1.
(
G-azp-goi-nav, AN-larr-5vill-egüés-erro-ilzarb-olza, B; Lar, Aq 80, VocBN , Gèze),
ordotz (
gral.; Zam Voc
),
ordotx (
G-azp, AN-ulz),
ordox (
Izt 24r)
Ref.:
Bon-Ond 142; A (ordotz); EEs 1915, 210; Iz Ulz (ordotx), ArOñ (ordotz), To, Als ; EAEL 85; Izeta BHizt; Elexp Berg; Gte Erd 244; ZestErret (ordotx)
.
(Sust.).
Cerdo macho.
"Verraco, cerdo que cubre a las puercas"
Lar.
"Mâle des animaux porcins"
VocBN.
.
"Cochon mâle"
Gèze.
Ordotsok <ordosoc> aurrera.
IC I 560 (dirigido por Martín Ruiz de Basurto a los cuerpos de unos enemigos muertos).
Lau oñekuak batzuk dira ordotsak, bestiak aardijak.
Mg PAb 87s.
Andik doaz andiki batenera / ordotsagaz eskintza egitera.
Zav Fab,
RIEV 1909, 31 (ref. a un jabalí).
Azienda beltza deitzen zaiote [...] ordots, zerri, zerrama [...] eta gañerontzeko zerri-abereari dagozkiotenak.
Izt C 168 (v. tbn. 187).
Ordotsak bost urte egin ezkero irantzitzen oi dira.
"Los verracos"
.
It Dial 97 (Ip ordotsak; Urt apuak, Dv akhetxak).
Ordotx eta aardien berri txikitatik ikasiak asi oi dira basarrietan.
NEtx LBB 19.
[Orain aurkeztu diguten umea] ez da ez bildotsa, ez antxumea, ez moxala, ez txitoa, ez urrixa, ez ordotsa.
MEIG I 157.
"
Ordotza, petit cochon mâle"
SP.
"
Ordotx, dim. de ordotsa
"
H.
ordotz (SP),
ordox (Añ, A Apend),
ordetx (Sal ap. ZMoso 66).
"
Ordotza, porc mâle chastré"
SP.
"Cerdo [...]. El capado, ordoxa
"
Añ.
"El cerdo capado (msOch)"
A Apend.
.
(Dv, H),
ordotx ( VP
, Arch VocGr)
Macho (hombre o mamífero). "Macho" VP 69v. "Le mâle" Arch VocGr. "Ordots (BN, S), mâle en parlant des quadrupèdes" Dv. "Ordotsa, [...] dans le dial. lab. principalement le mâle de mammifère, soit homme, soit animal" H.
Sarthu ziren, ezpatak eskuan, Sixemego hirian, eta hil zituzten ordots guziak, guphidetsi gabe errege bera.
Lg I 89.
Sei neskazar kaskamotzak [...] / begiratuak zorrotzak, / topatu naian ordotsak.
MendaroTx 59.
Nere saldoko ordotsa, akerra alegia, aldendu zitzaidan.
"Vir gregis"
.
Ibiñ
Virgil
51.
(Ref. al masculino, en gramática).
Franzesak egiten duela ordoxaren eta urrixaren diferenzia gauza guzietan, eta behar dela juntatu minzatzean ordoxaren kasua ordoxaren kasuarekin.
Ht Gram 6.
(Uso fig.).
"Zatarra? Ori dok ordotza
"
Elexp Berg.
2.
(
G-goi, Ae, Sal; H),
ordotx (
Sal; Ht VocGr),
ordox (
Lecl)
Ref.:
VocPir 398; A Apend (txerri-ordotx); Arin AEF 1980.
(Uso adj.).
(Hombre o animal) de sexo masculino, macho.
"
Ordotxa, mâle, masculin"
Ht VocGr.
"
Txerri ordotsan beazune da onena (G-goi)"
Arin AEF 1980, 64.
Hil araztea ume ordots guziak.
Lg I 111.
Eta gosiak zerri / ordotsa kurrinka.
MendaroTx 210.
(Uso fig.).
"
Ordotsa, emakume ordotsa, marimacho (AN)"
Inza RIEV
1928, 153.
(Uso fig.).
Duro.
Biotza aski ordotsa nulako, urteak eta urteak igaro nitun biotz-eragin oiekin.
Or QA 175.