Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: belaki: Fil. Porifera; bainu-belaki: Euspongia officinalis; ur gezatako belaki: Spongilla lacustris.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

harroki 'esponja' (LE Io 19, 29; Lard 462); belaiki (Or MB 327 (Mt 27, 48); belaki (Mb OtGai III 60; Arriand Io 19, 29; IBk Mc 15, 36; IBe Mc 15, 36); beleiki (Or Aitork 159); belogi (HeH Mc 15, 36; DvHtoy Mc 15, 36; Ir YKBiz 506; Leon Io 19, 29); beloki (Mb OtGai III 55 ("espong edo beloki zati bat"); espong (Mb OtGai III 55); esponja (Or Mc 15, 36; DvHtoy Mc 15, 36; Leon Io 19, 29); esponya (TB Mc 15, 36)

Jatorrizko forma

belaki, esponja

Jatorrizko forma

esponjiari, belaki sailekoak

Euskaltzaindiaren Arauak

iz.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

adiera emanez: Fil. Porifera.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: Ik. belabeltz / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

belabeltza.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BELAN. A vela. Hunetxek [Elizak] dik ardiasten belan Parabisua / zeñ[a] baita Kristau onen salbatzeko portua. EZ Man I 30. Errira datoz ipar-aldeti / belak betean ontziak / ondo dirudi egun argitan / belan dabilen ontziak. Azc PB 65 (tbn. en Erkiag Arran 46). Itxaslapur ori agertu zan egun baten, Mundaka ta Bermeoko arrantzale artera, belan, abiada ariñaz. Echta Jos 116. Agertu zan ontzi bat belan: ezagutu zan itxaslapurra zala ta urratuten etorrela. Ib. 118. Ontzi luze bat eidarabille, / Belan zein erramuetan, / Arrantzaleak bilddurrez dabiltz, / Itxasaldeko lanetan. Ib. 120. Goizean goiz aldera, treñero lirain azkarra belan edo arraunka zeramatela, eguneroko bear zuten ogi-zatiya itxasoari kentzera erten oi ziran. Elizdo EEs 1925, 213.

adib: bela iz. Ehun gogorrezko zatia, gehienetan puska josiek osatua, haizeak eragiten dionean ontzia mugiarazteko antolatua. Ik. haize oihal. Txaluparen arraunak eta ontziaren belak bezala. Belak eta mastak. Ontzi andana bat, dena haga eta bela. Bela nagusia. Traineru liraina belan edo arraunka. Bela betean itsasketa egin. Bela hartu, bildu. Bela hedatu.

belan 18: Consumer, Berria 8, EiTB 9.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

belan 5: Herria (“Haizea belan sartua segitzen du Amaiur Alfaro euskal-marinelak”), Berria (“Belan hiru hitzordu nagusi daude: Amerika Kopa, Olinpiar Jokoak eta Volvo Ocean Race estropada”), Anton Garikano 3 (“Nora goaz? eta mugimenduak liluratu egin zuen, bitartean Jamesek, begiak belan eta ortzemugan josita, bekozko ilunez lema zeramalarik.”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide gisa jasoa dago jada.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa mantentzekoa da bela sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Tradizioak baztertu duen forma

Er. gabea.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-epaile.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-hazi.

Zerrenda osagarriak

NekHizt: Ik. belar ondu.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-idor.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

belar sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

belar ondua.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: 'belar-zatia'

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-on.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

belar sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

usain oneko belarra.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: Ik. izpiliku / LurE: Ik. izpiliku / ElhHizt: AS: ik. izpiliku / EskolaHE: -

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-xut.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

belar sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

izpilikua.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: belarbeltz: Scrophularia sp.; belarbeltz bikordun: Scrophularia nodosa.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-beltz.

Kategoria

iz.

Landare eta animalien taxonomi izena

Scrophularia sp.

Maileguaren beste forma, gaizki edo erdizka egokituaren ordez

Saih. Ik. belar 3.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

belargune (eta belar gune) 3: A. Juaristi ("Belargunearen erdiak ukigabe dirau"), M. Dupac ("Zinak eta minak nituelarik, belar gune erdian, esku hutsak gora, Mathias eta Jose aintzina joaten ari ziren..."), Hizkuntza/OHO ("Belargune zabal hartan artzantza indarrean dago").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm, ez ap. EIH, EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eratorri-konposatu isiltzekoa da

Bebil (ez dago hiztegian jaso beharrik).

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

belar-lana.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

belarkara 6: NZ/BBB1 ("Landare belarkarak"), J. Butron ("Honetan kaktus mota ugari hazten da zuhaitzezko landarediaren ondoan, bai eta zuhaixkak eta belarkarak ere"), Elhuyar 2 ("aixkol. iz. [Bot.] Leguminosoen familiako landare belarkara", "Apaingarri modura landatzen den landare belarkara"), Ingurugiro 1998 ("Ilara horiek 30 m-ko zabalera izatea eta, zuhaitzez bakarrik osatuak egon ordez, zuhaixkez eta landare belarkarez aberastea da egokiena"), S. Mendarte ("larrea osatzen duten landare-espezie belarkarak fotosintetizatzaile eta lehen mailako ekoizleak dira").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

belarkara : HiztEn (izond. belarraren antzekoa), LurE (Bot. belarraren antzekoa; eta landare belarkara AS: belarraren ezaugarriak dituena), Euskalterm 3 (hauetan 1 herbazeo sinonimoarekin; 1 landare belarkara, belarki sinonimoarekin; 1 zurtoin belarkara) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

belarkara : EuskHizt (ziguin eta zorna-belar sarreren definizioetan: "... landare belarkara"), ElhHizt (Bot. herbáceo, -a), HiruMila (izond. herbáceo, -a), EskolaHE (izond. Bot. Belarraren itxura edo egitura duena), PMuj DVC (herbáceo, vegetal) // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

izond.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-keta 'pila'.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

belar-uzta.

Euskaltzaindiaren Arauak

iz.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-luze.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Forma baten adiera(k)

txerria.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: belarmin: Centaurium erythraea subsp. Erythraea.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Landare eta animalien taxonomi izena

Centaurium erythraea subsp. erythraea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aldeko.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Zub.

Forma baten adiera(k)

belarrondokoa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-teria.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

belar-multzoa.

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -etan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

belar sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

Forma baten adiera(k)

belar-lanean.

Jatorrizko forma

belarri, beharri

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: belarriak berotu, belarri-luze, belarri(-)zulo

Zerrenda osagarriak

HitzIrud: "belarria = hebilla"

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: belarri-belar, belarri-gingil, belarri-mami, belarrira esan .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

belarriak berotu, belarri-luze, belarri-zulo

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BELARRI-ERTZ. Borde, contorno de la oreja. Orra non artzai batek / bere etxolatik / zein dan ezagutzen du / belarri-ertzetik. It Fab 150. Belarri-ertzak epeldu zizkan [Paulino Uzkudunek]. MendaroTx 430. Ekaitza datorrelarik, / eguerdia geldi, / belarri-ertzean dabil / furrundakan euli. Or Eus 58. Or, an, zantzulariek Leitzara bidean / eskua sarri dute belarri-ertzean. Ib. 148. Gerrikoaren epelak belarri-ertzak goxatu egiten omen zituen. Zendoia 187. Kontu oriyek allegatzian / arren belarri-ertzeta. Auspoa 39, 12.

belarri(-)ertz 9: Consumer 3 (adib.: “Belarrian sartu dena intsektua baldin bada, baduzu ateratzen saiatzeko aukera, oliba-olio tanta batzuk belarri ertzetik sarraraziz”), Berria, EiTB, Argia 1, DiarioVasco 2, Jakin.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

belarri(-)ertz 12: Joxean Agirre 2 (adib.: “Pozik nago, erabat pozik, maite zaitut - esaten zuen eta belarri ertzak miazkatzen zizkidan”), Iñaki Segurola, Koldo Izagirre, Harkaitz Cano, Jose Angel Irigaray, Joseba Sarrionandia, Iñigo Aranbarri, Lutxo Egia, Inazio Mujika Iraola, Joxerra Garzia, Unai Iturriaga.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa belarri sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BELARRI-ERTZERA. (Decir, etc.) al oído. Mutillak! Bazenekite onen amari belarri ertzera egi batzuek esateko zer gogoa daukadan. Alz Ram 41. Orrako mutiko argal betaurreko-beltz ori, belarri-ertzera itz goxoak esaten ari zaiola dirudit. Ldi IL 23. Zuriñeren albotxuraño elduaz, isilmisil esan eutsan belarri-ertzera. Erkiag Arran 130. Bear bada, zure belarri ertzera esan dizu lagun lotsa-galduren batek: "Ase, ase ire griñak". MAtx Gazt 23. Kaxerok esan zidan / belarri-ertzera. Olea 191. Itzetik ortzera, belarri-ertzera. EZBB II 26. Esaiok belarri-ertzera, expresión usual en G con el sdo. 'no le va a gustar lo que oiga'. v. BELARRIEN HEGALERA.

adib: belarrira esan Norbaiti, belarrira hurbilduz, zerbait isilik esan. Amak semeari belarrira esan zion: "ardorik ez daukate". Belarrira esango dizut zenbat maite zaitudan. Heldu zion bizkarretik lagunari eta belarrira esan zion: (...). || Belarri ertzera esan. [s.u. belarri]

belarri ertzera xuxurlatu 1, Argia.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

belarri ertzera berba egin , Edorta Jimenez; belarri ertzera ahoskatu , Aritz Gorrotxategi.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa belarri sarreran.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

belarri zorrotz aztertzean ohiko lexia gisa proposatua.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

BELARRI-GOGOR. "Belarri-gogorra, (adj.) sin oído musical. Belarri-gogorra izan arren, beti kanturako prest" Etxba Eib.

LB: 0 / EPG:0 /

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: belarri gogorra izan tener poco o mal oído para la música; oír mal o poco, ser duro de oído belarri gogorra izan arren beti kanturako prest: aunque tiene poco oído siempre está dispuesto a cantar; Adorez: 0; Labayru: belarri gogor 1 adj. sin oído, de mal oído, sin aptitudes cantoras

gogor 2 adj. (Hedaduraz). Ur gogorra: edateko ona denak baino gatz kopuru handiagoa duena. Ur batzuk dira gogor, besteak bera. R samurra eta R gogorra. Burua gogorra izan: burugogor izan. Belarri gogorra izan: gaizki edo gutxi entzun. belarri 2 iz. Musika-soinuak egoki hautemateko eta errepikatzeko gaitasuna. Ume-umetatik dakar horrek belarri ona. Belarri-gogorra izan arren, beti kanturako prest. Hauspoak baino belarri txarragoak ditu eta ordu guztietan kantari ari da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide idiomatikoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa, bi adieratan (1 gutxi entzutea; 2 musikarako gaitasun-eza izatea).

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa belarri eta gogor formetan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da belarri zorrotz forman; honekin batera, belarri fin ere jaso.