OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-zko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

beldur sarrerari dagokion azpisarrera.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da, gainerako zinema motak bezala. Aztergai honetan bertan ageri diren zinema beltz eta zinema mutu formez gain, fantasiazko zinema ere sartzea proposatu da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Diakronia

Zah.

Euskaltzaindiaren Arauak

beldurtu, beldur(tu), beldurtzen. da/du ad.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: beldurtzeko .

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

beldurtu, beldur(tu), beldurtzen

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-tzeko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

beldurtu sarrerari dagokion azpisarrera.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

beldurtzeko gaitza.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: bele: Corvus sp.; bele txanodun: Corvus corone cornix; bele txiki: Corvus monedula; ipar-bele: Corvus frugilegus.

Euskaltzaindiaren Arauak

Corvus sp.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

bele erroi AS gisa gehitzeko eskatuz.

Landare eta animalien taxonomi izena

Corvus sp.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bele sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

erroia.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ele 1 * Arrozoin suerte hau iduritzen zait dela belearen elhea, eta funtsikgabeko atso kontua. ES 158.

LB: 0; EPG: 0; ETC: Erraiten omen dela ere " Belearen elea ", funtsik gabeko hitzarentzat eta gure euskara eder honen deitzen diren " baliapideak " erabiliz, erraiten ahalko duk nahi baduk " eletan beletan " ari haizela sozietatean harrotasunik nahi baduk agertu euskaltzale ospetsuen artean (Maiatz)

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: 0; Labayru: 0; Adorez: 0.

bele iz. Tamaina handiko hegazti orojalea, burua, hegoak eta buztana beltzak dituena (Corvus sp.). Ik. erroi. Bele arra eta emea. Belearen umea. Usoak bele eta arkumeak otso egiteraino. Belearen karrankak aditzean. Eskaleak badatoz festaren usainera, beleak sarraskira doazen antzera. Hor ari da, bada, belea baino beltzagoak nondik zurituko dituen. Beleak atera diezazkiola begiak. Belearen elea(k): funtsik gabeko esana. Beleak zozoari ipurbeltz (esr. zah.). ele2 2 iz. Ipuina, alegia, esamesa. Hain erne eleetara, hain logale beila santuetara. Arrazoi suerte hori iruditzen zait belearen elea eta funtsik gabeko atso kontua. Mihi-luzeen eleak. Etxeko eleak, etxean.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide idiomatikoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Adibidea, beraz, kentzekoa da bele eta ele2 sarreretatik. Ipar. marka behar du.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bele eta ele2 sarreretan.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Naf.

Forma baten adiera(k)

arteka.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Naf.

Forma baten adiera(k)

arteka.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

izond.

Erabileremu dialektala

Zub.

Forma baten adiera(k)

sendoa.

belgiar adj. [Oharra: Euskaltzaindiak, belgiar-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. belgikar].

belgiar 25; belgikar 771.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

belgiar 19; belgikar 296.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: belgikar / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: belgikar.

Debekua bere horretan uztea proposatu da. Gaizki eratua dago belgiar.

Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma

Ik. belgikar.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Eguzk GizAuz (“Urte bi geroago doixtar, pantzetar, englandar, suizar, beljikar eta poloniar langilleen ordezkariak batzandu ziran”).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

P. Saez (“Frantzi-Beljikar arauketa”); Uxola (“3.700 franko belgatar”).

Euskaltzaindiaren Arauak

(herritarra).

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak

Euskaltzaindiaren Arauak

(herritarra).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB 39 (Aizu 1, Argia 3, Berria 9, Deia 3, Euskal Herriko Agintaritza 1, EiTB 9, Elkar 3, Euskaltzaindia 2, UEU 8); ETC 118

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: beligerante izond. beligerante / Adorez: beligerante adj. beligerante / Labayru: 0 / NolaErran: beligerante.

Erdaretako formak

es beligerante; fr belligérant: Elhuyar: adj./s. beligerante, gerra-egile / Adorez: adj. y s. pl. beligerante, gerra-egile / Labayru: 1 adj. Que toma parte en la guerra gerran parte hartzen duen(a), borroka(la)ri, gudulari, gudukari, beligerante. 2 adj./s. País que toma parte en la guerra gerragin, gerrari, gerra-egile / NolaErran: gerla egile (ZU / BL) – beligerante.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Baldintza minimoa betetzen du, eta erabilia da. Sartu.

LBeh (2016-10-26): beliko 81: Elkar 35 (adib.: “Lurrak amore ematen du animalia belikoaren teknikaren aurrean. Historian lehen aldiz altzairuzko txoriek hegal egiten dute”), Elcorreo (“Gai zen genero beltzetik genero belikora jauzi egiteko”), Deia (“gatazka belikoaren gordintasuna”), Consumer 2 (adib.: “Mota bateko zein besteko elkartea izaki, jostailuen bilketari hasiera emateko, jostailu beliko, sexista, baztertzaile eta zaharrak alboratzen dira”), Berria 15 (adib.: “Inork ez du ziurtatu epe horretan Espainia Nazioarteko gatazko beliko batean sartuko ez denik Inork ez du ziurtatu epe horretan Espainia Nazioarteko gatazko beliko batean sartuko ez denik”), EiTB 6 (adib.: “Urteak badira, Sri Lankako irlan gainditu gabeko gatazka beliko bat dagoela”), Jakin (“biztanleriari kasu eginez planteamendu belikoen gainetik”), Argia 4 (adib.: “Arduratzen nauena da hizkera belikoa beste eremu batzuetan mantentzeak, Aresen deia horren adibidea da”), DiarioVasco (“Wukro, Etiopiako iparraldean dagoen, 35 mila biztanle inguru dituen herria da, Eritreako mugetatik gertu eta pobreziaz gain sida eta borroka belikoek zauritutako herria da”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: beliko 9: Berria 2 (adib.: “Martxoan ekin zion gatazka belikoaren argudio nagusia arma nuklearrak atzematea izan da, baina oraindik ez dute horien arrastorik topatu”), Aingeru Epaltza 2 (adib.: “Errekreazio historiko-beliko bikaina”), Jon Alonso (“Porta de Ferroko hego harresiaren aurka eraso behar zuen dorrearen sunsitzeak ekarri zuten jende guztiaren grina belikoa su bizitik su geldora pasatzea”), Joseba Sarrionandia (“klasean maniobra eta harrabots belikoak hasten zirenean paper bolak eta arroz aleak jaurtitzeko tutuluak ziren gure arma nagusiak”), Markos Zapiain (“Alde batetik, jasanezinak zaizkio beren buruan zorri nazionalistak sumatzen ez eta hedabideetatik besteen bartzak arenga belikoz ito nahian dabiltzanak; izan ere, oharkabekeria horrek nazionalismorik gaiztoenean ditu amiltzen, inperialista kutsukoan alegia”), Patziku Perurena (“Eta, ez ote da naturako imajin beliko horretatik sortua izanen, J.G.Frazer jaunak luze artertua duen leienda sinboliko hau ere”), Iñaki Heras (“Ezaguna denez irailaren 11ko atentatu krudel horiek herrialde horren makineria belikoan izan dute batik bat isla”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: film beliko* e. gerra film.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es bélico / fr de guerre: Elhuyar: beliko; gerra- / NolaErran: gerlako, gerra, guda / Zehazki: gerrako, gerra- / Labayru: beliko, gerra-*, gudu-* / Adorez5000: gerrako, gerra-, beliko.

Ez du "baldintza minimoa" betetzen, baina onartzekoa da

Ez du gutxieneko baldintza betetzen, baina oso erabilia da. Heg. markarekin jasotzekoa.

Kategoria

adj.

Erabileremu dialektala

Heg.

Euskaltzaindiaren Arauak

(herritarra).

LB 32 (Aizu 1, Argia 2, Berria 7, EiTB 5, Elkar 1, Consumer 2, Laneki 11, UEU 3); ETC 37

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: belkro iz. velcro poltsa honen itxitura belkroz egina dago: el cierre de esta bolsa está hecho con velcro / Adorez: 0 / Labayru: 0 / NolaErran: belkro.

Erdaretako formak

es velcro / fr velcro: Elhuyar: belkro / Adorez: velcro / Labayru: belkro // Euskalterm: belkro (TN).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Marka erregistratua da, baina horrela erabiltzen da. Hiztegiek jaso dute eta gutxienekoak betetzen ditu. Sartu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Lexemen erregulartasuna

-ll-.

Kategoria

izond.

Erabileremu dialektala

batez ere Zub.

Forma baten adiera(k)

bero-ren txikigarria.

Euskaltzaindiaren Arauak

(herritarra).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.g.er.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Armairutik Maddiren belo zuria hartu zuen.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Forma baztertua

Bazt. Ik. urkamendi.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan testu-lekukotasunik gabeko belozipedo (V-gip), belezipedo (AN-gip): "Belezipedua (sic), bicicleta" BU Arano. "Bicicleta. Eibar-en lenengo ikusi zan belozipedua, don Plazidona" Etxba Eib. "Así se les denominaba a las primeras bicicletas" Elexp Berg.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu corpusean aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

belozipedo : HiztEn. Ez dugu aurkitu iturriotan: DFrec, AB38, AB50, LurE, Euskalterm (hor bizikleta ageri da behin 'velocípedo'ren ordain).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

belozipedo : ElhHizt, EskolaHE. Ez dugu aurkitu hiztegiotan: EuskHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FB, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal velocípedo/vélocipède-ren beste ordainak: pirripita : Casve FE, HaizeG FB, T-L LFB, PMuj DCV (eta pirrita); bizikleta : HiruMila, HaizeG FB, T-L LFB; txirrindu : HiruMila; brixta : Casve FE; txirringa , txirringil , bi-gurpil , gurpil-biko : PMuj DCV. Ez dugu aurkitu hiztegiotan: Lur EG/CE eta EF/FB, XarHizt, Azkue Aurkibidea.

Erdaretako formak

fr (DLLF): vélocipède; it (S. Carbonell): velocipede, biciclo; triciclo da bambini; ca (DCC): velocípede; en (Collins): velocipede; de (Langenscheidts): Velo(ziped), Fahrrad.

Terminologia

Termium: en velocipede / fr vélocipède // en velocipede / fr vélo sur rails.

Nazioarteko forma da, beste gabe onartzekoa

Nart.

Kategoria

iz.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

izond.

Mailak

Adkor.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Landare eta animalien taxonomi izena

Agrostemma githago.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BELTXARAN (G, B, L; Urt V 380, Lar, VocCB, Dv, H; beltxaan S; beltxeran VocCB, A). Ref.: A; Lrq (beltxaan). Moreno. "Trigueño, color, garikolorea, beltxarrea, beltxarana" Lar. "En Guipúzcoa y aún en Vizcaya, por la parte de Marquina, tratándose de las mujeres úsase generalmente dulcificada esta voz por medio de la ch, y se dice casi siempre beltxerana en G; baltxerana en Marquina" VocCB. "Beltxaran, diminutif de beltzaran" Dv. "Brun" H. "Moreno" A. Beltxaranari. // Nik hanbatetan errana / Nahi eztuna sinhetsi, / Aizel' onhetsi / Nizaz, anhitz, Beltxarana? O Po 29. Kortesiaz bethea, beltxaran itxura, / Desafiatuz gora zahar ithaitzura. Hb Esk 220. Eskarnioz hari dire ezker eta eskuin, hori eta gorriak, beltxaran eta ñabarrak. Hb Egia 148. Izar argi bi falta dirala / zeruan sortu da gerra, / al dakizu nork ostu dituen, / beltxeran begi ederra? Bil 90. Portugaleko yuduak omen dira gizon aski propi batzu, nahiz ongi belxaranak diren. Elsb Fram 166. Beltxa, beltxa, beltxaran bruna, / Barnarik nauzu kolpatu, / Zure lurrian nahi nikezi / Ahantzeño bat landatu. (Canc. pop.) Lander (ap. DRA). Kokotsa biribil; arpegi xuxena; kolorez beltxaran gorri. Ox 192. Larrua Eleiz-arria bezain beltxerana zun. Or Mi 111. Adelaide beltxerana ta aizpa Violanti, elkarrekin zoazin maiz Basaka-bordara. Ib. 33. Ileak beltz bezain ugari, larrua beltxaan. JE Ber 46. Itzal!, Baso-ren ume yaukal, / xaloagorik ezin âl: / Beltxeran, begi bai azal. Ldi BB 122. Ama Gau beltxeran / geroz ernari, / ekartzen al-ditun / anitz aur argi! Ldi UO 27s. Lisel beltxarana zintzarri otsetik ezagutzen dut. Goen Y 1934, 94. Egin liro neskari zortzikotan lana: / oiñak zumezko ditu, larru beltxarana. Or Eus 20. Arako an dagona, Beltxeran-erria. "El pueblo de las morenillas". Ib. 249. Dirua aruntza ta onuntza ibilli zan arren, azkenerako, zaldun gazte beltxeranaren eskuetara jun zan dana. TAg Uzt 181. Zazpi aizpatxo dira euskaldun Birjiñak, / zein baño zein beltxeran, zein baño zein piñak. SMitx Aranz 34. Eserita dago Indio beltxeran, an jaio ta bizi. "Hay un indio moreno sentado". Or Poem 532. Ondorean agertu ziran illekizkur beltxeran batzuek, esan zutenez Caribe aldekoak. JAIraz Bizia 26. Beltranek Usoaren adiñeko begi bixidun motiko beltxaran bat etxeratu zun. Etxde AlosT 21. Ez gatxin izango emen bezala, etxeko batzuk beltxeran, amaren aldera, ta besteak zurito, aitaren aldera. Or QA 100. Bere begiak neskatil beltxaran xoragarri bati atxiki zitzaizkion. Etxde JJ 33. Ez nazazula gaitzets, / baldin lenen beltxeran banintzan, / so eidakezu orain. Gazt MusIx 193. Belaunikatu zen "Moreneta" hango Birjina "beltxaranaren" oinetan. "La Vierge brune". Ardoy SFran 98. Zer zaio Aminta beltxaran izan arren? Beltzak dira lili-ubelak, beltzak ahabiak ere. "Quid tum si fuscus Amyntas?". Ibiñ Virgil 63. Obe ez ote zitekean Amariliren aserre itsak eta neke arroak iasaitea? Edota Menalka beltxarana, naiz ta zu txuria izan? Oi, aur eder! Ez uste larregirik kolorean ezar. Ib. 34. Maite bat det zoragarri, / musu lore zuri-gorri; / beltxaran, begi-beltz aundi, / begi-ondoak, zeru bi. NEtx LBB 341. Bata edo bestearekin errenkura bat dario etengabe, guztiak, xuri edo beltxaran, gogor eta entzungor egiten diotela. MIH 250. Berdintsu litzake esatea: "Emakume beltxeranak behar ditugu ezkongaiak baino gehiago". Ib. 203. Aurpegi berriak --beltz, txuri-beltx eta beltxeran--. MEIG I 134. (G, B, L; Lar; beltxaan S; beltxan Foix ap. Lh). Ref.: A; Lrq (beltxaan). (No referido al cuerpo humano). "Negruzco" Lar y A. "Noirâtre" H, Lh y Lrq. Giza-gogo minduei beren kezka guziak kentzen laguntzen diekan burni beltxerana. NEtx Antz 109 (se refiere a una pistola). Hari buruz karamar beltxaran bat ttapa-ttapa heldu. "Un crabe noirâtre". Ardoy SFran 196. "(R-uzt), muy negro" A.

beltxaran 2: EiTB, DiarioVasco.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

beltxaran 36: Herria 2 (“Fisikoki ttipiak omen ziren, gaizki eginak, eri; beste batzuetan biziki ederrak bezela agertzen dira: larru xuri, begi urdin, hile horriak edo berdin beltxaranak”), Aingeru Epaltza 8 (“Beltxarana, segur aski”), Jon Muñoz 7 (“Neska beltxaran ederra, hara, bera konturatu gabe alde egina zen”), Ramuntxo Etxeberri 5 (“Nere larru beltxaranak erakusten duen bezala, ez naiz txinatarra”), Txiliku 3 (“Dozenatxo bat urte bete zituenerako Barbara neska beltxaran leun eta goxoa zen, garaiko edozein andereño fin eta hezi baten tankerakoa”), Pello Zabala 2 (“Baina, hori bai, ile horrek hori-rubioa behar du izan; hile beltxaranak ez du sentsibilitaterik”), Xabier Olarra, Joan Mari Irigoien, Eneko Bidegain, Piarres Aintziart…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta sarrera gisa jasotzekoa Adkor. markarekin.

Mailak

Adkor.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: beltxarga: Cygnus sp.; beltxarga arrunt: Cygnus olor; beltxarga oihulari: Cygnus cygnus; beltxarga txiki: Cygnus bewickii.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Landare eta animalien taxonomi izena

Cygnus sp.

Txostenaren laburpena

ik. informazioa s.u. albetxe.

Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea

Euskaltzaindiari dagokio formaren hobestea, lantaldeak ez baitu hartarako eskurik, datuen argitan.

Kategoria

iz.

Landare eta animalien taxonomi izena

Agrostemma githago.

Sinonimoa(k)

bekatxo, begitxindor.

Kategoria

iz.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

beltz Negra (figura musical). LzM EEs 1912 (“Neurketa-eredurako artzen dan eres-neurriya laukua [compasillo] da, eta laukua deitzen diyot eres-neurri ontan lau beltz sartzen diralako; bikuan [binario] bi beltz sartzen dira. Lau ordez irukuan [tres por cuatro] iru beltz sartzen dira”), beltx Negra (figura musical). Or Poem (“Onela, musikan bezala, lau beltx, naiz iru beltx bi kakodunekin, naiz bi beltx lau kakodunekin. "Cuatro negras, o tres negras con dos corcheas, o dos negras con cuatro corcheas").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

beltz Musika (“Irakasleak estudioaren datu teknikoak emango ditu: Tempoa: Andante. / Konpasa: 2/4. / Erritmo irudiak: beltza eta beltzaren isilunea. / Notak: do, re, mi, sol”, “Konpasa: 2/4. / Erritmo irudiak: beltza eta zuria. / Notak: do, re, mi, sol”, “Kantatzerakoan semi eta beltz esango dugu”, “Datu teknikoak aipatuko ditugu: / Tempoa: = 69 / Konpasa: 4/4. / Erritmo irudiak: kortxea, zuria, beltza eta beltzaren isilunea. / Tinbrea: besoak eta putz egitea”, “Ikaslea zoruko pentagramaren ondoan jarriko da. Irakasleak lau beltz kantatuko ditu hurrengo tonuok erabiliz: do, re, mi, fa, sol, la”, “Erritmo irudiak: beltza, kortxea, zuria, beltzaren isilunea eta zuriaren isilunea. / Notak: do, re, mi, fa, sol, la. / Konpas guztietako pultsazioak zenbatuko ditugu”).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

beltz: HiztEn, LurE // Euskalterm: beltz (negra), beltz-konpas / beltzeko konpas / lau-lauko konpas / lauko konpas (compás a la negra).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

beltz: EuskHizt, EskolaHE, ElhHizt (eta beltz-isilune adib. gisa), HiruMila.

Erdaretako formak

es (RAE): negra; fr (DLLF): noire; en (Collins): crotchet; it (S. Carbonell): semiminima; de (Langenscheidts): Viertelnote.

Ik. beltz sarrerako adieretan "7 iz. Mus. Zuriaren erdia balio duen musika nota".

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Musika.

Corpus eta hiztegietako datuak

zapata beltz-beltzak modukoak ez ditugu jaso.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

beltz(-)beltz(a) egin 'belztu' adierako 4">Zab Gabon ("Ez, jauna, ez, esan nion bekozkoa beltz beltz eginda"), Elsb Fram ("arnoa eta aguardinta baino kafea lakhetako zakotela, lau, bost, zazpi, bederatzi kafe prisetaraino hartzen naski hertzeak beltz beltza egin arteraino!"), Arb Igand ("Igandeko egun hura guzia xeminei garbitzen iraganik beltz-beltza eginak, akhituak, goseak"), Barb Leg ("Españolek eliza bi aldiz errerik, beltz beltza egin da"); beltz(-)beltz (eta beltz[-]beltza 8, bal-baltza 1, baltz-baltz 1) adlag. eta atributu gisa: Dv Lab ("Asentuak beltz-beltzak daude, zokho guziak herrautsez eta amaraunez betheak"), Zby ("Laster dute zerua / ezartzen beltz beltza"), HU Zez 4 ("Iturri batzuetarik ura bero-beroa eta beltz-beltza heldu da", "herri guzia multzora bildua, beltz-beltza menditarrak eta oro jautsirik", "Alta, bada, mundu bat zen; Apezpikuaren Baionako hirian lehen aldikotz sartzean baino anitzez jende gehiago; karriketan koka ahala, ikus ahala urrun, beltz beltza oro", "Begia kukutua; ezpainaren erdian baino gehiago beltz-beltza azkenerat"), Ag Kr ("Arpegia ta paparra ta eskuak eta dana bal-baltzak eukazan"), JE 2 ("ja bi orenetako ikus zitazken hiru erregebideak beltz beltza gizonez estaliak", "bidea zabaltzen zaiku handizki eta beltz-beltza leuntzen, xuxen-xuxena luzatuz urruneraino"), Barb 2 ("bulhar batzu gaitzak athorra hartarik beltz beltza ageri", "Españolek eliza bi aldiz errerik, beltz beltza egin da eta eta beltz beltza egon"), JEtchep ("Eta ordu berean zerua ilhuntzen hasi zunan, beltz beltza jartzen"), Alzola Atalak ("Dana gorri-gorri eta baltz-baltz"), Xa EzinB ("nik deraukat hortxe esne garbi, / honek kalte eta gaitza, / ene axala xuri dago ta / honen barnea beltz-beltza"); beltx beltxik adizlagun-distribuzioan 1, Or Eus ("Erleak asi dira, beltx beltxik, / billatuz beren tegia").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

baltz-baltz egin 1, Zubk ("Billa ba dator, iruron artean baltz-baltz eginda laga bear genduke"); beltz-beltz atributu 1, P. Zubizarreta ("Ama txuri-txuri dago eta aita beltz-beltz eta gorbata batekin").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

beltz-beltz : AB38 1 ('ennegrecido completamente'), HiztEn (adib. batean, "eguzki asko hartu duzu eta beltz-beltz zaude") // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

beltz-beltz : EuskHizt (beltz beltz, adib. batean: "Zapi handi bat, beltz beltza"), ElhHizt (adib. batean: "beltz-beltza etorri zen oporretatik"), Lh DBF (tout noir), PMuj DVC ([caballo] hito, completamente negro); bel-beltza : PMuj DVC (muy negro, eta bel-beltza izan: renegrear, negrear intensamente) // Ez dugu aurkitu ap. EIH, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: adib. / EskolaHE: -

Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

bikoiztapen mugakoa dirudi; jasotzekotan, ondokoak jaso litezke: beltz-beltz egin eta beltz-beltza adlag. Ipar.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

BELTZA GERTATU Suceder una desgracia. "Beltza gertatu da (G-azp-goi, AN-gip)" Gte Erd 285

LB: 0; EPG: 0; ETC: Ingelesen denboraldia beltza gertatzen ari da (Berria).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: 0; Labayru: 0; Adorez: 0

beltz 9 adj./iz. Guztiz tristea, negargarria, zorigaiztokoa. Berri beltzak. Hain burutapen beltzak. Egun beltza izan zen hura. Ezerezaren gau beltzean. Beltz dago nire arima hiltzeko heineraino. Dena beltz ikusi, iruditu. Beltza pasatu, gertatu: atsekabe bat gertatu. Oraindik beltzena entzuteko hago.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide idiomatikoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Adibidea, beraz, kentzekoa da beltz sarreratik.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa beltz eta gertatu sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

BELTZA PASATU (-au V-arr-gip). Suceder una desgracia. "Beltza pasau, uste eztako bat edo ezbehar bat gertatu. Beltza pasau jatan atzo plaian. Etxosten ba erropa guztiak arrapau..." Elexp Berg. "Baltza pasau da (V-arr-gip)" Gte Erd 285. Cf. BELTZAK PASATU.

LB: 0; EPG: 0; ETC: 0

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: 0; Labayru: 0; Adorez: 0.

beltz 9 adj./iz. Guztiz tristea, negargarria, zorigaiztokoa. Berri beltzak. Hain burutapen beltzak. Egun beltza izan zen hura. Ezerezaren gau beltzean. Beltz dago nire arima hiltzeko heineraino. Dena beltz ikusi, iruditu. Beltza pasatu, gertatu: atsekabe bat gertatu. Oraindik beltzena entzuteko hago.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide idiomatikoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Adibidea, beraz, kentzekoa da beltz sarreratik.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa beltz eta pasatu sarreretan.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-tz(tu)+tz-.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BELTZAK IKUSI. Pasar apuros, dificultades. "Istillu beltzak ikusi zituen (AN-gip), beltzak ikusi (V-arr)" Gte Erd 277. v. GORRIAK IKUSI. Oso abaildua dago, latzak eta beltzak ikusten bizi da errukarriau. A Ardi 99s. Inglaterrarengandik, beltzak eta gorriak ikusi bear izan ditu. Ldi IL 167. Ok beltzak ikusi bearrak ziren, gizajoak. Izeta DirG 95. Igo-aurretik edo ondotik, gorriak eta beltzak nola ikusi izan zituzten. Berron Kijote 169. Alejandro zana, gorriak eta beltzak ikusita mundu ontatik joana. Albeniz 31.

adib: beltz 9 adj./iz. Guztiz tristea, negargarria, zorigaiztokoa. Berri beltzak. Hain burutapen beltzak. Egun beltza izan zen hura. Ezerezaren gau beltzean. Beltz dago nire arima hiltzeko heineraino. Dena beltz ikusi, iruditu. Beltza pasatu, gertatu: atsekabe bat gertatu. Beltzak ikusi: oso gaizki edo larri ibili. Oraindik beltzena entzuteko hago.

beltzak ikusi 14 (gehienak gorriak eta beltzak ikusi): Berria 5, EiTB 2, Jakin 2, Argia 4, Erlea.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

beltzak ikusi 11 (gehienak gorriak eta beltzak ikusi): Berria 2, Aingeru Epaltza 2, Jose Morales, Fernando Rey, Patxi Zubizarreta 2, Xabier Mendiguren Elizegi, Harkaitz Cano, Jon Muñoz.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia, hedatua eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa beltz sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

beltzaran(du), beltzarantzen.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

beltzaraz, beltzarazten.

Aditz-erregimena

du ad.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

LBeh (2011-03-03): beltzatu 1, Itxaro Borda (“Badira hargatik ataletan edo bihotzetan geldituko diren gauza zenbait, hala nola Judith Butleren liburuak, Italian zehar beltzatu karnetak, Bizkaia aldean eraman egunak, dastatu amodioak, ukatuak, ezeztatuak eta harilkatu kilometroak lasterkako zapata ubelekin”); belztu 53

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: Ik. belztu / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Euskaltzaindiaren Arauak

belztu, beltz/belztu, belzten. da/du ad.: oraindik areago beltz daiteke zerua araua da.

Forma lehiakideekin batera berrikustekoa

erabilia da eremu jakin batean.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

beltza, beltzatzen.

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Ipar. Ik. belztu.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Aditz-erregimena

beltzatu, beltza/beltzatu, beltzatzen da/du ad.

Erabileremu dialektala

Batez ere BNaf.

Forma baten adiera(k)

‘belztu’.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

batez ere B dira epentesidunak (-e- 5 formatan; -i- 4tan) eta IE gabeak: autore banak edo, gehienez ere, bik erabiliak dira beltzezka 1 (NEtx Antz); beltzexka 1 (LMuj BideG); baltzezko 1 (Erkiag Arran); beltzezko 1 (Elzb PAd); baltzezkotu 1 (A BGuzur); baltziska 3 (Laux AB); baltzixka 2 (Gand Elorri); baltzizka 2 (A Txirrist, Etxba Eib); baltzizkatu 2 (AB AmaE); beltxko 2 (FIr eta Lh); belsko (Dass-Eliss GH); belzko 1 (GAlm 1934).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

baltzizka B 1 (J. Kerexeta); beltziska EB 1 (I. Aizpurua); beltzaxka EB 2 (I. Sarasola).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

beltzaska : HiztEn (ik. beltzeska); beltzaxka : LurE; beltzeska : HiztEn; beltziska : HiztEn (ik. beltzeska); beltzixka : Euskalterm 2. Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Beste hiztegiak: beltxaxka : EskolaHE; beltzaxka : EuskHizt (ik. beltxexka), HiruMila; beltxexka : EuskHizt; beltzezka : ElhHizt; beltziska : HiruMila, Casve EF; beltxka : Lh DBF; belxko : EuskHizt, Casve EF, Lh DBF, PMuj DVC. // Besteak: DRA - PMuj DVC: baltzezka, baltzezko, baltzizka, belzka, belzko // DRA: baltzezkotu, baltzika, baltzikatu, baltzisko, baltzizkatu, beltzixka, beltzka // PMuj DVC: baltzizka, beltzezko, belxka, belxkotu. Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, HaizeG BF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: Ik. beltxexka / HiztEn: beltzaska: Ik. beltzeska / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-xka.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: beltzuntz / EuskHizt: - / HiztEn: beltzuntz: Ik. ezpara / LurE: beltzuntz / ElhHizt: ik. ezpara / EskolaHE: beltzuntz.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

ezpara.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: Ik. belabeltz / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

belabeltza.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: beltzuri egin

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

beltzuri egin

Euskaltzaindiaren Arauak

AS