Euskaltzaindiaren Arauak

AS: gizon berbakoa.

Zerrenda osagarriak

BizBerba: "Berbako izan (hitzeko izan): cumplidor de su palabra"

Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

eraikuntza librea.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

hizkuntza.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

IE dira prozeberbal 2: HU ("bertzenaz prozeberbala, amanda, presondegi, zer nahi meatxu"; "Norbeit senda baneza nik nere eskuz, berehala jaun mediku horiek prozeberbal bat egin lezakedate") eta berbal iz. 7: Barb Sup ("Berbala egiten dautzut, prozedura bat gatz eta bipherrarekilakoa", "Bi berbal badituela zure adixkide Mariak, billetik gabe zabilalakotz, batto, eta bertzea, gasna ustel batekin sartua zelakotz hemen", "Ez dautate berbala egin burdin-bidean, baizik eta gasna ustelik ez zela haizu jendeen artean!", "Hots, bi berbalekin ethorria da, dohakabea, hunaraino!", "Badakit, nik jan behar dudan gasna berbal bat gosta zautzula, billeta galdurik, lehenbiziko berbala ez askiz", "Badakit, nik jan behar dudan gasna berbal bat gosta zautzula", "bi prozedura edo berbal bildu bidean") eta OEH arg. beste 1: JE Med ("Hogoietarik hemeretzietan, berbala urratua izaiten ohi da biharamunean berean").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

prozeberbal IE 1 (HU Aurp, OEHko testuinguru berean). berbal : a) iz. IE 11: Eskualduna 1901 5 ("polizako gizonek egin zioten berbala zozialisten aitzindari bati", "Dakizuen bezala, berbal baten ondotik heldu da auzi bat", "Bainan zozialist aitzindari horrek ukhan duen berbalak ez omen du ez auzirik, ez ondorio tzarrik izanen", "jakinen dute laster zer den berbala, eta berbalaren ondotik heldu den auzia"); Zerb 6 ("Errozu Mendiburutegiko nausiari ene partez, ez dadiela hura ere herriko mutilaz trufa; eta, berbal bat nahi ez baduzu, bertze izen bat eman dezazun bertze aldian...", "Berbal bat egiten dautzut beraz!", "berbal bat baduzu... Zoazi jartzerat", "Irri egiten oraino? Bigarren berbal bat egiten dautzut", "Anton Guria, zuri ere egiten dautzut berbala", "zuk ere berbal bat nahi ez baduzu..."); b) izond. EB 10: A. Eguzkitza 7 (adib.: "aditz hauen osagarri berbalek berek hartzen dituzte aspektu-atzizkiak"), J.M. Iraola 3 (adib.: "Sustantibo berbalak").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Sektore jakin bateko informazioa

Administraziokoak: a) es acta / atestado / proceso formen ordainak: AgAld: bilkura-agiri, batzarragiri, biltzar-agiri eta adib. acta de infracción: legehauspen-agiri / argiketa / auzi, epaiketa, epai // AdminEL: akta / argiketa / epaibide, auzibide // HezkAdmin: akta / ø / prozesu // AdminMila: acta de la sesión: bilkura(ko) akta; bilkura(ko) agiri / atestatu; argiketa / proceso contencioso-administrativo: administrazioarekiko auzi // AdminHizt: acta de la sesión: bilkura-akta / ø / ø // Ez ditugu aurkitu ap. LurraldeAntol; b) EurItune: fr "il est tenu de chaque audience un procès-verbal": eu "epai bakoitzeko agiria jasoko da".

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Beste hiztegiak: EuskHizt: berbal (Ik. 2 amanda; prozedura). Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal acta, atestado, proceso / procès verbal formen ordainak: HiruMila: agiri, akta eta adib.: acta de sesiones: bilkuren akta / atestatu / prozesu, auzibide proceso oral: ahozko prozesua // ElhHizt: akta, batzar-agiri, bilera-agiri; akta, adib.: diputatu-akta; acta notarial: notari-akta, etab. / atestatu, argiketa / prozesu, epaiketa // Lur EG/CE: agiri / txosten / prozesu // Lur EF/FE: agiri, espediente // XarHizt: isun, prozedura (Ipar.), multa (Heg.) // Casve FE: xixa; (séance) batzarrageri; (acte public) auzillabür // HaizeG FB: prozadura; (de séance) batzar-ageri // T-L LBF: berbal; compte rendu: zer gerthatu den erraite // PMuj DCV: agiri, acta de una sesión: batzar-agiri, acta electoral: autes agiri, acta martirial: martiri-agiri, acta notarial: notari-agiri / atestados testimoniales: aitor-agiriak // Ez dugu aurkitu ap. Azkue Aurkibidea.

Erdaretako formak

Erdaretakoak: a) fr procès verbal / es atestado, denuncia escrita, información sumaria (constat de délit); acta (compte rendu). b) es acta / atestado / proceso formen ordainak: en (Collins): (de reunión) minutes, record; (publicada, de sociedad) transanctions; (Pol) certificate of election, acta de acusación; bill of indictment, acta constitutiva: charter, etab. / (Jur) affidavit, sworn statement / trial; prosecution; (pleito) action, lawsuit, proceedings; proceso verbal (escrito): record, etab. // it (S. Carbonell): verbale, processo verbale; atto, documento, etab.; acta de la sesión: verbale della seduta, etab. / attestato / causa penale // ca (DCC): acta, acte / atestat / procés // de (Langenscheidts): Urkunde, Protokoll; (Jur) Akt, Akte; (de acusación) Anklageerhebung; (de una sesión) Sitzungsprotokoll, etab. / Zeugnis, Attest, Bescheinigung; Unfallprotokoll / Prozess, Rechtsstreit, proceso verbal: Protokoll.

Terminologia

Ik. Termium: fr procès-verbal, rapport, compte-rendu ("Rapport d'un fonctionnaire sur l'exécution d'une ordonnance") / en return // fr procès-verbal ("Recommandation du Comité d'uniformisation des règles de procédure civile") / en memorandum // fr protocole, procès-verbal ("Les délibérations des négociations sont constatées par des documents officiels; le plus en usage est un procès-verbal de chaque séance, auquel on donne le nom de protocole, et qui rapporte les opinions exposées par chacun des négociateurs dans la séance du jour et formule, s'il y a lieu, les résolutions qui y ont été arrêtées") / en protocol, procès-verbal // fr dossier d'instance, procès-verbal, compte rendu d'audience / en record of proceedings // fr procès-verbal ("Document reproduisant les délibérations d'une assemblée") / en minutes, report of proceedings.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: "[fr.] Ik. 2 amanda; prozedura" / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Ipar. Ik. isun; prozedura.

Kategoria

iz.

LBeh (2014-04-03): berbalagun 42: Deia 5 (adib.: “Gernika-Lumoko Berbalagun egitasmoa”), Berria 15 (adib.: “Sestaon Berbalagun egitasmoaren barnean 75 lagun biltzen dira astero geure hizkuntzan, euskaraz berba egiteko”), EiTB (“Euskararen Eguna badatorrela-eta, "Amaraun"ean euskara hobetuz gozatzen duen jendea izango dute Berbalagun, Mintzalagun eta Mintzakide proiektuen bitartez”), Argia 16 (adib.: “Gainera, Solozabalek uste du berbalagun gehienek harro esaten dutela berbalagunak direla eta familia handi baten partaide sentitzen direla”), DiarioVasco 5 (adib.: “EHNEk prest du ekimenera bildu diren baserrien zerrenda, berbalagunen zain”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: berbalagun 1, Berria (“Izan ere, mintza praktika proiektuak asko zabaltzen ari dira, eta «berbalagun eta mintzalagun guztiak» elkartu nahi dituzte”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, eta asko erabili da. Onartzekoa mintzalagun formarekin batera.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Maiztasuna

g.er.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aldi.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Euskaltzaindiaren Arauak

Bizk. 'berritsua'.

Forma berri tradizioko oinarri handirik gabea, baina egokitzat emana

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: 'adibidez'.

Forma berri tradizioko oinarri handirik gabea, baina egokitzat emana

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu gure corpusean aurkitu. Ik. OEH argitaratuan testu-lekukotasunik gabeko berbartu eta berbartutxo .

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

berbartu 3: J.M. Etxebarria ("Esan egin zituen horiek berbok baina akordatzakoan agertuten zaizkio infernuko prakagorri guztiok eta berbarturainoko guztiak etorri zitzaizkion neskato horri"), Iaun Zuria 2 ("Neska errukarria negarrez joian etxerantz eta bereengana heldu zanean hasi jaken esaten berbartu eta guzti", "Lekobide jauna -inoan Mundakatik abantean etorritako batek arnasestuaz eta ia berbartuaz berbarik askatu ezinik...").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

berbartun : HiztEn (iz. eta izond. Bizk. totela) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE, Euskalterm.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

berbaltu(dun) : J.M. Etxebarria Gorbeia 155: "Hiru ahizta joskila berbaltudunak / Bizialargun batek iru alaba euki euazan eta irurak berbaltudunak edo tartamutuak"; eta hiztegian: "Berbaltua: tartamutua".

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

berbartun : ElhHizt (iz. izond. tartamudo, -a), HiruMila (iz. tartamudo, da), DRA (berbartu[n]: 1 tartamudear; 2 tartamudo), PMuj DVC (berbartu[n]: 1 tartamudear, tartalear, farfallear, gaguear; 2 farfalloso, tartamudo, gago) // Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Sektorekoei galdetzekoa da zer darabilten

berbaltu -l-dun -n gabea ezagutzen du L. Baraiazarrak Mungialdeko ahozkoan, eta hau izan liteke formarik hedatuena, Arratian ere ageri denez.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

berbatsu 2: Astar II ("Berotuten dira, eta ardaua berbatsuba dana legez, esaten dau euretatik batek bestiari gogua betetan ezteutsan gauzaren bat"), eta OEH argitaratuan, Añ NekeA ("Barritsua, berbatsua, miñ zorrotz arinduna, bakerik emoten ezteutsuna"), Etxba Eib ("Berbatsua danak, gauza askotan uts eiñ biar"), eta testu-lekukotasunik gabeko berbati .

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

berbati 3: BAtx Franci ("ikusten al duzu? eta salaren erdian zegoen jende berbatia seinalatu zuen"), J. Gorostiza ("ez da atezainaren andra berbatia"), Goli ("koadrillako ahobero eta berbatiak"); berbatsu 1, J. Gorostiaga ("Resurrección M.ª de Azkue be berbatsua zan eta beti gai bat").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

berbati : AB50 1 ('hablador'); berbatsu : AB38 1 ('hablador'), AB50 1 ('hablador'), HiztEn (Bizk. berba asko egiten duena), LurE (asko hitz egiten duena) // Ez ditugu aurkitu ap. DFrec, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

berbati : DRA (hablador), PMuj DVC (hablador, palabrero, charlatán, locuaz, parlanchín); berbatsu : EuskHizt (izond. Bizk. asko hitz egiten duena), ElhHizt (izond. locuaz, charlatán, -ana), HiruMila (izond. hablador, -ra; charlatán, -na), EskolaHE (asko hitz egiten duena), Lur EG/CE (hablador, locuaz) eta EF/FE (bavard, loquace), DRA (hablador), PMuj DVC (hablador, palabrero, charlatán, locuaz, parlanchín) // Ez ditugu aurkitu ap. Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Sektorekoei galdetzekoa da zer darabilten

gutxitan erabili izan da; L. Baraiazarrak ez du ezagutzen; berbatsu, aldiz, ezaguna du, eta aski dela uste du.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu.

Kategoria

izond.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Forma baten adiera(k)

berritsua, asko hitz egiten duena.

Euskaltzaindiaren Arauak

berbatu, berba(tu), berbatzen. Bizk. da/du ad.: Josetxo ez zegoen inorekin ezkontzeko berbatua.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

berbatu, berba, berbatzen

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

"Josetxo ez zegoen inorekin ezkontzeko berbatua"

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-txo.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

berbaz egon 12 aldiz ageri da, B 3 autoregan: Añ LoraS ("Adiskidakaz berbaz luzero egon ezkero"), Añ GGero ("Alperrik zagoz berbaz, ekazuz testiguak baldin gura badozu sinistu daizugun, gai onetan desonra lotsagarria emongo zeunskio"), Astar II 8 ("Zagoz berbaz beste batzukaz azten dira, gatx egin deutsun, edo zeure ofizijokua danen kontra zerbait esaten..."; "Bigarrengo: emon biar dituz bere bijotzian deutsan lotsa, itzal, eta errespetuaren ezaugarri, edo señaliak, nai dala beragaz berbaz daguanian, nai dala beragaitik zerbait dinuanian"; "Egija da arako gomuta dodazanian, edo euren ganian berbaz naguanian, neure bijotza erdibituten jatana sentimentu, eta atsakabien poderez..."; "Da pelleburuba, neskatilla mutilak alkarregaz berbaz denpora luzian egotia..."; "Esaterako: dakutzu Arima-zain edo Kura, Sazerdote, Obispo, edo beste gizon beneragarri izen oneko, eta guztijak ontzat daukena berbaz daguala kalian, edo bidian andra edo señora bategaz..."; "Aita gurien sarrera onetan ezagututen dogu, bera dinogunian Jaungoikuagaz berberagaz gagozala berbaz, berari arteztu, edo dirijietan deutsaguzala geure eskari, edo petizinoiak, ta beragandik itxaroten dogula eskatuten doguna"; "Ifinten zara esaten, edo errezetan arrastaka, arin aringa, begiratu baga, ez nogaz zagozan berbaz, ez zer dan eskatuten dozuna, ez zelan daukazun zeure arimia..."; "Begiratu daigun onetarako, gagozala berbaz ez luurreko erregeren bategaz, ez Apostolu, Aingeru, edo Ama Birjiniagaz, ezpada zeru luurrak bere anditasunez beteten dituzan Jaungoikuagaz..."), Azc PB 2 ("Baltzez iantzita dagozan neskaak dabilz erripa bateagaz, ikusten euren biotzekoak berbaz badagoz bestegaz"; "Iolas guztietara ordurik aurrera ibilten zan mutila Kontzegaz batera, ta egozanean biak berbaz alkarregaz eguna estalduten zan txoria lez egaz").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

berbaz egon 2 aldiz jaso da: J.A. Etxebarria ("Berbaz dagoala mirotz batek bera / oarkabe artu ta il egiten dau, / alperrik arrenka dala"), A. Eguzkitza ("Gizona harrapatu zutenean, nonbait, bera izan baitzen txapelokerrak etxera heldu orduko, oso modu trebeaz guztia edo ahal zena salbatu zuena, berbaz egon zitzaielarik, erdi aspertu eta beren logelako armairuko gainaldean ez begiratzea lortu baitzuen").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ohiko iturri-hiztegiotan: DFrec; AB38; AB50; HiztEn; LurE; Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

berbaz egon jaso duten hiztegiak: EuskHizt-DRA (adib. gisa) // Ez dugu aurkitu besteotan: ElhHizt; EskolaHE; HiruMila; Lur EG/CE eta EF/FE; XarHizt; Casve EF; HaizeG BF; Lh DBF; PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-z.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

berba sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Erabilera-oharrak

batez ere berbaz egon esapidean erabili ohi da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-zko.

Kategoria

izlag.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: berbena-belar: Verbena officinalis; berbena limoiusain: Lippia triphylla.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

berbena-belar.

Landare eta animalien taxonomi izena

Verbena officinalis.

LBeh (2014-04-03): berbere 62: Berria 32 (adib.: “Berbereak nagusi diren Kabilia eskualdea muturreko ekintzaile islamisten geriza leku bihurtu da azken urteetan”, “oraindik ez dute AQMIko buru Abdelmalek Drukdel aurkitu, nahiz eta segurtasun indarren arabera eskualde berbereko mendialdean dagoen gordeta”, “Munduko Tamazight Kongresua egin dute asteburu honetan Meknesen (Maroko), eta berbereen arazoei buruz eztabaidatu dute”, “Nafusako berbereek amazig deitzen diete euren buruari, eta tamazight milaka urtez bertan hitz egin den hizkuntzari”), EiTB 8 (adib.: “familia kamito-semikoaren bost adarrak: semitikoa, egiptoera , berberea , kusita eta Txadeko kamitikoa”), Jakin 16 (“Berberearen eta arabieraren kasua da”), Argia 5 (adib.: “Atzerriko immigrazio berriarekin –izan arabiarra, berberea edo errumaniarra– badago egoera horrek jarrai dezakeela pentsatzeko motiborik”, “Marokon, nomada berbereen erdian, egun hemen, bihar han, argi indar, ur eta komunik gabe, 40 urte honetan oihal etxe batean bizi den moja gipuzkoar hura, nongo diruarekin etorri ote da familiaren ikustera duela bi urte?”), DiarioVasco (“Berberea eta amaziga, adibidez, mendebaldarron etnozentrismoa erakusteko erabiltzen ditu”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: berbere 45: Berria 40 (“bdelhak izeneko berberearen istorioa mingotsa da”, “itzulpena sei hizkuntzatan eskainiz: gaztelania, ingelesa, frantsesa, arabiera, berberera eta txinera”, “berbereen buruzagiek bozei boikot egitea eskatu baitzuten”), Herria (“Obra hunek Tider haur berberearen Euskal Herrirako bidaia kondatzen du”), Iñaki Mendiguren (“San Agustinen De Civitate Dei-n eta Ibn Khaldun-en Berbereen Historia-ri egindako Prolegomena-n.”), Josetxo Azkona (“Haren ondotik, berberek, kikuyuek, peulek eta bamileke-bamunek, hurrenez hurren, bakoitzak bere kantutegiari ahalik eta ongien eutsiz, kanta bana eskaini zuten”), Jon Muñoz (“Haien artean baziren pertsiarrak, juduak, berbereak”), Iñigo Aranbarri (“Turkiarrak ez dira arabiarrak, ezta Kabiliako berbereak edo kurduak ere, hain gutxi behinolako pertsiarren ondorengo irandarrak...”); berebere 2, Berria (adib.: “Kahina sasizena bera ere ez da hemen kasualitatez aukeratua: VIII. mendean inbasio islamikoei aurre egiteagatik burua moztu zioten erregina berebere baten izena da”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: berbere (berebere*). h. amazigh. Afrika iparraldeko etnia. Hizkuntzaren izena amazigera da. Afrikako iparraldean bizi dira amazighak; bereber* e. amazigh, berbere.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es bereber / fr berbère: Elhuyar: berbere; berberera / Nolaerran: berber / Zehazki: berbere / Labayru: berbere / Adorez5000: -

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

berbertar lantaldeak Onomastika batzordeak argitzeko utzia.

Onomastika batzordeak argitzekoa

Onomastika batzordeak argitzekoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

berberetxo 3: I. Aldabe eta M. Ausin: berberetxo arrunt , berberetxo arantzatsu : "Arantzaz jositako maskorra: Berberetxo arantzatsua (Cardium aculeatum); Maskorrean arantzarik gabe: Berberetxo arrunta (Cardium edule)".

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

berberetxo : DFrec 1; HiztEn; LurE; Euskalterm 7 (horietan berberetxo berdea, berberetxo arantzatsua, berberetxo arrunta) // Ez dugu aurkitu ap. AB38 eta AB50.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: berberetxo: Cardiacea; berberetxo arantzatsu: Acanthocardia aculeata; berberetxo arrunt: Cerastoderma edule. / Ikus Izendegiaren hustuketan: a) berberetxo arantzatsu (Acanthocardia aculeata) fitxa: berberetxo arantzatsu : NaturZ BBB-1; b) berberetxo arrunt (Cerastoderma edule) fitxa: berberetxo : BUPeko Praktikak; Ibañez GeogrEH; M. Ariztia Abereen mundua; Gordailu IkastHiztegia; berberetxo arrunt : NaturZ BBB-1; kroke : V. Laffitte Catálogo; Ibañez GeogrEH; FauMar; marbola : Anasagasti Bermeo; margol : Azkue DVEF ("almeja grande"; "hélice, cierto caracolillo de mar"); margola : Anasagasti Bermeo // Ik. berberetxo : Banaketa eta Kontsumoko Hiztegia (Eroski); K. Argiñanoren menua in Egunk 1994-96.

Hiztegietako informazioa

berberetxo : ElhHizt; EskolaHE // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt; HiruMila; Lur EG/CE eta EF/FE; XarHizt; Casve EF; HaizeG BF; DRA; Lh DBF; PMuj DVC eta DCV. // Cf. coque: krosko (XarHizt), kusku (Casve FE, HaizeG FB, T-L LFB).

Erdaretako formak

Erdaretako formak: fr (DLLF): bucarde, coque; it (L. Ambruzzi) (S. Carbonell): mollusco bivalve (del Mar Cantabrico); ca (DCC): escopinya; en (Collins): cockle; de (Langenscheidts): Grünling, gewöhnliche Herzmuschel.

berberetxo 8, Edorta Agirre 6 (adib.: “Uretakoak: moluskuetan, olagarroa, txipiroia, beira, berberetxoa, muskuilua, ostra”), Roberto Sarriugarte (“Ardo handia da, benetan. Botilak uretatik ateratzen direnean muskuiluz, lapaz, berberetxoz, alga eta bestelako itsas fauna eta floraz estaliak egoten dira”), Berria (“Uretakoak: berberetxoa, oskol bikoak, orokorki (ostra, muskuilua, beira, almeja eta txirlak...), izkira, lanperna, zigala”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: berberetxo 1, Berria (“Orotara 35 pertsonaz osatuta zegoen taldea berberetxoak hartzen ari zen itsasgora izan zen unean”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskal ordain egokia bilatu eta proposatuko da

lantaldeak ez du ordain egokirik ezagutzen (cf. kroke #mdash# fr coque).

Ez du "baldintza minimoa" betetzen, baina onartzekoa da

Ez du baldintza minimoa betetzen, baina onartzekoa da Heg. markarekin.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

adlag.

Erabileremu dialektala

Heg.

Forma baten adiera(k)

han (hemen, hor) bertan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

adlag.

Erabileremu dialektala

Heg.

Forma baten adiera(k)

bertatik; berehala.

Euskaltzaindiaren Arauak

Bizk. / AS: berbetan.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

berbetan

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

berpizkunde h. pizkunde.

Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma

Ik. pizkunde.

Onartzekoa, formalizatu diren irizpideen aurka

berria izan arren (cf. 44.21 irizpidea), hadatuagoa baitirudi, berba-hots gardenak baino

LBeh (2016-10-26): berdadero 31: Elkar 2 (adib.: “Berriz esaten diat, Joxemari, bazekiat hik ez didaala sinetsiko, beti izan haiz-eta sinesgogorra, baina egia berdaderoa duk kontatu diadan guztia”), Elcorreo (“Oso ongi fun-tzionatzen zuen haur literaturaz mozorrotutako poema berdadero hark”), Deia 2 (adib.: “Egia santa eta berdaderoa esan behar da”), Berria 6 (adib.: “Urteak zeramatzan Talibanek euskara berdaderoa kritikatzen”), EiTB 7 (adib.: “Egia berdaderoa!”), Jakin 2 (adib.: “fede berdaderoaren jarraitzaile izatea”), Karmel (“Baina, batez ere, egia berdaderoa”), Argia 6 (adib.: “Badirudi ere, egia berdaderoa da”), DiarioVasco 4 (adib.: “Inork ez daki deus, eta denok jakin nahi genuke hil-eta-geroko egia berdaderoa; edo egiaren mutturra, bederen”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: berdadero 31: Berria 5 (adib.: “Zinema, Berlinale eta Berlin epaimahai guztien gainetik dabiltza zeluloidezko izaki berdaderoen konpainia ederrean.”), Pello Zabala 3 (adib.: “Hor goian ikusi genuen arren, ez dator gaizki, hau ere egia galant berdaderoa baita, 1941an, gaurko egunez Santander aldean gertatu zena”), Txiliku 3 (adib.: “bertako gaixoei erlijio berdaderoa irakatsi eta itxurazko lan duin bat emateko”), Iñaki Segurola 2 (adib.: “haragizko itxura edo egitura berdaderoaz ari baikara”), Patxi Zubizarreta 3 (adib.: “Eta egia da, egia berdaderoa”), Patziku Perurena 2 (adib.: “esandakoa egia berdaderoa dela nabarmentzeko "hori abemaria da" erantsi”), Xabier Etxabe 2 (adib.: “Egia berdaderoa, Martin”), Fernando Rey 2, Xabier Olarra, Iban Zaldua 2, Iñigo Aranbarri, Pallo Zabala, Joxerra Garzia, Joan Mari Irigoien, Koldo Zuazo, Paddy Rekalde.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: Ez dugu aurkitu berdadero formarik.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es verdadero / fr véritable: Elhuyar: 1 egiazko, benetako; 2 handi, izugarri, ikaragarri, sekulako, egundoko / NolaErran: egiazko, zinezko, benetako / Zehazki: egiazko, benetako / Labayru: 1 egiazko, benetako, zinezko, benazko, egia; 2 sekulako, egundoko/egund(ain)oko, itzel(ezko), handi, ikaragarri(zko), izugarri(zko) / Adorez5000: benetako, egiazko.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia da, batez ere ahozko erregistroan.

Kategoria

adj.

Erabileremu dialektala

Heg.

Mailak

Beh.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

egia berdaderoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar.: lurra berdagailuz berda bedi.

Erabileremu dialektala

Ipar. ("Lurra berdagailuz berda bedi")

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan testu-lekukotasunik gabeko berdail : "(BN-baig, Sal), verduzco (se dice hablando de cosas)" A v. berdats; berdailun , ferdailun : 1 "Poire verte-longue" Dv. "Ferdaillun" (Dv), pera verde-oscura" A. 2 berdaildun "(BN), ciruela claudia, variedad de ciruelas" A-Lh; berdailxka (BN ap. Lh), berdailska (Sal ap. A). "verduzco" A. v. berdats.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

berdail EB 1 (H. Etxeberria: "Kutxa irekiz gero, kristalezko hiru kaxato aurkituko dituzu: berdaila da bata, bestea gorria eta horia azkena"); berdal EB 1 (P. Berasategi: "Baserri haren etxapeko soroan tabako landare saila berdal eta mardul agertzen zen"); ferdail(du) IE 2 (SoEg EG 1956: "Hara zergatik, harri hedoia zalaparta, edo ez zalaparta, Eskual-Herria berdin ferdail dagon, iguzki samurraren hats pean"; SoEg Herr 1969: "Badira asko hegal buluzi, arbole landaren beha daudenak, ferdailtzeko, bai-eta-ere, hegoak buhatzearekin, kantuz hasteko artzain kantarieneri nagusi").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu ohiko iturriotan aurkitu: DFrec, AB38, AB50, HiztEn-LurE, Euskalterm.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. aran zuri fitxako hustuketa Izendegian: berdaildun , berdailun : PMuj DCV. Eta gainera: aranzuri, arantxuri, aran-zuri, aranzuria claudia, arantzuri, aran berde, getxokaran, geltxakaran, getxakaran.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

berdail 'verduzco': Lh DBF (eta berdailxka, berdaix), DRA (eta berdailska, berdais), PMuj DVC (berd-ail, berdailska); berdaildun 'ciruela claudia': Lh DBF, DRA, PMuj DVC (eta berdailun). Ez dugu hiztegiotan aurkitu: EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FB, Casve EF, HaizeG BF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ail (cf. gorrail, horail).

Kategoria

izond.

Forma baten adiera(k)

berdexka.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Landare eta animalien taxonomi izena

Opoponax chironium.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

eurite luzea.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar.

Zerrendakoaren pareko forma(k)

berdexka

OEHko datuak [laburduren azalpena]

'Poner(se) verde': berdatu : Etch, Dv Lab, Ardoy SFran, Xa Odol, Uzt Sas, Bibl Gen.; berdetu : Uzt Sas.; ferdatu : Hb Esk.; ferdetu : Lap.; pherdatu : JEtchep. #mdash# 'Rejuvenecer': berdetu : Lasarte in Uzt Noiz.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

berdatu (IE: 2); berdetu (B, 4 ager., hauetatik 3 Augustin Zubikarairenak; guztiak 'lizuna, lizunkeria' adierarekin lotuak).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

AB38: berdetu (1). HiztEn: berda(tu): Landareek kimu berriak eman; zelaiak eta, belarrez bete; berde(tu). ik. berda(tu). LurE: berdatu. Belarrak eta, kimu berriak eman; zelaiak eta, belarrez bete; berdetze. Kolore berdea hartzea. Bot. Berdea ez den edozein landare atalek kolore hori hartzea.

Forma berria da, eta hobestekoa lehiakideen kaltetan

hedatuagoa baita berdetu baino, OEHko agerraldi urrietan

Euskaltzaindiaren Arauak

berdatu, berda, berdatzen. da/du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

berdatu, berda, berdatzen

Erabilera zainduetan nagusitu den forma

berde berretsi da, nagusitua baita

Jatorrizko forma

berde, orlegi, musker

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

berdegune 11 aldiz ageri da, EB (E. Knorr, Kirolak eta ikuskariak, Lan intelektualerako oinarrizko teknikak, GAO 1990 4, AAO 1989 4).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

berdegune : DFrec 6, AB38 7, AB50 3, HiztEn, Euskalterm 3; berde gune : DFrec 1; berdeleku : Euskalterm 1. Ez dugu aurkitu ap. LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

berdegune eman dutenak: HiruMila, ElhHizt, Casve EF (berdegüne), PMuj DVC. Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gune.

Euskaltzaindiaren Arauak

'gordinkeria, lizunkeria'.

Euskaltzaindiaren Arauak

Scomber scombrus.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

BERDELETAN * Bagagoz, bagagoz illunabarrean, potin txiki baten lau laguntxu, berdeletan, Orioko aurrean. Ag Kr 89.

LB: 10 “Ibili gara berdeletan eta masakratu egin dugu, txitxarroa ere bai, sardina... denak horretara badoaz, ba azkenean ez du balio” (Argia); EPG: 5 “Behin Arcachongo Itunarenak eginda, ordea, berdeletan hasi dira».” (Berria);

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: 0; Labayru: 0; Adorez: 0.

berdel iz. Itsas arraina, sardina baino handiagoa, ur-azalean baltsetan bizi dena eta jateko ona dena (Scomber scombrus). Jose Migelen batela, txitxarroa eta berdela. Berdeletan: berdel harrapatzen.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide soil gisa utzi, azalpena kenduta, baina komeni da adibidea osatzea.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu.

Kategoria

izond.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Larrean zebiltzan, toki berdetsuetan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

berdaxka (Anab Eusk); berdeska (fB Olg; fB Ic III; Erkiag BatB); berdexka (MEIG IX); berdezka (Alzola Atalak); berdiska (Ur Dial); berdizka (Etxba Eib) / berdais (It Dial; Ip Dial)

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

berdeska : (6: EB); berdexka (6: guztiak Mikel Lordarenak, Euskal Herriko onddoak (IV eta V); berdail (1: EB); berdal (1: EB); berdezka (1: EB); berdotz (1); ferdail (1: IE).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: berdeska (1). AB38: berdazka (1), berdeska (6), berdexka (1), berdoxta (1). AB50: berdaska (1). HiztEn: berdaska; berdats (Ipar.); berdekara; berdeska. Ik. berdaska; berdetsu; berdexka. Ik. berdaska. LurEn: berdats; berdaxka; berdetsu. Euskalterm: berdeska.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-xka

Jatorrizko forma

berdin (=)

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: berdin izan da/zait/zaio ad.; du/dit/dio ad.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

adib. banatan azalduz -en berdin, -en berdineko.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

berdin izan (ik. beherago)

OEHko datuak [laburduren azalpena]

1.1. da (8 adib.: AA III; HU Zez; Ag G; Lab EEguna; ABar Goi; Anab Poli; Lab SuEm; Berron Kijote); 1.2. zait (13 adib.: AR; HU Zez: 3 adib.; Alz Burr; TAg Uzt; Munita; Mde HaurB; Basarri; Vill Jaink; Ardoy SFran: 2 adib.; NEtx LBB); 2.1. du (6 adib.: Balad; HU Zez; Barb Sup; Barb Leg; Larz Iru; Larz Senper); 2.2. dit (9 adib.: Alz Bern; Altuna; Kk Ab II; Otx; Bilbao IpuiB: 2 adib.; Arti Tobera; Erkiag BatB; Etxba Eib); 2.3. dio (3 adib.: Anab Aprika; Vill Jaink; Or).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

1.1. da (46 ager.: B: 3; G: 13; IE: 2; EB: 18; sg: 10); 1.2. zait (31 ager.: G: 9; IE: 4; EB: 15; sg: 3); 1.3. zaio (ager. 1: EB); 2.1. du (6 ager.: G: 1; IE: 1; EB: 3; sg: 1); 2.2. dit (4 ager.: B: 1; G: 1; EB: 2); 2.3. dio (4 ager.: B: 1; G: 1; EB: 1; sg: 1)

Iparralde / Hegoalde banaketa

hedatuenak, da eta zait erregimenak dirateke (IE + G; halaber berdintsu izan esapidean, q.v.); du erregimena IEkoa da (eta IEkoa bakarrik, OEHaren arabera); dit erregimena Bizk. da batez ere.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: da/zait/zaio ad.; du/dit/dio ad.

Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea

erregimen desberdinen arteko banaketa erabakitzeko zertan oinarritu ez du argi batzordeak, eta, datuak eskainiz, Euskaltzaindiaren esku utzi nahi du hobesteko erregimena erabakitzea.

Aditz-erregimena

da/zait/zaio; du/dit/dio