1.
(
V; H (V, G))
Ref.:
A;
Etxba Eib;
Elexp Berg
.
Insecto; bicho. "Insectos, y por extensión todo ser viviente de reducidas dimensiones" Etxba Eib. "Orrixa atakatzen dau kokuak" Elexp Berg. "Kokue: 'coleóptero' edo ain zuzen 'escarabajo de la patata' deritxoen zomorroa" (V-m, comunicación personal) ABibl.
Soloko koko saltokarijak.
fB Olg 83.
Gari kokuak jana.
Astar II 166.
Kokuak aintzira-ziar ibilten dira.
Altuna 23.
Gorputzean kalte egin leikioen koko galgarriak.
GMant Y
1933, 190.
Koko edo zomorro txiki bat tapiz baten barnean balego.
Vill Jaink 51.
Ortxe dagoz lurrean pisti ta zomorroak. Ortxe ditugu gatxaren koko guztiak!
Erkiag BatB 197.
(Fig., aplicado a personas).
Ator, ator, kokoa, nora juan aiz, ago emen gizona bekala.
"Ruin, caso menguado"
.
(Arruazu, 1659)
ReinEusk2
168.
2.
(G-to, AN-larr-5vill-ulz-erro-olza, L, B, BN, S; Hb, Dv, H; kh- Foix)
Ref.:
A;
VocNav
(cocos, cócuas);
P. Salaberri FLV 1989, 55ss.; Satr ib. 61ss.
Apodo que se da a los habitantes de comarcas situadas (inmediatamente o no) más hacia el Sur.
"L'on dit en basc. fr. de tout espagnol, soit basque, soit castillan"
H.
"1.º (L, BN, S), apodo que se da a los españoles; [...] 5.º (B), apodo de los habitantes del valle de Ulzama"
A.
"Espagnol, kkhoko (surnom)"
Foix.
"En el mercado de Tolosa llaman [...] kokos a las mujeres que venían de [...] Araiz y Larraun"
Camp in Mok 14n.
Para una información más detallada del uso en cada localidad, v. los dos trabajos de FLV citados.
Español kokoaren kontra / heldu gira gogotik.
Iraultza 128.
Franzesa joaiten bada / geldi eta manso, / koko ezur andiak / etorriko franko.
(In Mg PAb 170
).
Españako kokuen / orai ikustera.
Xarlem 760.
Batzu deitzen ditugu guk Españolak, edo gaizkiago dena Españolikoak, edo oraino gaizkiago kokoak.
EskLAlm 1862, 4.
(ap. DRA)
Españaz mintzatü ziren ehunetan: / Ah! zer ardu gozuak kokuen lürretan!
Const Eskual
20-9-1907, 4.
Españaz mintzatü ziren ehunetan: / Ah! zer ardu gozuak kokuen lürretan!
Const Eskual
20-9-1907, 4.
Kokoen errirantz bidekatu ote naiz?
Zink EEs
1926, 87.
Koko geienak diran bezala, / ez da betazal gorrizu.
"Los riberos"
.
Or Eus 236.
Gendulaingo Kokoak / atzo ekarria.
Ib. 367.
Nork esango dio euskaldun Naparroako koko bati?
Or EG
1952 (3-4), 23.
Pikuak baino zimurragoak: / holaxe dira kokoak.
(AN-ulz).
Satr FLV
1989, 70 (hablando de los naturales de Valdizarbe).
3.
(Vc ap. A; Añ, Izt, Dv (V)). Bobo, bobalicón.
Sinistuten ez deutsuna da kokua.
Ur CancB
III 80.
Lagun ain kokoak.
AB AmaE 324.
Kokotzat daukez eta zorotzat.
Azc PB 362.
Buru-auste andiak emongo dautsaz orrek, koko orrek oraindiño.
A BeinB 44.
Uste al dozu mutil au kokoren bat dala?
Or Tormes 23.
Dana siñisten dauna... kokua galanta.
Enb 178.
Kokotzat ebillen Batista kojua.
SM Zirik 103.
"(V-arr), jugador a quien otros tres en connivencia le engañan, en una partida de dos a dos"
A.
4.
"Fantasma, que pone miedo, (V) kokoa
"
Añ.
"Haur hizkeran, zomorroa, mamua. Koko etorrikoa e?
"
ZestErret.
5.
(V-arr-m-gip)
Ref.:
A;
Etxba Eib
.
Máscara, persona disfrazada.
"
Oingo urtian koko gitxi ibilli da Aratostietan
"
Etxba Eib.
Cf. KOKO-JANTZI.
Koko arek aiñ ei eban Batista kojuaren aide berdintsua.
SM Zirik 103.
6.
"(S; Alth), meule de foin en train de déssecher"
Lh.
7.
(AN-larr-ulz-erro)
Ref.:
P. alaberri FLV 1989, 56.
Comarca meridional.
v. KOKO-HERRI.
Beste zenbait erritan Zanpantzar zikiña, / Kokoetan "Osaba" sabelzai lizuna.
Or Eus 139.
Basaburuan deitzen diote / alde honi kokoa [se ref. a Valdizarbe]
.
Satr FLV
1989, 70.
KOKOAK JOTA.
"Kokoak yota dago, está apoltronado (V-m)" A EY III 247.
KOKO-ALDE.
Zona meridional. v. KOKO-HERRI.
Koko aldetik e(re) asko etortzen zaizkio.
(AN-larr).
Satr FLV
1989, 64.
KOKO BELTZ.
Español (expresión despectiva).
Koko beltzak ez gaitu segur urrikari, / xixpaz eskaintzen dio frantses gizonari.
Iraultza 93.
Ago demuntren koko beltza, ago!
Barb Sup 131.
Mugaz haindian kausitu zituzten ainhitz jende on, bihotzdun, bainan ere koko-beltz batzu arras ozarrak eta bertzen garizumaz beren ihautiriaren egiten zutenak.
Etcheb Obrak 57 (ap. DRA).
KOKO-DANTZA
(AN-ulz ap. VocNav). Nombre que recibe el ingurutxo en Basaburua Mayor.
KOKO EGIN.
Hacer burla, burlarse.
Cf. LexHNav I 94 (Puente la Reina, 1586): "Le han hecho cocos y le han dado muchos igos con los dedos".
Pekatu mortalian [Meza] enzutia [...] da Jesu Kristori siñu ta koko egitera eltzeia.
CrIc 151.
KOKO-EGUN.
"Carnaval" Etxba Eib.
KOKO-HERRI (AN-erro).
Ref.: P. Salaberri FLV 1989, 55. Comarca meridional (v. supra (7)).
Non da, koko-errriko bidea artu ez dedan okerrekoz?
Mok 14.
Beti-betiko leizera bedi / sugetzar Koko-erriko.
"De la Ribera"
.
Or Eus 256.
KOKO JANTZI (V-m-gip).
Ref.: A; Etxba Eib; Elexp Berg.
a)
Disfrazarse. "Bazoiaz aurten koko-janztera?" Etxba Eib.
Gaur aratoste dok, eta koko jantzita juan biar yuagu errira. Kk Ab I 56. Aratoste batzuetan koko jaztia nai ei eban. SM Zirik 103.
b)
"Disfraz. Badira urte guztian koko-jantzixa erabiltzen dabenak" Etxba Eib.
KOKO-JENDE.
v. supra
(1).
Gogora dio Koko-jendeen / esku ta biotz zabala.
"Los riberos"
.
Or Eus 237.
KOKO-LAINO.
"Kokoláñua, egoláñua, la niebla fría que viene del sur en invierno" Iz Ulz.
KOKO MIKO.
Soniquete de canción infantil.
Koko Miko, Koko Miko, / geldirik or mutiko!
NEtx LBB 317.
KOKORIK
(Estar, etc.) atontado.
A! Lorentzo! Lorentzo! zu orren kokorik / egongo ziñeala eneukan usterik.
AB AmaE 324.
KOKO TXIKI.
"Insectos, clase de los insectos, mejor dicho, de los artrópodos" Etxba Eib.
KOKO-XEHE.
"Kokoxe, microbio" Zam Voc.