Etim. Para formas románicas relacionadas, v. BAP 1961, 356s.
Onom.:
De Gurbiçarr. (1245) Arzam 267.
gorbitz
,
gurbitx
(G-to),
gurbiz
,
gurpitz
(A, que cita a Izt),
gurpitx
(Izt C 124),
gurbisa
,
gurbixa
(G-bet),
gurbiza
(V-arr-oroz-m),
gurguxa
(V-ger; A Apend),
kurpitz
(G),
kurpitx
(G),
kurpiz
(A Apend),
kurkuxa
(G-azp),
kurkuts
(G-goi),
kurkutx
(H),
kurkuiz
(A Apend s.v. kurpiz),
kurkusa
(G-goi),
burbux
(V-ger-arr-oroz; Añ (+ -ea, det.), Aizk),
burbuz
(AN-5vill, -za R). Ref.: A (burbux, burbuz, gurbitx, gurbiza , kurkuts, kurkusa , kurpitx); Lcq 113; Arzdi Plant1 (gurbixie , gurguxa); VocNav (burbuza); JMB At (gurguxia).
Madroño. "Borto, especie de árbol que trae granos encarnados, (V) burbuxa, -xea. Llámase también madroño" Añ. "Kurkutxa (G), sort d'arbre ou d'arbrisseau (Izt C)" H. "Conozco en el Euskera Bizkaino mismo además de las formas gurbiz, burbiz, estas otras: burgiz, burbux y burgux" AG (ap. NeolAG 874n). v. ania-mania, 2 gurbi.
Onhets nezan haritza iduri zakidan gorbitza.
O PrASJU 216.
Abetxubak dira beste oneek: azkarra, eltzuna [...], gurbisia, gorostija.
Mg PAb 188.
Probinzia onetako lurrak bere griñaz ematen dituen zuaitzik ezagutuenak dira aretxa [...], kurkutxa, intxusa.
Izt C 124.
Eizetikako aragia, magurioak [...], arraiak eta aleak (ur, intxaur eta kurkuxak) ziran orduko janaririk obeenak.
JMB ELG 42.
Arentzat egiñerazi bait-zion epoda, oñetarañoko soñekoa, gurbizez ta urrezko txiliñez mendel-osoan apaindua.
Ol Eccli 45, 10.
Lasai billatzen dute, oian orritsuan, / senar atsituaren emazteak an-or / kurpitz ezkutu ta izpikak.
Onaind Olerti
1959, 240.
Iturri orolditsuak, loa baiño belardi guriagoak, eta zuk, itzal bakanez gerizatzen duzun gurbiz orlegia.
"
Arbutus"
.
Ibiñ
Virgil
52.
v. tbn. Erkiag Arran 12.
(Como primer miembro de comp.).
Aitz aundi biri txapeltzat ezarririk, gurbiz-adar moltzoa, teillatua bai litzan.
Erkiag BatB 19.
Gurbiz ostoz alatuko dituzu ta lats ozkirrietan eradango.
Ibiñ
Virgil
100.
Keresek lenengoz irakatsi zien ilkorrei burniarekin lurra iraultzen, oian gurenak ezkur gabe ta gurbiz-aleak urritu zirenean.
Ib. 72.
GURBITZEZKO
(Hecho) de madroño.
Zeleeren zumezko tresna merkeak, gurbizazko zaranak eta Iakusen bae mistikua.
"Arbutae crates"
.
Ibiñ
Virgil
73.
GURBITZ-GARAU.
"Gurbizgarau (V-ple-arr-oroz ap. A), gurbizkarau (V-m ap. A), granos de madroño" A.
GURBITZ GORRI
(gurbizgorri V-ple ap. A). Madroño.