Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

bihurrialdia, matxinada.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Eratorri-konposatu baztertuaren ordaina

Ik. bihurrikeria.

Atzizkien araberako erabakiak

-tza.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

bihurrialdia.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Jatorrizko forma

(dirua) itzuli, bihurtu

Euskaltzaindiaren Arauak

bihurtu, bihur, bihurtzen. da eta du ad.: ura ardo bihurtu zen.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

bihurtu, bihur, bihurtzen

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-tza.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Beste batzorde batek argitzekoa da

Euskaltzaindiaren arauak dio: "bokal artean beti i idatziko da: proiektu" (Maileg 37); kasu honetan, ordea, aplikatzen zail dirudi.

Izenondo erreferentzialak

-ibo izond. erref.

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-j- bokal artekoa.

bijilatu ad. [Oharra: Euskaltzaindiak, bijilatu-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. zaindu; begiratu1; jagon].

bijilatu 25 (Berria 2, EiTB 19, Elkar 4).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bijilatu 9.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Debekua bere horretan uztea proposatu da, baina zelatatu baliokidea ere gehitzea komeni da.

Forma saihestekoa

Saih. Ik. zaindu, begiratu, jagon, etab.

Maileguen egokitzapen sistematikoa

g/j.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bigilia: 4 ager. (EBko testu batean); bijilia: 4 ager.(G: 3; EB: 1); bixilia: ager. 1 (IE)

Lexemen erregulartasuna

g/j

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

barau egin Ohiko Lexia da eta hau ere hala jasotzekoa da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BIJILIA-EGUN (V-gip). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg. "Bijilixa-eguna, día de abstinencia de carne" Etxba Eib. Inor[k] jan ote deban aragirik bijilia egunean. OA 154. Baru-saru (edo euskera txarreko bijilia)-eguna. A Txirrist 196. Ama, gaur ez al da bijili eguna? Urruz JBDei 1919, 282. Pekatu larria egin dezue, gaur bijili-eguna dek eta. And AUzta 51.

adib: bijilia iz. Haragi uztea; erlijio aginduei jarraikiz haragirik jaten ez den eguna. Gaur bijilia eguna da. Bijilia egin. Nahitaez bijilia egin dugu gaur, ez genuelako dirurik okelatarako. // def: mehe egun, mehe-egun Bijilia-eguna. Barau eta mehe egunak.

bijilia-egun 1, Elhuyar (“bijilia-egunetan ez dute haragirik jaten”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bijilia egun 2: Berria (“Bilbo Basketen aurreneko bijilia eguna heldu den larunbata izango da”), Juan Martin Elexpuru (“Bere delitu guztia, bijilia egunez zelaian hil zuen zaldiaren haragi puxketa jatea”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Egokia eta adibide gisa jasoa dago jada.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da, barau(-)egun formarekin egin den bezala.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa mantentzekoa da bijilia sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH argitaratuan bijorra (V-gip ap. Iz ArOñ), biljorra (V-oroz-ple ap. A). "Bil-jorra (V-oroz-ple), segunda escarda en el plantío de maíz (permut. de bir-jorra)" A. " Bijorria emun, dar la segunda escarda" Iz ArOñ.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ez dugu beste inon aurkitu.

Ahozko erabileraren testigantza fidagarria du

esku arteko testuetan ez da ageri, baina ahozko erabileraren lekukotasun fidagarria du.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

bigarren jorraldia.

Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea

ik. oharra, s.u. bolaluma

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Ipar. Ik. bolaluma.

Kategoria

iz.

Zerrendakoa da hobestekoa, hedatuena baita

"pikain. Ipar. (g.g.er.): ik. bikain"

Euskaltzaindiaren Arauak

bikaindu, bikain(du), bikaintzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

bikaindu, bikain(du), bikaintzen

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Kategoria

iz.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

karmeldar ordenaren iraute, santutze eta bikaintzea.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-ato kim.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: bikario jeneral .

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-ari/-ario

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-jeneral.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bikario sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

kapitular Capitular. * Guk, diozesako Bikario Kapitularak, [...] gogotik onesten dugu argitarat eman dadin. Ip in Jnn SBi II (v. tbn. en la misma pág. Inchauspe, Bikario Kapitulara).

LB: “Quersoneso de Creta-Ibiza, Segovia, Zamora, Curio, Huesca, Tuy, Badajoz, Girona, Oviedo, Coria, Mondoñedo, Osma, Teruel-Albarracín, Ávila, Málaga, Iruña eta Kanarietako apezpikuak; eta Sigüenza, Cádiz, Ceuta, León eta Valladolideko bikario kapitularrak.” (Elkar), “1936an hil zutenetakoa izan zen Markos Goñi nafarra, Irurita Lleida eta Bartzelonako gotzain nafarraren laguntzailea. Bikario Jeneral izandakoak ditugu I. Egurtza mendigorriarra (Cádiz Ceutan), F. Bujanda torralbarra (Calahorran), Bikario Kapitular E. Domaika lagrandarra (CádizCeutan) edo E Berdun erriberritarra (Burgo de Osman)” (Karmel); EPG: 0; ETC: “Quersoneso de Creta-Ibiza, Segovia, Zamora, Curio, Huesca, Tuy, Badajoz, Girona, Oviedo, Coria, Mondoñedo, Osma, Teruel-Albarracín, Ávila, Málaga, Iruña eta Kanarietako apezpikuak; eta Sigüenza, Cádiz, Ceuta, León eta Valladolideko bikario kapitularrak.” (Elkar).

kapitular 1 adj. Erl. Kapituluarena, kapituluari dagokiona; kabildoarena, kabildoari dagokiona. Ik. kapitulu 2. Bikario kapitularra: gotzainaren ordekoa, katedraleko biltzarrak aukeratua

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Terminoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bikario eta kapitular sarreretan.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-go/-tza.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

bikariotza.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

1 bikarioaren lanbidea eta kargua. 2 bikarioaren ardurapeko barrutia.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-dun.

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Hiru bide bikedun.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

bike(tu), biketzen.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tu/-ztatu.

Aditz-erregimena

du ad.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

bikeztatu.

Euskaltzaindiaren Arauak

bikeztatu, bikezta, bikeztatzen. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

bikeztatu, bikezta, bikeztatzen

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Kategoria

iz.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

zahatogile guztiek ez zuten bikeztatze hau berdin egiten.

Zerrendakoa da hobestekoa, hedatuena baita

biritxi (Ipar.), bizki (Gip.)

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bikingo (eta bikingo itxura) 13: Orhipean 2 ("Bikingoak [tit.] Europa osoan beldur handia sortarazi zuten herrien artean normandoak ditugu, bikingoak ere deituak"), Bene-benetan/4 (zerrenda batean: "Ihauteriak / mozorroa / bikingoa / pailazoa / maitagarria / mamua..."), GaztEntz/7 4 (adib.: "Normandia eskualdeak gaur ere izen bera du eta normandoei edo iparraldeko gizonei zor die izena, jatorriagatik horrela deitzen baitzitzaien bikingoei", "911n, Karlos III.a Tentelak, bikingoekin hainbat borroka izan ondoren, kostaldea eman zien hartara erasoak amaitze aldera"), A. Perez ("Musulmanak sartu eta urte batzuk beranduago, Gipuzkoa eta Bizkaiko kostaldera normandar edo bikingoak etorri ziren"), HD Kulturak ("Inuiten herriak [...] han aurkitu zituzten bikingoek"), X. Diaz 3 ("Daraman kasko bikingoa zuhaitz adarretan katigatu da", "Motxilatik kapela bikingoa ateratzen du", "Kapela bikingoa Akerren buru gainean ezartzen du"), M. Gartzia ("Nere lagunek bikingo itxura dudala esaten dute, ile horia eta gorputz boluptuosoagatik"); viking 2, I. Zaldua ("aintzineko viking hauen hezurrak", "Baina Viking guztiengan baserritar sustrai sakonak bait dira, janari batzuek beren garrantzia gordetzen dute"); vikingo 4: UZEI 2 ("Vikingoak Ameriketan?", "Erdi Aroan, kolonaurreko itsasgizon europarren ahalegin goiztiarren adibide bat da vikingoen ondoko hau"), I. Zaldua 2 ("Vikingoak ez die axola haundirik egiten", "Vikingoak olgatzen dira lan egiten duten eran, sakonki ihardunez ahitu arte"); wikingo 3, Zer 1977 ("Bederetzigarren gizaldi illuna istilluz eta baltzunez betekoa izan zan Europa guztian; Iparraldeko Wikingo praka-gorrien eta Egoaldeko arabiar muztur-baltzen eraso ta eragiñen ekiñagaitik, batez be", "Ipar-Euskalerrian egoan, ango inguruetara sartu ziran Wikingoen aurka burrukan", "Wikingoak eta arabiarrak emendik betiko urrundu eta 33 urrezko urte ederrak emon zituan Santxo'k bere erreiñuaren buru lez").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bikingo : AB38 1, AB50 1, HiztEn, LurE; vikingo : HiztEn (ik. bikingo) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

bikingo : ElhHizt, EskolaHE (bikingoak) // Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal vikingo / Vikings formen ordainak: bikingo : ElhHizt, HiruMila // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, Casve FE, HaizeG FB, PMuj DCV.

Erdaretako formak

fr (DLLF): Vikings; en (Collins): Viking; de (Langenscheidts): Wikinger // Ez dugu aurkitu ap. it (S. Carbonell).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: bikingoak

Mailegu onartzekoa da, forma irentsi-egokituan

forma egokituan jasotzekoa da, lantaldearen ustez.

Erdaretako formak

OfQuLF: maillot de bain composé de deux pièces || Bikini || nom d'un récif du Pacifique où eurent lieu des essais nucléaires.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Izen propiotikoak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

bi: "Bia, le deux" Ith 41. "Bia (V, G), el dos (en el juego de naipes)" A. v. biko (3); biko 3. (gral.; Hb ap. Lh, H). Ref.: A; Etxba Eib; Gte Erd 191s. (El) dos. "Chiffre deux" Lh. "Le deux, au jeu de cartes" H. "Biko bastoia (G-azp) [..], biko ezpata (V-gip, G-azp, ANgip-5vill) [...], biko urrea (AN-5vill, BN-arb)" Gte Erd 191s. Ox (“Biko, biko, biko berriz, horra sei”), Barb Leg ("Hiru, bi, bortzeko!...". Eta, hitz horiek entzutearekin, lur guzia aztaparrez harrotzen duela, hiru urhats egiten du marroak gibelerat. "Bortz, hiru, biko!...". "Cinq, trois, deux!").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

biko: SGram Historia triste bat (“ALTZ - Bateko... biko... errege... eta... zaaaldunnn! GOÑI - Bost”).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

biko: HiztEn-LurE (biko urrea, ezpata).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

HiruMila: biko, (el dos de oro) biko urrea; ElhHizt: biko, (pásame el dos de espadas) emadazu biko ezpata; Zehazki: biko, (el dos de oros) biko urrea.

Ik. "2 izlag. / iz. Kartetan, sail bakoitzeko bigarren zenbakia. Biko urrea eta biko ezpata bota zituen. Azkenean berak errege bat bota zuen, eta nik bikoa".

Forma arautuaren azalpenaz oharra

biko kopa, biko hirusta adibideak eransteko eskatuz.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

kartak: ik. oharra s.u. bateko.

Jatorrizko forma

zenbaki bikoiti

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bikoizketa EB 1 (KultUrtekaria 1988: "Telesailen bikoizketan antzeko zerbait gertatzen da"); bikoizkin 4 (BEO 1990: "espedientearen zenbakia adierazi eta sarreraren frogagiriaren bikoizkina Garraio Zuzendaritza Nagusiari bidaliko zaiolarik / el duplicado del justificante de ingreso": testuinguru bera guztietan); bikoizpen EB 1 (Euskararen egoera Iparraldean: "Artoaren bikoizpenean, berriz, enpresa handiek kontrolatzen dute hazia, ereintza, ongarriak..."); bikoiztapen EB 3 (Hitz-Elkarketa/1: "aditz-elkarketak /- ekintza-elkarte sintetikoak /- duandua /- bikoiztapenak /- aposizioak"; "bertako hainbat erizpide Talde eragilean galbahetu ondoren, prestatu da bikoiztapenaren atala osorik eman ahal izateko"; "elkarte-motaren (bikoiztapenen) bigarren zatia da"); ez dugu bikoizte formarik aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bikoizketa : AB50 1 (doblaje), HiztEn (1 Bikoiztearen ekintza eta ondorioa; 2 Bereziki hitz-hasieran fonema bat errepikatzean datzan fenomenoa), LurE (Teknol. filmeak eta bikoiztea), Euskalterm 9 (6 duplicación eta 3 doblaje); bikoizketari : Euskalterm 1 (doblador); bikoizki : AB38 1 (par), Euskalterm 4 (duplicado); bikoizle : AB50 1 (doblador); bikoiztaile : AB50 4 (doblador).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Beste hiztegietan jaso dutena: bikoizketa : HiruMila eta ElhHizt (reduplicación, duplicación, doblaje), EskolaHE (filmak eta bikoiztea), Casve EF (doublage), PMuj DVC (reduplicación); bikoizki : HiruMila (duplicado, copia), PMuj DVC (número par); bikoizpen : HiruMila eta PMuj DVC (geminación); bikoiztaile : ElhHizt (doblador, duplicador); bikoiztailu : PMuj DVC (multicopista, duplicador). Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Adierazle egokia da, eta horren premia dago

forma berri, egoki, premia bati erantzuten diona.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu bikoizle formarik.

bikoizle 61: Aizu 2, Argia 2, Berria 15, EiTB 7, Erlea, UEU 34.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bikoizle 2, Berria.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: bikoizle (TN).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia da eta, beraz, jasotzekoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB 47 (Aizu 3, Argia 6, Berria 5, Deia 1, DiarioVasco 1, ElCorreo 1, Consumer 1, Euskaltzaindia 12, Jakin 1, UEU 16); ETC 100.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: bikoiztaile iz. doblador, -a film-bikoiztailea: doblador de películas / Adorez: 0 / Labayru: bikoiztaile 1iz. doblador -a. Aspaldidanik egiten ditu bikoiztaile lanak: Es doblador desde hace mucho tiempo / NolaErran: 0.

bikoizle iz. Bikoizturiko filmetan antzezle baten jatorrizko ahotsa ordezkatzen duen pertsona. Bikoizlearen lanaren muina dramatizazioa da; jatorrizko pertsonaiaren larruan sartu behar du.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia da eta jasotzekoa. Lehendik arautako bikoizle formarekin definitzekoa da: ‘Bikoizlea’.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Kategoria

iz.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

errepidearen bikoizte-proiektua.

Euskaltzaindiaren Arauak

bikoiztu, bikoitz/bikoiztu, bikoizten. da/du ad.

Sistematika batean bil daitezkeen aditzoinak

bikoiztu, bikoitz/bikoiztu, bikoizten

Jatorrizko forma

zenbaki arrunten bikote ordenatu; zenbaki osoen bikote ordenatu

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: bikote-lagun .

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: + / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Atzizkien araberako erabakiak

-ka.