Azpisarrerak (sarrerak) (1)
2 zarpa.
1.
(AN-larr, L; Lar, VocS 134, A (que cita msLond); -ea det., Lar, Añ (s.v. zarpa), H),
xarpa (G-to; Lecl, Arch VocGr, H (L, BN)),
txarpa (S; Gèze, Dv, H (S, s.v. xarpa), Foix)
Ref.:
A (xarpa, txarpa);
Lh;
Lrq (txarpa);
Asp Leiz2
.
Harapo, andrajo; trapo. " Arlote arbuia, zarpa laztan, se aplica a los que de palabra hacen ascos de andrajosos, y de obra son recogedores hasta de los andrajos" Lar (s.v. arlote). "La charpie" Arch VocGr. . "Chiffon" Gèze, Foix. "Drille" Dv. "Trapo, rodilla. Aita ordizale dien haurrek üsü txarpaz bestitürik ikusten tizigü (S)" A. "Torchon, chiffon" Lh. Cf. VocNav: "Zarpa dícese también del individuo desastrado, zarrapastroso, de mala traza (Zona N. O.)". Cf. tbn. Zarpa, usado como apodo (Iraola 99, Alkain 115).
Ziauste, ba diat nik xarpa / zier, uzkiaren xahatzeko. CanBel 67 (ap. DRA ). Ikusten badute hermitaño deboto bat zarpa darion habitu batekin. Echve Dev 251. Lengo diruak ariyo, / nondik-nai zarpa jariyo. Xe 233. Jatorri onekuaren antza zuana, baño txit gaizki ta zarpa zikin ta urratuz jantziya. Bv AsL 31. Bere zarpak [...] soiñetik arrastaka dijoakizkionari. Iñarra Ezale 1897, 340a. --(Mithilak) Etzitiala mintza eskontzez haboro / xaharrak txarpetara lehen, orai, gero.--(Belzebütek) Ago ene mithila othoi hi ixilik / txarpetarako dela berak ikhusten dik. Xikito 9 (de interpr. no segura). Gazterik auldua, xarpaz jantzia, zetakaz betea, zorriz erdi-jana, aterik ate ibilli zan errukarri. Ag G 66. Bilo zamarretik hartzen zütian eta iharrausten zarpa bezala. Const 29. Andre gazte bat mixerablea / auntz-kontura etorriya, / bere semea xextuan zeukan / zarpa tartean jarriya. Tx B 193. Esku zuri, legun, eder oiek zikinduko litzaketen nere zarpa zikiñekin. TP Kattalin 187. Zuloa baño zarpa obe baita, bestek [itz] oberik asmatu arte balio beza beintzat. Or EG 1950 (11-12), 60. Ezin sinistu du xarpa zistrinpean, gorputz zikinpean anima eder eta garbi bat arkitu leikeanik. Sorarrain Lili 32. Nire Artzaiak ez eukan / zarpa etzanik soiñean. Gand Elorri 99. Kutsu-bildurrez nere aitak bizkarrean eraman omen niñun nere zarpakin. JAzpiroz 47. Bañuko galtzak eta elastiku txar bat soiñean artu [...]. Gaiñontzeko zarpak [...] zartka tarte batean sartu. AZink 161. En DFrec hay 2 ejs. de zarpa.
Harapo, andrajo; trapo. " Arlote arbuia, zarpa laztan, se aplica a los que de palabra hacen ascos de andrajosos, y de obra son recogedores hasta de los andrajos" Lar (s.v. arlote). "La charpie" Arch VocGr. . "Chiffon" Gèze, Foix. "Drille" Dv. "Trapo, rodilla. Aita ordizale dien haurrek üsü txarpaz bestitürik ikusten tizigü (S)" A. "Torchon, chiffon" Lh. Cf. VocNav: "Zarpa dícese también del individuo desastrado, zarrapastroso, de mala traza (Zona N. O.)". Cf. tbn. Zarpa, usado como apodo (Iraola 99, Alkain 115).
Ziauste, ba diat nik xarpa / zier, uzkiaren xahatzeko. CanBel 67 (ap. DRA ). Ikusten badute hermitaño deboto bat zarpa darion habitu batekin. Echve Dev 251. Lengo diruak ariyo, / nondik-nai zarpa jariyo. Xe 233. Jatorri onekuaren antza zuana, baño txit gaizki ta zarpa zikin ta urratuz jantziya. Bv AsL 31. Bere zarpak [...] soiñetik arrastaka dijoakizkionari. Iñarra Ezale 1897, 340a. --(Mithilak) Etzitiala mintza eskontzez haboro / xaharrak txarpetara lehen, orai, gero.--(Belzebütek) Ago ene mithila othoi hi ixilik / txarpetarako dela berak ikhusten dik. Xikito 9 (de interpr. no segura). Gazterik auldua, xarpaz jantzia, zetakaz betea, zorriz erdi-jana, aterik ate ibilli zan errukarri. Ag G 66. Bilo zamarretik hartzen zütian eta iharrausten zarpa bezala. Const 29. Andre gazte bat mixerablea / auntz-kontura etorriya, / bere semea xextuan zeukan / zarpa tartean jarriya. Tx B 193. Esku zuri, legun, eder oiek zikinduko litzaketen nere zarpa zikiñekin. TP Kattalin 187. Zuloa baño zarpa obe baita, bestek [itz] oberik asmatu arte balio beza beintzat. Or EG 1950 (11-12), 60. Ezin sinistu du xarpa zistrinpean, gorputz zikinpean anima eder eta garbi bat arkitu leikeanik. Sorarrain Lili 32. Nire Artzaiak ez eukan / zarpa etzanik soiñean. Gand Elorri 99. Kutsu-bildurrez nere aitak bizkarrean eraman omen niñun nere zarpakin. JAzpiroz 47. Bañuko galtzak eta elastiku txar bat soiñean artu [...]. Gaiñontzeko zarpak [...] zartka tarte batean sartu. AZink 161. En DFrec hay 2 ejs. de zarpa.
"On le dit des bords inférieurs d'un vêtement salis de boue"
H.
Seguramente su origen es Larramendi: "Zarpas, lodo que cogen los vestidos, es del Bascuence [...] zarpak, las extremidades rotas y viejas".
2.
xarpa
(AN-erro, B). Ref.: A; A Apend; Izeta BHizt2. "Trapo que impide que las ovejas queden cargadas en tiempo de celo" A. "Sasoin unten gure ardiek beti xarpa gibeleko aldean, ernari gelditu ez daitzin" Izeta BHizt2.
3.
"(B), vellón. Zarpa au zein piosua den! Ezagun da zikiroarena dela
"
A.
Argu itxas-ontziaren buruzagia, Greziko gizurenik ospatsuenak urrezko zarpa billa eraman zituna. Ibiñ Virgil 44.
Argu itxas-ontziaren buruzagia, Greziko gizurenik ospatsuenak urrezko zarpa billa eraman zituna. Ibiñ Virgil 44.
"Pelambre"
A Apend.
.
4.
"Raigambre"
A Apend.
.
XARPA-XAHAR
(Forma con palat. expresiva). Harapiento.
Euskerak altxor ugaria izan arren, Iztegi Nagusi orrek gureganaiño eratxi bitartean euskalzalerik askotxo xarpa-xar eta atarrapuzka aldunak aldun bezela ibili bearko degu. Mok (carta a Lizardi, 15-1-1930, ap. DRA ).
Euskerak altxor ugaria izan arren, Iztegi Nagusi orrek gureganaiño eratxi bitartean euskalzalerik askotxo xarpa-xar eta atarrapuzka aldunak aldun bezela ibili bearko degu. Mok (carta a Lizardi, 15-1-1930, ap. DRA ).
ZARPA HARTU (G-azp),
ZARPAK HARTU (AN).
Ref.: Asp ANaf; Gte Erd 302. "Zarpak artu, hacerse andrajoso" Asp ANaf. "Zarpa hartu (G-azp)" Gte Erd 302.
ZARPAK JAN.
"Zarpak yan, comerle los andrajos" Asp Leiz2.
ZARPA ZAHAR.
a)
(G-azp, AN-gip; zarpazar A, que cita a Arr). En la mayoría de los ejs. cabría interpretar tbn. el segundo miembro zar como 'malo, despreciable, de mala calidad'; cf. zatarzar.
(Sust.). Harapo. "Zarpa zahar horiekin ibiltzea ez da lotsatzen (AN-gip), mendiko zarpa zaharrak konpontzen ari da (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 302.
Gizona morroi zarpa zarrakin, / andria galan jantzia. Xe 277. Zeiñen jazkai-zatartsu edo zarpa-zarren gañean ageri dan legenartsuak eraman bear duten oial gorri puska. Arzac EE 1884a, 133. Artu zituan zarpa zar pobriarenak. Bv AsL 39. Zarpazarrez estalitako, zauriz betetako [eskale bat] . Arr Bearg 148. Beti nere zarpa zarretan ibili bear. Alz Burr 22. Beti zarpa zarrakin / ijituan gisan. Imaz Auspoa 24, 149. Amak konpondu biar / beren zarpa zarrak. MendaroTx 198. Esperantzazko zarpazar / mantartu, / pusketaka / doaz galtzen bizitza. Azurm HitzB 65. Zarpa zaharrak hari zaharrez pasaratzen. MEIG VIII 99.
Gizona morroi zarpa zarrakin, / andria galan jantzia. Xe 277. Zeiñen jazkai-zatartsu edo zarpa-zarren gañean ageri dan legenartsuak eraman bear duten oial gorri puska. Arzac EE 1884a, 133. Artu zituan zarpa zar pobriarenak. Bv AsL 39. Zarpazarrez estalitako, zauriz betetako [eskale bat] . Arr Bearg 148. Beti nere zarpa zarretan ibili bear. Alz Burr 22. Beti zarpa zarrakin / ijituan gisan. Imaz Auspoa 24, 149. Amak konpondu biar / beren zarpa zarrak. MendaroTx 198. Esperantzazko zarpazar / mantartu, / pusketaka / doaz galtzen bizitza. Azurm HitzB 65. Zarpa zaharrak hari zaharrez pasaratzen. MEIG VIII 99.
b)
ZARPA-ZAHAR
(zarpazar Gc ap. A). (Adj.). Andrajoso, harapiento.
Orañarte gose, egarri ta zarpazar ibilli gera. Ol 1 Cor 4, 11 (Lç billuzi, He, TB, Bibl bul(h)uziak, Dv buluz, Ker beartsu, IBk biluzik, IBe zarpail ). Eta [atera deitzen duena] zarpazar antzekoa danean. Muj PAm 36. Agur, zarpazar. Anab Poli 70.
Orañarte gose, egarri ta zarpazar ibilli gera. Ol 1 Cor 4, 11 (Lç billuzi, He, TB, Bibl bul(h)uziak, Dv buluz, Ker beartsu, IBk biluzik, IBe zarpail ). Eta [atera deitzen duena] zarpazar antzekoa danean. Muj PAm 36. Agur, zarpazar. Anab Poli 70.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
