bekoadro).

Erdaretako formak

es (RAE): becuadro; fr (DLLF): bécarre; en (Collins): natural; it (S. Carbonell): bequadro; de (Langenscheidts): Auflösungszeichen.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Musika.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Mus.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Maiztasun txikia du, baina osaeraz kolokazioa da. Definitu (‘alaia’ edo) eta azpisarrera gisa jaso.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Kolokazioa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa, begiak ilundu, bihotza ilundu eta kopeta ilundu arautuak bezala.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

sudurra zimurtu forma aztertzean proposatua, lehendik jasoa dagoen kopeta zimurtu bezala jaso daiteke.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bekoki eta zimurtu sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

behi khorotz 2 (Hb Egia); bekorotz (Echta Jos, Or Eus, Añ MisE); pekotz 3 (Kk Ab eta "bei-pekotz"; Izur JerOs: "ganbelu-pekotz"); pekorotz 2 (A BGuzur, Etxba Eib); pekootzale 1 (Otx).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu bekorotz, pekorotz bezalako formarik aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bekorotz : HiztEn, LurE, Euskalterm; pekorotz : HiztEn eta LurE (Ik. bekorotz); pekotz : AB38. Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

bekorotz : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC; bekoroztatu : HiruMila, DRA (bekoroztu), PMuj DVC; pekorotz : HiruMila (Ik. bekorotz), EuskHizt (peko(ro)tz Ik. bekorotz), EskolaHE (peko(ro)tz Ik. bekorotz), DRA (eta pekoroztu, pekotz), PMuj DVC. Ez dugu aurkitu ap. HaizeG BF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Erabilera urriko formen artean aukeratu da, arrazoia agertuz

idazkietako tradizioak ez du b- hasiriko hau agintzen, baina ezta beste formarik ere; eta hori da gaurko hiztegiek-eta hobetsi duten forma.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Bizk.

beko adb. (Batez ere bekoz beko esapidean erabiltzen da). bekoz beko adb. Aurrez aurre. Bekoz beko ikusten zaitudanean. Malentxori bekoz beko begira. Ertzetik nahiz bekoz beko. Hasieran bekoz beko egiten zuten pilotan, gero hasi ziren pleka.

Teknizismo hiztegi honen mailari ez dagokiona

Erabat ezabatzekoa da beko sarrerako oharra eta sarrera bera, lehendik jasoa dagoelako azpisarrera gisa. Bide batez, bekoz beko azpisarrera sarrera egitekoa da.

Ikusiko da eratorriari dagokion formatua

Forma berri(ago)a da, baina hedatu-nagusitu dena

Euskaltzaindiaren Arauak

iz.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

bekozko 1. (V-gip, G-azp; Hb, Dv), bekosko (H), betozko (V-gip), betosko. Ref.: Etxba Eib (betozkua); Iz ArOñ (bekosko); Elexp Berg; Gte Erd 150. Frente, cara (que se pone), semblante, expresión. "Front" Dv, que cita el ej. de Otag CancB 331. "Bekosko illuna ipintzea, faire mauvaise mine (AA), id. kopeta beltz ipintea, ib. Syn. bekurundea (Lar), bekoz beko, bekokia, bekokiña" H. "Aspaldi onetan betozko asarriakin darabigu uezaba" Etxba Eib. "Bekosko illuna dako, está enfadado. Bekosko baltza, ceño, señal de enfado" Iz ArOñ. "Bekozko illuna jarri dosta ikusi nabenian" Elexp Berg. "Ia beti bekozko illuna" Ib. "Bekozkoa zimurtu dik (G-azp), betozkotu (G-azp), kopeta haserrea zeukan (G-azp), kopeta beztuta zeukan (G-goi), etc." Gte Erd 150. * Sarritan ipintzen badiezu bekosko edo kopeta illuna, edo itz garratzakin naigabetzen badituzu. AA II 63. Begira sarritan ipiñi diezun bekosko illuna? Ib. 435. Mikolek aitaren bekosko illuna ikusi, eta itz aserreak aditu zituenean, etsi zuen, il bearko zala. Lard 168. Erantzuera au txit bidezkoa eta egia garbi-garbia bazan ere, Apaiz-Nagusiak bekosko beltza ipiñi zion. Ib. 446. Ez, jauna, ez --esan nion bekozkoa beltz beltz eginda--. Zab Gabon 70. Ikus nai ez det gizon arroak / Duen bekozko illuna / Jaiotzak edo diruts aundiak / Goitaltxa duen arena. "No quiero ver el ceño vanamente severo de a quien la sangre ensalza o el dinero" . Otag CancB 331. Lekobideren begitarte ixuria eta betazal bustiak ikusi zituenean, bere bekoskoa neguko odei bat bezela illundu, eta txit latz eta garratz esan zion. Arr EE 1882c 549. Ama maiteak bekosko illunaz beregandik bota zuen, ostera sugar oietara eraman zezatela aginduaz. Arr May 23. Juezak bekosko illunaz kondenazioko epai edo sentenzia eman nai ziola zirudien. Ib. 181. Betosko aserrea eukan Arnoldok au esatean. Ag AL 80. Euskalerrira biurtuta lenengo egunetan, [...], betozko illunen batzuk, erremuskadaren batzuk, ezin ikusiren batzuk izango ziran. Ib. 127. Nor zeñen aldera ebillen, alkarri ipinteutsien betozkoan ikusten jakoen garbiro. Ag Kr 175. Ez uste, itzal eta betozko illuna zanik. GMant LEItz 72. Urrategi mendiak bere zugazti illunez bekozko beltza agertzen zuan. NEtx EEs 1927, 13. Orduban bakaldunak, asarre bai-leguan, arpegi mukerra jarri ta betosko illunaz, badiñotse. Otx 52. Kartagon aldiz, ikasleen aizukeria itsusi ta neurrigabe da; lotsa gabe oldartzen dira, ta bekozko asarrez, ikasle bakoitzak beure onerako autatu-tokiak naasten ditute. "Prope furiosa fronte perturbant ordinem" . Or Aitork 112. Biyoa, nere aurrean, opari au, aren bekozkoa argitzeko. Ol Gen 32, 21 (Urt 32, 20 bisaia). Amaikatxo idatzi zuen sofisten aurka. [...], arpegi-andi dirala-ta, ezer eztakitela-ta, aien izkera dala-ta, bekozko ilun edo ortzargi dirala-ta. Zait Plat 117. Irurogei ta amairu urte arte ezagutu gabeko seme arengan arkitzen zuan senidetan billatu etzuan arrera osoko giroa. Pakoren etxean etzuan amak beste etxetako bekozko illunik. NEtx LBB 71. Badela bazterretan, ugarixko agian, begi zorrotzez eta bekosko ilunez begira daukadanik, noiz laprast egingo ote dudan. MEIG VIII 42.

LB: “Printzeak semeari begiratu zion, bekozko ilunez, bere buruari galdetuz ezkondu eta gero ere lehen bezain atorrante izaten segituko ote zuen” (Berria), “Arraioa, zer dela-eta bekozko ilun horiek?“ (EiTB); EPG: “Ronek bekozko iluna ipini zion Percyri” (Iñaki Mendiguren), “Emakumea nagiki eta bekozko ilunez altxatu zen” (Jose Morales); ETC: “Luze egin zitzaien gaztetxoei argazkia egin arteko denbora, eta hitzartua izango balute bezala, bekozko ilunak jarri zizkieten argazkilariei ordainez.” (Egunkaria), “Etxean emazteak bekozko ilunez zerbitzatu zion” (Joxe Mari Berasategi).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: bekozko beltza/iluna jarri arrugar/fruncir el ceño, arrugar/fruncir el entrecejo, arrugar la frente; Adorez: 0; Labayru: 0

bekozko iz. Bekokiaren zimurdura, haserrea edo harrera txarra adierazten duena. (Batez ere bekozko iluna esapidean erabiltzen da). Ik. beltzuri. Mikol-ek Saulen bekozko iluna ikusi eta hitz haserreak aditu zituenean, etsi zuen hil beharko zuela. Begira sarritan ipini diezun bekozko iluna. Begi zorrotzez eta bekozko ilunez. [kopeta] kopeta ilun iz. Kopeta beltza. Hasierako kopeta ilunak argituz doaz. [kopeta] kopeta beltz iz. Haserrea edo tristura adierazten duen aurpegia. Ik. bekozko. Merezi bezain kopeta beltzez esango diot ezetz eta ezetz.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da, baina bekozko soila duen adibideren bat eranstea komeni da bekozko sarreran, eta oharra ezabatu.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bekozko eta ilun sarreretan.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-dun.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Izenondo erreferentzialak

-al izond. erref.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-al-ki.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Diakronia

Zah.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Lap.

Forma baten adiera(k)

begitartea.

Sektore jakin bateko informazioa

Laburtzapenak.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bel: HiztEn-LurE.

Erdaretako formak

Le Petit Robert: bel; ez dugu aurkitu ap. Collins.

Nazioarteko forma da, beste gabe onartzekoa

arrunki dezibel azpimultiploa erabiltzen da unitate gisa; baina bel oinarria ere jaso behar du hiztegiak, hura definitzeko edo azaltzeko erabil daitekeenez.

Erabilera urriko formen artean aukeratu da, arrazoia agertuz

arrunki dezibel azpimultiploa erabiltzen da unitate gisa; baina bel oinarria ere jaso behar du hiztegiak, hura definitzeko edo azaltzeko erabil daitekeenez.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Zientzia-unitateak eta Izen propiotikoak.

Euskaltzaindiaren Arauak

Sin. haize(-)oihal.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: belabeltz: Corvus corone corone.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-beltz.

Kategoria

iz.

Landare eta animalien taxonomi izena

Corvus corone corone.

Euskaltzaindiaren Arauak

batez ere Zub. 'sorgina'

Erabileremu dialektala

Batez ere Zub. Ik. sorgin