1. esan-nahi.
Deseo, ganas de decir algo, de expresarse, de desahogarse. v. esangura (2).
Ainbesteraño atzenean estutu zuan esan nai onek, non ler egingo ezpazuan [...]. AA II 228. Apaizak, kiñu ta gaixoaren esan-naia ikusita, barkapena eman zion. NEtx LBB 56.

2. esan-nahi.
(Lo) que se quiere decir.
Soñu egokia / zerade, zortzikoa / [...] argira emateko / nere esan naia. Echag 268. Zaitezte zintzo. [...] / Au dut esan nai bakarra. "Recomendación" . Or Eus 411. Esan nahiak ager ditzadan sentitzen dedan bezala. Xa Odol 311. Doiñu gozo-alaikoa izan dedilla zure esaldia; zure esan-naia [...] aal liteken guzian garbi azalduaz. Berron Kijote 22. Egaz arrapatzen ebazan aurrez-aurre autuan eukazanen esan naiak. Onaind STeresa 13.

3. (V-gip).
Significado, sentido. " Eztot ondo hartu bertso horren esanaixa " Elexp Berg. v. esangura. Tr. Documentado en la tradición meridional desde finales del s. XIX. En DFrec hay 32 ejs. de esanahi y 7 de esannahi, todos meridionales.
Izen batzuk erderara biurtuta irakurleak aditu dagian euren esanaia. AB AmaE 487. Esan-nai luzeko pilloa osatzen dute [...] kalbario-kantak. (In SMitx Aranz 125s ). Jo ta jo deika kanpaia... / Joalea al zan? ala arran-otsa? / Zer zan aren esan-naia? Ib. 12. Batzuen ustez, esanai edo adirazkai bakarra izan bear du itz bakoitzak. Txill Egan 1956 (3-4), 49. Itz ilunak eta esan-nai askotakoak. Zait Plat 40n. Gure bizitzak duen esanaia, sentidua, nai du gizonak jakin. Vill Jaink 8. Dulzinea Tobosoko deitura eman zion; [...] izen gozoa, bere ustetan, eta gutxi entzuna ta esan-nai bizikoa. Berron Kijote 39. [Hitz] bakoitzaren adiera, zentzua eta esan-nahia geure [...] gogoaren arabera mugatuaz. MIH 106. Erti-lanaren asmoen esan-nahitik etena. "Ajena al verdadero sentido de la creación artística" . MEIG IX 131. (en colab. con NEtx) Oihenartek bere 117. erefrauaren esanahia aditzera eman zuen. MEIG VII 117.
v. tbn. Markiegi in Ldi IL 8. Etxde AlosT 12n. Esannahi: Izeta DirG 15.