1.
(
G, AN, S ap. A
; SP,
Urt I 500,
Ht VocGr 354,
Lar,
Añ,
Dv,
H),
itzuli (
SP),
izuri (
BN-ad ap. A
),
itzurtu (
Gèze),
itzurri.
Escapar (a) sustraerse (a), librarse (de), salvarse (de).
"
Itzuli natzaio, je me suis échappé de lui"
SP.
Tr. Usado gralmente. con compl. en dat., lo hallamos con ablativo en Haramburu, Belapeire,
AR y Erkiaga; en Larreguy y Goyhetche aparecen ambas construcciones.
Itzuri izan zaizte ezpata ahoei.
"Évité"
.
Lç He 11, 34 (He, Dv itzuri; Ol, Ker iges egin, IBk, IBe ihes egin
).
[Harriari] itzurientzat dagoke gerla eta izurri.
EZ Man I 76.
Irakhats diazadazu neure etsaien arterio gaixtoetarik itzurzeko nolatasuna.
Harb 352.
Zeren nik zuri / emanik bahi / bihotz', itzuri / baitzauzkit nahi.
O Po 46.
Ezin itzuliko zaio Jainkoaren iujeamendu[a]ri.
SP Imit III 36, 3.
Herodesen eskietarik itzur ladin Ejiptarat.
Bp II 32.
Niri itzuri atzait: eta eraman dituk ene alabak gerlako presonierak bezala.
Urt Gen 31, 26.
Heldu zaizkigun zorigaitz guziei itzur ahal dakieketena.
Ch III 45, 3.
Horrela itzuri ziren gabaonitarrak israeldarretarik.
Lg I 196.
Hetarik gazteena eta Hoathan deitzen zena, gerthatu zen bakharra itzuri zitzaiona Abimeleken fuliari.
Ib. 216.
Mezprezatu duen Juje batek jujatu behar duela badaki, ikhusten du, eta ezin itzur dakioke.
Brtc 124.
Karitatearen eginbidei itzuli.
Mih 53.
Punimendu ikaragarrietarik itzurtiagatik.
AR 312.
Jainkoa dela hartzedun zorrotz [...], eta nihor, ez bizian, ez hilean, ezin itzur dakiokena.
Dh 216.
Itzur hadi heroni, eta yauts khurutzetik.
TB Mc 15, 30 (Lç enparatu, He, IBk, IBe salbatu, Dv athera, Ol yaregin, Ker askatu
).
Ingiñu zenbait segursko, / Lanyeretik itzurtzeko.
Gy 147.
Gaitzari denean eziñ itzuria.
Ib. 11.
Nihor ezin itzur atheka lazgarri hari.
Dv LEd 270.
Bizikletadun batek bide-bazterreko berrora inguratu behar izan zuen arin, elkar jotzeari ozta itzur egiñaz.
Mde Pr 100.
Ezkontza horri ezin itzur nakioke.
Ib. 182.
Isabela itzur ez zitekeen gaitza.
Mde HaurB 32.
Eriotzaren atzaparretatik itzuritako arrantzale lerdena.
Erkiag Arran 186.
Ez zatzakit itzuriko.
Ibiñ
Virgil
38.
Estualdian zegoelako, noski, Mayans eta besteen akuiluari nondik itzuriko.
MEIG VII 32.
(Aux. trans.).
Itzuri die letradunen lixkarrei.
Gazt MusIx 60.
Escapar, huir (de un lugar, de una situación en la que se está).
Tr. En esta acepción es empleado gralmente. con compl. en ablativo, aunque hallamos ejs. con dat. en Axular, Oihenart y Haraneder.
Itzuririk deabruaren lazotik.
"Échappés"
.
Lç 2 Tim 2, 26 (Ur irten
).
Erhoa da behin garzeletik itzuriz gero, berriz bihurtu nahi dena.
Ax 468 (V 304).
Zeren eztu linburtzen eta itzurtzen zaikan ur enganagarririk baizen edireiten.
Ib. 598 (V 385).
Et' ordu hartan, gaxoa nik, / leihoti iausiz, ohoin' iduri, / hilpenan behar dut itzuri.
O Po 16.
Zure kabalia eta azienda oro galdu da, hil da, eta nik kolpe egin dut itzurziaz zuri berri hunen erraiteko.
Tt Onsa 52.
Baldiñ ordean, uste gaberik, zure sensuak itzurtzen bazaizkitzu, eta goaten badire arrazoiñak ezarri dituen mugarriez urrunago.
He Gudu 128.
Altxatzen da batetan / leoia lurretik, / ez zaio bat itzultzen / dagoan lekutik; / iltzen ditu guztiak / ortzaz, atzaparraz.
It Fab 78.
Nola ez dakit handik itzuri zen yauna.
Gy 69.
Eta hola abisatuak, / Lurpera itzuriko zirela guziak.
Ib. 303.
Nora igesi egin dezute, gudari azkarrak? Nondik itzuri zerate, lurraren garaitzale gaitzak?
Lh EEs
1915, 235.
Gobernu ohoinaren eskuetarik, aztaparretarik itzurtzeko tirria.
Lf GH
1924, 740.
Andik itzuri zen.
FIr 149.
Norantz itzuri dira?
TP Y
1933, 184.
Itzurri zalako oben aundiaren mendekotzat salaturik.
"Deserción"
.
EAEg
7-12-1936, 477 (tbn. itzurri ib. 20-12-1936, 600).
Enintzan itzuri andik ona ez eltzeko.
Zait Plat 150.
Hondamenditik itzuri, arreba ezkon-berriaren etxean aurkitu nahi gordelekua.
MEIG I 165.
Escaparse (palabras, etc.).
Zinik, arnegurik ezpa iuramenturik sobera derasatenei bezala ustekabetan itzurzen bazaie.
Harb 435.
Lehenbiziko hitza ahotik itzuri zeienean.
Ax 26 (V 15).
Beldurrez, solhasa segitzean, zerbait behar ez den itzur dakizun.
He Gudu 147.
Escapar (a la atención).
Errata edo huts inprimatzean itzuriak.
Gy 343.
Utsegiteren bat itzuli ote zaigu bada?
Sor Bar 109.
An emenka itzuri diren utsegiñak.
Or Mi 155.
Ez genukeen aipatuko ere, egileari (edozeini gerta lekiokeena) itzuri zaion hutsa dela uste bagenu.
MEIG II 57.
Tira, nik esango nuke, eta Kintanak berak horixe dio goraxeago, gero gogotik itzuri bazaio ere, gehixeago eta hobekixeago egin zuela Larramendik durangarrak baino.MIH 381.
(Part. en función de sust.).Prófugo, evadido.
Itzuri edo igesletzat joko leukee-ta.
Erkiag BatB 159.