Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: AS / ElhHizt: + / EskolaHE: AS

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-bakar.

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS: beso-bakoitz / EuskHizt: AS: azalpen berritua: beso-bakoitz / HiztEn: + / LurE: AS: beso bakoitz / ElhHizt: + / EskolaHE: AS: beso-bakoitz

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-bakoitz.

Kategoria

izond.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

besobakarra; besomotza.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-dun.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: besoetako ‘ahijado’: Cb SIgn, CartAnd, Sor Bar, Azc PB, Ag G, A Ardi, Or Eus, Mde HaurB, Etxde JJ, NEtx Antz, MEIG.

Euskaltzaindiaren Arauak

aitona-amonen besoetakoa naiz ni.

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, bere azalpenekin, eta oraingoz ez dago zer erantsirik.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

"aitona-amonen besoetakoa naiz ni"

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BESOETAN. En brazos, entre los brazos. "Ambracilado, besoetan erabillia" Lar. v. BESOAN, BESOTAN; v. tbn. ejs. de besartean (s.v. besarte). Haurra besoetan zadukala. Lç Adv ** 4v. Zu nigaz konfesadu, ni zuregaz, / alkar daratzagula besoetan. Lazarraga 1186v. Gizon batek or daroa / inozentea besoetan. Ib. 1197v. Simeon Sazerdote sanduak bere besoetan artu izandu zuena. Ber Trat 7r. Aingeru onek zituzten [animak] / altxatu besoetan. EZ Noel 169. Iesus haurra bere besoetan errezibitu zuen eguna. Hm 105. [Iainkoak] bere besoetan eta alzopean eduki zaitzala. SP Phil 548. Ezpadu nai eskua eman / iragokodu besoetan / eztu zer bildurrik euki / busti zaiztela errekan. Gamiz 206. Erroman bere burua S. Borja Jeneralaren besoetan ikusi zuenean. Cb Just 108s. Simeon, Jesus bere besoetan zaukalarik, mintzo zen. Mih 95. Har ezazü besoetan ene senhar ohoratiaren arima. Egiat 160. Jaunaren Letart edo probidenziaren besoetan uste oso ta sosegu andiarekin atsedetea. AA III 302. Besuetan daukazun seiñtxu ori. JJMg BasEsc 23. Jesusekin eta Mariarekin bizitzeko eta hekien besoetan hiltzeko. JesBih 444. Gau batez bakotxa zagoela lotan / Morfeoren besoetan. Gy 297. Aurra besoetan artu, begiak zeruronz jaso, eta otsegin zuen. Lard 369. Besoetan artu gura izan eban [umea]. A BeinB 77. [Nere emaztiak] iru bider bakarrik atzamarkatu ninduen eta ori neskamia besuetan iruki nuelako. Iraola 35. Mutiko bi egozan, etzunda, bata bestiaren besuetan. Altuna 23. Bere bildotxa besoetan, badoa beraz muthil gaztea. Barb Leg 136. Berak besoetan eraman dezan. Or QA 143. Gizona eta haurra pintatuko zituen elkarren besoetan. Mde HaurB 109. Lo samur batek bere besoetan artu eban. Erkiag Arran 158. Usain gozo bat erosiko dinat, besoetan jasan ahalako kriztailezko untzi eder batean. JEtchep 64. Ama Joakiñak estutu zuan bere besoetan. NEtx LBB 49. Arratsaldeko bost eta erdietan il zan nere besoetan. JAzpiroz 64. Geienak aur gazte bat besuetan. Gerrika 100. Ama Birjinaren irudia, haurtxoa besoetan duela. MEIG I 190. v. tbn. Gç 141. Mb IArg I 134. CatLan 39. AstLas 31. Mg CO 56. fB Ic I 76. Echag 153. Jaur 394. Bordel 33. Hb Egia 16. Arr GB 42. Laph 181. Zabala Gabon 90. AB AmaE 293. Bv AsL 23. Elzb PAd 80. Elsb Fram 94. Zby RIEV 1908, 411. Jnn SBi 12. Apaol 114. Arb Igand 11. HU Zez 147. Ag AL 50. Itz Azald 179. Echta Jos 20. Goñi 31. JE Bur 66. Urruz Zer 16. Ill Pill 18. Ox 80. Inza Azalp 154. ArgiDL 98. Etcham 31. Enb 140. FIr 158. Zub 94.Yanzi 139. Alz Ram 97. Kk Ab II 142. Ir YKBiz 27. TAg Uzt 248. Iratz 26. Zait Sof 44. JAIraz Bizia 56. Zerb Azk 81. Bilbao IpuiB 257. Anab Poli 21. Ugalde Iltz 32. Osk Kurl 38. MAtx Gazt 19. Etxba Ibilt 485. Xa Odol 238. Lasa Poem 75. Berron Kijote 179. "Besoetan artu, apadrinar. Auzoko andra-gixon gaztiak, ume bat besuetan artzera urten dabe dotore dotore" Etxba Eib. Jaio zan Zoietako baserrian aur eder bat, zeñari bataioan jarri zioten izena Arturo. Besoetan artu zuten Porrotek eta bere emazteak. Urruz Urz 29. Orain ere badakit nik zuri zer gogoratzen zaitzun: aurtxoa geuk biok artu bear gendukela besoetan. Ag G 69. Agur, beraz, agur, o gurutzea, / berriz ere agur bihotzetik; / besoetan erregen Erregea / atxiki duk, hila guregatik! Iraultza 20.

adib: amaño iz. Ipar. Inudea. Ondotik amañoa, haurra besoetan.

besoetan : adibidez: ElCorreo (“Geroztik ez dut nire besoetan besterik ikusi”), Deia (“zerbaiten besoetan abandonatzea”, “elkarren besoetan bukatuko balute”), Elhuyar (“Umeak besoetan nituela”), Elkar (“hartu besoetan”), Consumer (“haur bati besoetan ongi eustea”), Berria (“haurrak gurasoen besoetan igotzen dira”), EiTB (“haren besoetan hil zen”), Jakin (“besoetan ondo gordeak”), Karmel (“besoetan hartuta”), Argi (“neska gazte baten besoetan”), Laneki (“besoetan hartuz”), Erlea (“emakume baten besoetan urtzea”), DiarioVasco (“amonaren besoetan dabilen haurtxoa”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

besoetan , adibidez: Berria (“pozarren hartu zituzten txakurrak besoetan”), Herria (“amaren besoetan”), Asisko Frantzizko (“bildotsak bezala besoetan ginderamatzanak urrutira alde egin du”), Anton Garikano (“besoetan daukadan alaba”), Jon Muñoz (“zure maitea besoetan harturik”), Oskar Arana (“Besoetan hartzen duenean”), Karlos Zabala (“bere lankidearen besoetan”), Edorta Jimenez (“katemea besoetan hartzen zuelarik”), Arantxa Iturbe (“Irribarre, haurdun gaudela jakiten dugunean; irribarre, umea besoetan hartzen dugunean”)…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa beso sarreran.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da, adierak bereiziz.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BESOETARA (besoetra R-uzt), BESOETARAT. A los brazos. "Artu ziézun áurra bésoara, besoétra, tomó al niño en el brazo, en los brazos" Iz R 284. Hark orduan har zezan [Iesus haur] hura bere besoetara. Lç Lc 2, 28 (Dv besoetara; He, TB, Oteiza, Brunet, Ol, Leon, Arriand, Or, Ker, IBk, IBe besoetan). Faboreziduko dabela bein berorren besoetara egotzi ezkero. Cap (ed. 1893), pról. Zato, o ene arima maitea, sekulako errepausura ene ontasunaren besoetara. SP Phil 63. Orren besotará botaturik nágo. LE BOEanm 63. Elduko zara bere besuetara pekatuben damu andi abtegaz? Mg CO 104. Aur bat, otsoa ekustean, bere aita edo amaren besoetara lasterka dijoan eran. AA III 328. Egotz zaite Jaunaren besoetarat. Dh 236. Hartu zuenean hila bere besoetara. Jaur 363. Ah! altxa zaite, eta atoz nere besoetara. Arr GB 105. Eta hainbertzenarekin haren arima saindua hegaldakatu zen Jesus Jaunaren besoetarat. Jnn SBi 162. Gazteakandik zarrakana, lurretik musura, seaskatik besoetara, aide guztiak jan bearrean darabilte aurtxoa. Ag G 367. Mariaren besoetarat gure arbasoak berriz itzuli orduko. Barb Sup 165. Bertan dükek Jinkuaren aitziniala ene agertzia eta nahi nük izan Jundane Juhane lilia bezain xuri nausi handiaren besuetara juaiteko. Const 43. Etzun Manuelek bere osaba apaizaren besoetara jo-bearrik ere. Or SCruz 18. Bixenta besoetara joan zitzaion. JAIraz Bizia 119. [Helena] artista antzean alditxartu zen neskame batean besoetara. Mde Pr 184. Zain egokion amaren besoetara aalbait lenen eldu nairik. Erkiag Arran 187. v. tbn. Gy 130. Lard 460. Laph 217. Aran SIgn 94. Bv AsL 153. Alz Ram 76. Zait Sof 98. NEtx Antz 33. Besoetarat: MarIl 94. Gy 247. Laph 131. (En expresiones como besoetara eman, etc. 'dar a apadrinar', etc. ). Au gaiti, ez jakue emon biar seina besuetara ez erejiai, ez judegubai, ez moruai, ez kristinautza bagakuai. fB Ic III 76. --Zer emain duzu sari? / [...] / --Zaldia zelaturik / nere anaia jauna. --Hoiek guzik eztuzu aski / nere arreba Ioana. --Aurra besoetara / nere anaia jauna. Balad 180. (En función de part.). Cf. besoetaratu. Amaren arpegi gozua urriñera ikusi neban, eta, aita itxi urrin atzera eta bere besuetara nintzen. Gerrika 17.

adib: korri egin du ad. Laster egin. Ik. korrika egin; lasterka egin. Ikasi genuen muinoan gora korri egiten zakuto astun haiek bizkarrean hartuta. Korri egin nuen bere besoetara. // osaba iz. Aitaren edo amaren anaia; izebaren senarra. (Pertsona jakin eta ezagun bat adierazten duenean, izen berezi bezala jokatzen da gehienetan). Osaba Mikel. Zure osaba Alberto zenaren agindua da. Ez zuen Manuelek bere osaba apaizaren besoetara jo beharrik. Nire osaba Inazio jesulaguna.

besoetara 75: HABE, Berria 11, EiTB 53, Karmel, Argia 4, Laneki 2, Erlea 3.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

besoetara 85: Berria 9, Jon Muñoz 8, Julen Gabiria 3, Itxaro Borda 4, Filosofia apaingelan 4, Lopez de Arana, Patxi Zubizarreta, Markos Zapiain, Elizen arteko Biblia, Jon Maia, Xabier Paya, Aingeru Epaltza, Pako Aristi, Hasier Etxeberria, Gotzon Garate…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa beso sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

besoetara(tu), besoetaratzen.

Aditz-erregimena

da ad.

Forma baten adiera(k)

besoetara joan.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

"soinean zituzten oinetako eta burugaineko gorriak eta besoko urdinak"

Euskaltzaindiaren Arauak

besoak eta are besondoak agerian dituela.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

"besoak eta are besondoak agerian dituela"

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. eta Naf. 'jaia'.

Baztertzekoa da, ez baita bizkaiera eta gipuzkera euskalkietakoa

festa da forma nagusia, Euskaltzaindiaren proposamenak ez baitu arrakastarik izan; atzeramartxa handia litzateke besta-ra jotzea; Bn ere (batez ere mugan) asko entzuten da festa. Hau da hobestekoa, eta bigarren mailan onartzekoa besta.

Euskara batuan hobestekoa

Ipar./Nafar. Ik. festa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: Ik. bestenaz / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Ahoz erabilia, nahiz testuetako lekukotasunik ez duen

bizirik dago, batez ere Amikuzen, J-L. Davantek dioenez; ongi dago "Zub." marka.

Kategoria

lok.

Erabileremu dialektala

Zub.

Forma baten adiera(k)

bestela.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

lok.

Forma baten adiera(k)

bestalde.

festazale adj. Festan edo olgetan ibiltzea oso atsegin duena, festen zalea dena. Festazaleentzat ez dago festa eguna baino presakoagorik. // besta iz. Ipar. eta Naf. Festa (adiera guztietan). Ik. jai. Alferrentzat eta nagientzat egun guztiak dira besta. 1879ko Elizondoko bestak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu bestazale formarik.

bestazale 68: Berria 67, Elkar; festazale 96.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bestazale 2: Herria, Berria; festazale 27.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia da eta, beraz, jasotzekoa festazale forma bezala.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

beste 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Forma baten adiera(k)

beste gabe(rik).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BESTE BAT ARTE. Hasta otra (fórmula de despedida). Protxu on, protxu on eta beste bat arte. Zab Gabon 30. Oraiñ beste bat arte, / Juan Jose, ariyo. AzpPr 58. Beste bat arte, bagoaz orain zure limosna onarekin. Ib. 44. Orain banua, beste bat arte, / adios tabernariya. Tx B III 71. Ondo da. (Atzera juanaz). Beste bat arte. Alz Burr 18. Beno, beste bat arte. MEIG IX 92.

adib: agur 1 interj. Norbaiti, ikustean edo eskutitz baten hasieran, eta bereziki harengandik urruntzean edo eskutitz baten bukaeran, esaten zaion hitza. Ik. kaixo; adio. Entzuleok, agur! Agur, edo Jainkoa dela zurekin. Agur, jauna. Agur Maria, dohain eta grazia guztiez betea. Eta gur egiten zioten, ziotela: agur juduen erregea! Agur denoi, beste bat arte. Agur, Ama; banoa, baina ez betiko.

beste bat arte 58: Deia 2, Berria 3, EiTB 51, Argia, DiarioVasco.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

beste bat arte : Herria, Berria 2, Migel Angel Mintegi 2, Antton Olano, Iban Zaldua, Patxi Iturritegi, Josu Landa, Hasier Etxeberria.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa da gero arte, bihar arte, hurren arte bezala.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa beste sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BESTE BATEAN. "Beste baten, en otra ocasión" Elexp Berg. Beste batean, garia garbitu, ta Nagusiari berea alde batera Santuak eman zion. Cb Eg III 337. Nosbait, zelan azoteetan dabeen; beste baten, zelan kurutzia lepuan dabela. fB Ic I 76. Beste batean Jainkoari otoitz egitera zijoazela, San Pablok ikusi zuen neskatx bat ondoren zerraikiena. Lard 512. Beste batean zu baño azixeagoko seme bat hill zan. Arr GB 82. Bazetorren beste batean eskolatik. Aran SIgn 52. Txiboak beste baten deitu zidan txio. AB AmaE 404. Orain ez degu astirik orretarako... Beste batean izango da. Apaol 42. Meza bat galdu dodala, eta beste baten gogo bagarik egon nazala denpora askoan. Itz Azald 144. Gaur ez, beste baten eztiñot baña, gaur ez! Ag Kr 178. Beste batean berriz eliz-gizon batek zillarrezko diru bat eskañi zion. Goñi 75. Beste batean polikiago / jokauko dute akaso. EusJok 60. Beste batian asitzerako / kontuak obeto atera. Tx B I 226. Beste batean, Malagan zirala, gabean ontziratu-bearra izan zuan opizialak. Anab Poli 47. Beste baten txapela oñean eta zapatea buruan ebala urten eban kalera. Bilbao IpuiB 144. Kostako jakon beste baten olakorik egitea! Ib. 202. Alabaina, au beste batean ikuskatuko dugu. Zait Plat 140. v. tbn. AB AmaE 268. Bv AsL 169. Sor AuOst 100. Moc Damu 16. JanEd II 88. Muj PAm 50. Beste baten: Echta Jos 70.

adib: arraietan interj. arraioetan-en leungarria. Kostako zitzaion beste batean horrelakorik egitea, bai, arraietan! Ez da atsegina izango, arraietan, eguerdiko beropean gaurko igitai-jarduna! [s.u. arraie]. // beste1 3 (Dagokion izena ezabaturik). Beste hori ere garestia da. Bi anaia zituen; bata atzerrira joan zen eta bestea hil egin zen. Liburu bat eta beste bat. Bata eta bestea. Batetik eta bestetik. Besteari emateko. Eta horrelaxe, aipa daitezkeen beste hamaika eta hamaika. Bi ekarri zituen; besteak etxean utzi zituen. Beste batean. Besteak ez bezalakoa. // zergatik 2 (Zehar-galderetan). Ez dakit zergatik hain indar bortitza egozten zaion biribiltasunari. Ea zergatik dioen dioena. Bilbok kultura gaietan ez duelako berez zegokion lekurik hartu; zergatik, beste batean aztertu beharko. Nola eta zergatik ez dakiela. Hona zergatik.

beste batean : Aizu 6, Deia 12, Elhuyar 11, Elkar 4, Consumer 41, Berria 161, EiTB 335, Euskaltzaindia 2, Gipuzkoako batzar nagusiak, Jakin 12, Karmel, Argia 38, Laneki 10, Erlea 7, DiarioVasco 15.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

beste batean 346: Berria, Herria, Asisko Frantzizko, Migel Angel Mintegi, Txillardegi, Urtzi Urrutikoetxea, Patxi Zubizarreta, Juan Garzia, Ibon Uribarri, Edorta Jimenez, Anton Garikano, Xabier Kintana, Koro Navarro…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa beste sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

beste 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

beste 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

beste oilar batek kukurruku jo aztertzean, hau ere sartzea proposatu da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa kuku eta jo sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: AS / LurE: adib. / ElhHizt: AS / EskolaHE: adib.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

adibide azaldua azpisarrera bihurtzekoa da. Eta lehendik dagoen azalpena (“geroko bizitzaren egoitza”) definizio egin, baina aurretik “Erlijio batzuetan” gehituz.

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

adibide gisa ematekoa, mundu sarreran.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa mundu sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BESTE MUNDUKO. a) Extraordinario. (No se incluyen los ejs. triviales de 'del otro mundo'). Cf. BESTE MUNDUKO GAUZA. Gelditzen badira alargun, umeak aberats uzteagatik edo beste munduko motiboren bategatik, izan litezke munduan laudatuak. AA III 397. Euskeratzea etzait beste munduko lana izan. Or Mi VI (v. tbn. TAg Uzt 11s ez du beste munduko lanik nekazaritzan). Diru aren bitartez igaroriko urtebetetze-eguna, ez ete eban gero "beste mundukoa" izan? Bilbao IpuiB 97. Nekerik izan [dut] Berjili euskeratzen, baiñan ez beste mundukorik. Ibiñ Virgil 25. Etzala beste munduko gauza tasis bat artzea. TxGarm BordaB 140. Haren laguntza ez da beste mundukoa, egia, baina nola eska gehiagorik? MEIG IX 95. v. tbn. Lab SuEm 195. b) (Uso sust.). Ser, espíritu del otro mundo. Ain joian zurbildurik eze uste eban sazerdotiak zala beste mundukoren bat. Ur MarIl 66. [Aski da] ook leku artan errezatzen ekustea, an beste mundukoren bat badela sinisteko. Goñi 100. Alaxe [illunbetan] geuden gu beste mundukoen ariora (arabera). Or QA 59. Zer izan zitezkean, mamu-itzalak ez-ezik edo beste munduko norbaitzu? "Gente del otro mundo". Berron Kijote 193. v. tbn. Kk Ab II 44. Alzola Atalak 59.

adib: segurtatu, segurta, segurtatzen 3 du ad. Zerbait segurki egiaztatu; seguru eduki. Ik. ziurtatu. Hiru aldiz ihardetsi zuen ez zuela ezagutzen, eta zinez eta arneguz, gauza bera segurtatu zuen. Segurtatu zuenean haien otoitzak entzunak izango zirela. Gure hizkuntzak bere tokia aurkitu behar du hizkuntzen artean: handikeriazko menturarik gabe iraupena eta hazkuntza segurtatzeko behar adinako tokia. Beste munduko zoriona segurtatua dukezula. Gerokoa segurtatzeko ni ere Ameriketara noa. || Bortiztu eta segurtatuko zituela grazian.

beste munduko 132: Deia 4, Consumer, Berria 59, EiTB 28, Jakin 6, Argia 11, DiarioVasco 3.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

beste munduko 65: Berria, Herria, Piarres Xarriton, Asisko Frantzizko, Koldo Biguri, Ana Urkiza, Jon Arretxe, Alberto Ladron Arana, Patziku Perurena, Pako Aristi, Anjel Lertxundi…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa da, nagusiki ezezko esaldietan erabiltzen dela adieraziz. Horrez gain, beste mundu adibide azaldua azpisarrera bihurtzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa mundu sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BESTE MUNDUKO GAUZA. Cosa del otro mundo, extraordinario, misterioso. v. BESTE MUNDUKO. Galde bekie zer esan nai duan Santuen komunioak, bekatuen barkazioak, [...] eta usteko due beste munduko gauza errebesen batzuek galdetzen zaiztela. AA III 590. Geijago zirudijan amesetako begitazinoe edo beste munduko gauza bat, kriatura bizija baño. JJMg BasEsc 239. Beste munduko gauzik gertatu ezin ditekeala buruan sartua [daukate]. Goñi 82 (ref. a los milagros). Masabiellen ez dakit zer beste munduko gauzak ikusten zituztela. Ib. 79. Beste munduko gauza al-zan ontziburu ikasi arekin itxasoa [zearkatzea?]. TAg Uzt 116. Honako film hau ez duzue inondik beste munduko gauza. MEIG I 149. v. tbn. Bilbao IpuiB 53. NEtx Antz 75. (Con bat). Bildurtu egin nintzan, beste munduetako gauza bat ikusi baneu legez. Ag AL 39.

beste munduko gauza 10: Berria 5, EiTB 4, Jakin.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

beste munduko gauza 11: Berria 2, Jon Arretxe, Joxean Agirre, Koldo Biguri, Irene Aldasoro, Pello Salaburu, Fernando Rey, Janbattitt Dirassar, Alberto Ladron Arana, Joxerra Garzia.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

eraikuntza librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa ezezko perpausetan erabiltzen dela ohartaraziz.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa mundu sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: KUKURRUKU JO --- v. KUKUAK JO. * Ekarri dezu zuk etxera erraiñ aberatsa eta guri ez bezelako. kukurruku jotzen dizu ollarrak. Zab Gabon 27. Etxeparek [...] ipini zuen besteren hura, [...] entzun izan bagendu, beste oilar batek joko liguke orain kukurruku. MIH 289.

LB: 123; EPG: 40.

kukurruku jo Kukurruku egin. Oilarrak kukurruku jo du. Gure etxean, kukurruku oilarrak jo beharrean, oiloak jotzen du. || Hura entzun izan bagenu, beste oilar batek joko liguke orain kukurruku: hura entzun izan bagenu, egoera hobean izango ginateke orain

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide idiomatikoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa beste oilar batek kukurruku jo forman. Horrekin batera beste kuku batek jo esapidea ere jasotzekoa da (kuku sarreran).

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -an.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

beste 2 sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

beste, adina.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BESTEETAN . (Las) otras veces. Tr. Poco usado al Norte. v. BESTETAN. Askotan jentil beren gorputzean sartu ta noizbait uzten ditu su ta gar egiñak [...]; besteetan otzez ta ikaraz galduak; besteetan miñez ta oñazez beteak. Mb IArg I 288. Batzuetan lurra arrailatu du gaixtaginen bizirik iresteko, bertzeetan itsasoan hondatu ditu bere etsaiak hekien desegiteko. Brtc 148. Mun egidazube eskuban besteetan legez. Mg PAb 93. Batzuetan Jesus onaren, besteetan Birjiña txit Santaren aurrera. AA III 583. Beste gauzatarako ez nintzanean prestu, eta oean besteetan baño astiroago egon bear izaten nebanean. Zav Fab RIEV 1907, 91. Askotan ikusten ditut irteten erreka eta ibaietatik, besteetan lur bustitik, geiagotan eta geiago oraindik itsasotik. "Otras veces". It Dial 108 (Ur beste batzubetan, Dv bertze aldi batzuz, Ip bestaldian). Aurrak amabi urte zituenean, besteetan bezala, joan ziran. Lard 370. Batzuetan amodioz eta mainaka, bertzeetan larderia erakutsiz eta ikhara emanez, zuganatu nahi. Dv LEd 134. Zer garaitan jeikitzen da bestietan? Sor Bar 20. Malentxoganako maitetasun berria, batzuetan, anima barruan erne ta narotutako lilia bezela zan, usai gozoz bakarrik kordea kentzen zion lilia bezela; mamorro bat zirudian bestietan. Ag G 141. Sorgiñ atsoak batzutan beso gorriok zerura yaso, ta besteetan lurrera yalki. Or Mi 80. Zerurik goreneraño altxatzen nauzu batzuetan, eta ifernurik izugarrieneraño egozten besteetan. Txill Let 37. Urte batean egin genduan besteetan bezela, gozatu bat artuta. BBarand 51. Hizkuntza bizia hitz berrien premian da beti: bere baitarik sortzen ditu batzuetan, besterengandik hartu besteetan. MIH 109. v. tbn. Cb EBO 53. Ud 121. Iraola 43. Goñi 119. Ldi UO 26. TAg Uzt 162. Insausti 37.

adib: agerira adb. Argitara, begien aurrera. Agindu honetan galarazten zaigu, isilean edukitzeko esan digutena agerira ateratzea. Batzuetan azpikoa agerira ekarriz, eta besteetan agerikoa azpira eramanez.

besteetan 841: Aizu 18, ElCorreo 4, Deia 22, Elhuyar 42, Elkar, Consumer 59, HABE 4, Berria 434, EiTB 47, Euskaltzaindia 5, Jakin 26, Karmel 9, Argia 97, Erlea 4, DiarioVasco 62.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

besteetan 443: Herria, Berria, Pello Zabala, Felipe Juaristi, Ibon Uribarri, Imanol Unzurrunzaga, Joan Mari Irigoien, Koldo Zuazo, Iñaki Iñurrieta, Joseba Sarrionandia, Andoni Egaña…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa da, batzuetan bezala.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa beste sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

Bizk.: zuk besteko indarra badu honek.

Ikusiko da eratorriari dagokion formatua

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

"zuk besteko indarra badu honek"

Euskaltzaindiaren Arauak

1 'bestenaz'. 2 'gisa diferentean'. 3 'bestalde, gainera' / AS: bestelako.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: bestela baitakoan, bestela bezala .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

bestelako

Forma baten adiera(k)

1 'bestenaz'; 2. 'aliter'; 3 'bestalde, gainera'

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bestela sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bestela sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Gip.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

BESTELA ESAN Dicho de otra forma. * Beste eredurik ez baldin badakar, ez du, ene ustez, mintzatzeko eskubiderik. Bestela esan, [...] bere kontzientzian eraman behar duen harrak ixil-eraziko du. MIH 223. Euskara batuak, izkribuzko batasunaren bitartez, juduentzat adina jentilentzat egina behar du izan; bestela esan, aitzinazaleentzat adina atzerazaleentzat. Ib. 124. Ez zuen, bestela esan, XVII, mendeko iraultzaren berri gehiegirik jaso. MEIG VI 108.

LB: “Bestela esan, AEB eta aliatuei interesatzen zaie Karzairen gobernua indartzea talibanak suntsitzeko, eta ez Irakeko bezalako gerra bat, Vietnam dakarrena gogora” (Argia), “Bestela esan, izpiritua erdeinatzeak ez gaitu egiten naturalak eta jatorrak, arloteak baizik” (Elkar); EPG: Lourdes Oñederra (“Gogoan izan behar da kontsonante hasperendunen fonemikotasunak (bestela esan, erabilera linguistikoak) neurri handi batean baldintza dezakeela AAUaren ondorioa nabarmentzea”), “Bestela esan, Oles aro hark gure egungo Orentzero hau nortu (pertsonifikatu) izana?” (Patziku Perurena); ETC: “Bestela esan, bereizkuntza-tarte bat sortzen du horrek berdinen taldean, mezuak jasotzeko eta sinboloak interpretatzeko, kontsumo-ohiturak eta modak berenganatzeko garaian, helduekin eta beste talde batzuekin erkatuz gero” (EHU)

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: 0; Adorez: 0; Labayru: 0.

esan1 2 du ad. (Esapideetan). Hitzik esan gabe. Egia esan, ez nuen delako liburua gogoko. Oraingoz, egia esan, ez zait iruditzen batasuna irispidean dagoenik. Horrela, ez goaz inora; errekara goaz, hobeki esan. Hemen ezer ez; hobeki esan, Jainkoaren bakea. Bestela esan, batak ez daude besteen ondoan jartzeko neurrian. 1922an euskaltzaletu nintzen, nolabait esan. Azkenean, nork esan, inor baino berritsuago azaldu zaigu. Nork esan, itsasotik hiru mila metrora, horrenbeste ur? Hutsune horiek, ordea, esan bezala, aise bete ditzake lanak. Lehen esan bezala.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarera gisa jasotzekoa da lehendik azpisarrera diren hobeki esan, hobeto esan formen parekoa denez.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da bestela eta esan sarreretan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

bestela esan forma aztertzean proposatua, parekoa denez.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da bestela eta esan sarreretan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

bestela esan forma aztertzean proposatua, parekoa denez.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da bestela eta esan sarreretan.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -