1.
(BN; SP, HtVocGr 396, Lecl, VocBN, Ith 49, Dv, H, LfGram 388),
gainti (S; Dv(S), H(S)),
gaindik (AN-5vill),
gaintik (S, R),
geindiRef.:
A(
gaindi, gainti
);
AApend(
gain
);
Lrq(
gainti
);
GteErd 71, 127, 305s
. (Precedido de ines. o adv. de lugar).Por, a través de.
"
Etxean gaindi doa, il passe par la maison"SP.
"Par, ga[i]ndi. Par ici, hemen gaindi
"HtVocGr 396.
"
Gaindi, non gaindi, où, par où?"Lecl.
"Passant par... Bernard yoan da Pariserat Bordelen gaindi
"VocBN.
"
Nun gaintik? (Bord [?]), ¿por dónde?"AApend.
"1. travers. Ex.: mendin gainti, à travers la montagne. 2. heben-gainti, dans ces parages-ci (sans mouv.)"Lrq.
"
Lohi haietan gainti iragan ziren (S), Zimitz errekan gaindi (BN-ciz), errejuma aizutan gainti (S), mendian gaindi (BN-lab-arb), gainti (S), bidexkanda baten gaindi [sic] dator (S)"GteErd 127.
"
Otsoa han gaindi zabilan (BN-lab), heben gainti (S), han gaindi iragaiten zen orga (BN-lab)"Ib. 127.
"
Bada behi ederrik hor gaindi (BN-lab), han gaindi jende anitz ikusten da (BN-lab), nun habila hemen gaindi? (BN-lab), ihiztariak han gaindi pasatzen ziren (BN-ciz)"Ib. 305.
v. zehar.Gram. Son especialmente frecuentes las exprs. hemen gaindi 'por aquí', hor gaindi 'por ahí', han gaindi 'por allí'. Con verbos no de movimiento (como egon, etc.), convierte en imprecisa o subjetiva la localización del ines.: hor gaindi egon 'estar por ahí'. Tr. Documentado en Leiçarraga, aparece después en Larreguy, unos versos de finales del s. XVIII, Monho y Duhalde; desde la 2.a mitad del s. XIX se hace gral. entre los autores septentrionales. En el s. XX hay ejs. en autores meridionales cultistas (Orixe, Zaitegi, etc.). La forma más empleada es gaindi; gainti se encuentra en autores suletinos (gaintik en Casenave); geindi en un texto dialectal (BN-lab) publicado en Herr; gaindik en Gaztelu y, junto a gaindi, en Zaitegi. En DFrec hay 45 ejs. (26 sept.) de gaindi y uno de gainti . La construcción tradicional, y la consignada gralmte. por los lexicógrafos, es tras inesivo; desde mediados del s. XIX, con todo, se encuentran otros casos de la declinación que detallamos infra .
Kappadozian, Asian eta Bithinian gaindi barreiatuak. Lç1 Petr 1, 1 (He probinzietan, TB, Dv Bithinian
).
Jauna iragaten zela eraintzetan gaindi sabato egun batez. HeMc 2, 23.
Samariako bazterretan gaindi iragan zen Salbatzaillea Yerusalemerakoan. Lg II 208.
Nora zoazte hor gaindi, ardi nahasiak?Iraultza 93.
Begietan gaindi sar dakizun bekhatuaren phozoina. Dh 73.
Bazabilan burregoen artean gaindi. JnnSBi 127.
Etxe gibelean gaindi, joan zen handik auzo hiri batetara. HUZez 55.
Egintzetan gaindi doakona deus ez da, gizon tzar horren barnea [...] betetzen duen pozoinaren haguna baizik. Ib. 179.
Madriletik Moscoura, Prusian gaindi. BarbSup 171.
Uztaritzen ta Logroñon gaindi erre zituzten aztiak. Ox 32.
Behakoa ximixtan derabila gure dafailako ondarretan gaindi. JEBer 31 (v. tbn. 74, 99).
Erran izadan hor gaindi zer berri dan. PierKat 48.
Laborariak gira gu hemen gaindi, eta ez notariak!LfMurtuts 91.
Hemen gaindi ikus ditaken hegaztin harrapari handiena da. ZerbAzk 37.
Garazitik, hemengeindi zabilan etxeko nagusi bat, muthil baten ondotik, nehun etziola hangeindi sehi bat harrapa, muthiko guziak Ameriketarak zohatzila. Herr 16-10-1958, 2.
Hiretzat ibili behar izan diat, kontsulan, minixterioan eta bertze asko tokitan, hor gaindi...LarzIru 40.
Nun habila hemen gaindi?'Zer abil emen?'
.LarzSenper 18 (v. tbn. exprs. similares en Ox 53 y Ardoy SFran 200).
Ez jakinik ere nun gaindi ibili beharko duten. ArdoySFran 125.
Lur guzian gaindi joan da heien mintzoa. Ib. 348.
Khanbio handiak tiagü / heben gaintik iraganik. "Par ici"
.CasveSGrazi 36.
Beha zenbat euskaldun den munduan gaindi. LarreArtzainE 77.
v. tbn. Monho 38. Hb Esk 64. Laph 194. Zby RIEV 1908, 417. Arb Igand 35. StPierre 38. Etcham 54. Zub 119. Or Mi 121. Mde Po 57. Mde Pr 121. JEtchep 53. Xa Odol 47. Gainti: Const 25. Mde Pr 50. Gaiñdi: Gy 255.
azpiadiera-1.1.1
Por medio de. Zure pazienzia sainduan gaindi abiatzen gara zure gana. SPImit III 18, 3 (Ch pazienziaren medioz, Mst pazentzia saintiaren moianez
).
azpiadiera-1.1.2
"
Mutil ori denan gaindik sartzen da (AN-5vill)"GteErd 71.
azpiadiera-1.1.3
(S; Dv) . (Precedido de caso absoluto det. o indet.)."
Mendietan gaindi ou mendiak gaindi ethorri da, il est venu par les montagnes"Dv.
"
Mendia gainti juan zen (S), bide phatarrak gainti (S), ühaitzak elgiak gainti duaz (S), ardia ixtilartiak gainti dua (S)"GteErd 127.
"
Herria gainti üngürü bat egin zian (S)"Ib. 305.
"
Baratzia gainti jin da (S), [...] sorhua gaintik juan da (S)"Ib. 306.
Eta doako pegarra bizkarra-gaiñdi lurrera. Gy 15.
Bazoazen paseari, / phentze buru bata gaindi. Ib. 181.
Ordu hartan zihoan Iesus ogi alhor batzu gaindi. HeHMt 12, 1.
Haren odolak gureak bezala ibili behar du gorphutz guzia gaindi. DvDial 24 (Ip güzia gainti; It, Ur guztitik
).
Bereala igorri zizien abisu territori kura gaindi. SamperMt 14, 35.
Mendiak eta desertiak gainti. IpHil 126.
Urez ur, itsasoa gaindi, urruntzen zaiku. ArbIgand 157.
Jo zazu aurrera [...] loizulo ta sasiak gaindi. LhYol 3.
Bere erritik berze bateala bide bat gaindi oñez. ZMoso 52.
Bertan, Hurjüntarik gora, / bühürgia hau hartürik, / gütük Santa Graziren, / Harrixilopia gaintik. CasveSGrazi 30.
v. tbn. Zait Sof 62. Azurm HitzB 62. Gaindik: Gazt MusIx 185.
azpiadiera-1.1.4
(Precedido de instr.)."
Mugaz gaindi ihesi gan zen (BN-lab)"GteErd 225.
Et' ützültzeko joan / beste bidez gainti. UNLilia 21.
Bertze pidaiaño bat ere eginen dugu mendiz gaindi. Zub 119.
Orziren ttunttuna dabil soinutan / ezerezaz gaindi rhythmua heda. MdePo 61.
(Precedido de -t(ar)ik
). Otsoa usainka etorri zen kaparretarik gaindi. MdePr 92 (v. tbn. 93).
Sabaitik gaindi ateratzen da. JEtchep 41.
azpiadiera-1.1.7
(Precedido de gen.). Hispaniatik zirela izaro hartarantz abiatu, Bizkaiko itsasoaren gaindi. MdePr 213.
Erdu, laister, ega / mendien gaindik. GaztMusIx 101.
v. tbn. Zait Plat 49 (gaindik).
2.
(AN, L ap. A),
gainti.(Precedido de instr.). Por encima (de), sobre."Encima, sobre"A.
Cf. ejs. de gaindik (=gainetik) s.v. gain. Tr. Propio sobre todo de la tradición suletina, aparece tbn. en algún autor de dialecto bajo-navarro (Duhalde, Etchamendi) y, en el s. XX, en autores meridionales cultistas (Orixe, etc.). Aparte del gral. gaindi (suletino gainti ), hay gaindi y gaiñtik en Eguiateguy, gaintik en CatS y gaindik (junto a gaindi ) en Orixe, formas estas últimas difícilmente separables de gainetik (cf. gain para más información).
Zeren dena guzia / baita ber-zuhurtzia, / eta iakitarzunez / orozaz gainti utzia. OPo 34.
Natüraz gainti. Bp I 72.
Zeren naturalezaz gaindi altxatu den. AR 122.
Buruz gaindi dago bekhatuz. Dh 435.
Ibarretaz gaindi besoetan kulunkatzen zuten aingeruek ere. OrMi 138.
Jakiñez gaindi jokatu ginun, / ta atzeman diru-mordoska. OrEus 230.
Ona ni, nere animatik Zugana igoz, nitaz gaindi baitzaude. OrAitork 265s.
O gau biderakusle, / argi-urratzez gaindi atsegin. "Noche amable más que el alborada"
.GaztMusIx 175.
Ez zuen hark inongo mugaz gaindi hegan egin nahi izan, ezta ere inoren markarik hautsi. MEIG II 53.
azpiadiera-1.2.1
(Precedido de ines.). Orotan gainti hon dira irakurtzen eztakienen. Bp I 123 (v. tbn. orotan gainti en FPrS 31, Mst III 18, 2, Mercy 23, UskLiB 12, CatS 18 y orotan gañti en Herr 5-1-1961, 3).
[Emaztiak] direlakoz ere gaiza güzietan gaindi amorioa gizonak beno dela hanitzez biziago. Egiat 218.
Orotan gainti behar zaio etzangia idor edüki. IpDial 60 (It, Ur batez (b)ere, Dv oroz gainetik
).
Ürgaizten ahal dütügü gure othoitzez, gure obra hunez, eta orotan gaintik Mezako Sakrifizio Saintiaz. CatS 37.
v. tbn. Or Eus 331.
azpiadiera-1.2.2
(Precedido de gen.)."Sobre, encima [...]. Y piden genitivo"Lar.
Nobliak abantailla izigarri dü herri güzietan iripediarraren gaiñtik. Egiat 244.
Bein, bitan, irutan Santu, / ezilkor eta indartsu; / guzien gaindi, Beraren itzez / eramankor, errukitsu. "Sobre todo"
.OrEus 265.
Guzien gaindik euskalduna da / pelote basque-n abilla. Ib. 419.
azpiadiera-1.3
3.gaindik . (Tras gen.).Sobre, acerca de.
Orrengatik izandu ziren izugarrizko diskusioneak gauza onen gaindik. Auspoa 77-78, 146.
Aunitz bertso paratu zitun gai orren gaindik. Ib. 222.
sense-2
II.(Adv.).
azpiadiera-2.1
1.Colmadamente, abundantemente.v. gaindika. Gauza guzien ez xoilki osoki, baina bai frankoki, neurri mukurruz eta gaindi berriz konplitzeko. SPImit III 30, 1 (Ip gaintika, Leon gaindika
).
Anaia, aphezetan delarik maitena, / Izpirituz agertzen gaindi dariona. HbEsk 112.
Maria ere joan zen alegerarik eta bozkarioa bihotzetik gaindi. JnnSBi 35.
azpiadiera-2.2
2.Por encima, por sobre."
Gainti (S; Foix), (tirer) trop haut"Lh.
Cf. GAINDI JOAN. Ttirritta jauzi batez gaindi da pasatzen. Etcham 114.
azpiadiera-2.3
3.Sobre todo, especialmente. Iduzki kolpe eta osasunarentzat khontu haundia galtzen duena (Aboztuko ilhabeteak), gaindi mainoak hartzen diren kostetan. Alamaka Berria 1885, 8 (ap. DRA
).
sense-3
III.(Sust.)
azpiadiera-3.1
1.
(AN, L, BN ap. A
; HtVocGr 429, Lar, Lecl, Dv, H). Profusión, abundancia; plenitud, colmo; exceso."Superflux"HtVocGr 429 (
Lecl).
"Rebosadura"Lar.
"Excédant, surplus. [...] Hori da zorokeriaren gaindia, c'est là le comble de la folie. [...] Dinetik eman behar da, ez gainditik, il faut donner du suffisant, et non du superflu"Dv.
"2. effusion, débordement [...]. Xukha zazu ur gaindia [...], essuyez l'eau qui a débordé et s'est versée. Bil ezazu gaitzeruaren gaindia [...], recueillez le grain qui a débordé du boisseau. 3. le surplus, ce qui reste, l'excédent [...]. 4.º (au moral) sentiment qui déborde, surabonde. Nere bozaren gaindia, ga[i]ntia [...], le débordement, l'effusion de ma joie. 5. (par extens.), ce qui est de trop. Badugu hemen [...] langilez gaindia
"H.
"
Fruituetako gaindia bildua izan zen, se recogió el excedente de los frutos"A.
v. gaindidura. Hain bethe dira [...] gaindirainoko bozkarioz non [...]. SPImit III 58, 8 (Ip boztarioz gaintitürik
).
Faboreez eta graziez gaindiraino <-reino> bethetzeko. SPPhil 213 (He 215 gaindiraiño
).
Zerk eramanarazi ahal izan zaitu amodiozko gaindi hoin espantagarrira?JesBih 440.
Amodioaren gaindia. 'L'excès d'amour'
.GyVisites 97 (ap. Dv
).
Belharrezko gaindia. HbEsk 93.
Non hanbat koloreko banderen gaindia?Ib. 61.
Gizontasunaren eskasa bethetzen zuelarik yainkotasunaren gaindiak. HbEgia 46.
Fruituetako gaindia bildua izan zen hiri bakhotxera. DvGen 41, 48.
Eder duk modestia, bainan gaindi gabe. Larralde(
inOnaindMEOE 454
).
Zorion ezin erranezko horri bere gaindia emanen diona, hau izanen da: bethierekoa izanen baita. Lap 423 (V 193).
Ezen ahoak bihotzaren gaindia dario. LeonMt 12, 34 (Dv gaindidura
).
azpiadiera-3.2
2.
(Lar, H, A). "Ventaja","excelencia"Lar.
"Superioridad, excelencia"A.
v. gainde. Santu bien [...] gaindiak edo egzelenziak. CbJust 3.
O Jesusen bihotz kharsu! / Guretzat guziz idekia! / Gurutzean guziz dugu / ikhusten oi! zure gaindia. CantIzp(ed. 1826) 13 (ap. DRA
).
Gaindi aundirekin. "
Con gran ventaja"
.OtagEE 1882c, 447.
Era guzietako erraztasun, gaindi eta bentaja guziak eskeñtzen dizte. ArrEE 1885b, 471.
Zure ontasunak, zure gaindiak (ventajas)...AgEzale 1897, 266.
Hazpandarrak badauka zuretzat beti bere gainditik irriño baten dirdiran darion jakitate ixurki zuhurra. LarreArtzainE 217.
azpiadiera-3.2.1
"Excelencia, tratamiento"Lar.
azpiadiera-3.3
3.
(Dv),
gainti (S; Dv(S), H(S))
Ref.:
Lh;
Lrq;
AtSac 69;
GteErd 225
. Parte, lado, zona.
"
Ez da gure gaindietan hain gizon argiturik, il n'y a point dans nos contrées"Dv.
"Le bord, le côté opposé"H.
"Côté, direction. Haigü gainti huniala (Esk), viens de ce côté-ci"Lh.
"Côté, parage. Ex.: gainti huntarat, vers ce côté-ci"Lrq.
"Vers (le bois), oihanilako gaintilat (Garindein (S))"AtSac 69.
"
Itsasoaren beste gaintitik (S)"GteErd 225.
Tr. Propio de la tradición suletina desde finales del s. XVIII.
Retira nurk bere gainti. AstLas 35 (v. tbn. 37).
Franziako gaintitik / berri gaisto hanits badügü. Xarlem 1199.
Batailla bi gaintitarat. 'Vers les deux côtés'
.Ib. 355.
Jesüs juan zen Galileako itxasuaren beste gaintiala. EvSIo 6, 1 (Lç berze aldera
).
Ibañetako gaintitik / herots handi bat jaikiten. (Cantar de Altabizkar). BertsoB 301.
Huraz beste gaintian. IpHil 201.
Esküñeko aldialat, zure gaintialat. Ib. 207.
Zerbait huntarzün ere, eta oro ützi, aitaren gainditik [sic] Tarban zütian askazier. Const 42 (v. tbn. 27).
Vitorian, karriketan, bi gaintitarik eta goratarzün berian, etxek orok badütie galeriak. Ib. 38.
Bortxarazi egoitera / bakhotxa gure gaintitik. CasveSGrazi 110.
Gainti güzietarik. Ib. 128.
azpiadiera-3.4
4."(Sal), desbordamiento de un río"A.
azpiadiera-3.5
5."
Gainti (S), parti, camp"Lh.
Horrien gatik, lüzaz "suspense" delakoak irañ du, azken kintzetara artiño. Mündia botz barreiatü da, bi gañtiak ezin haboro lüzatü beitira. Herr 28-7-1960, 3.
azpiadiera-3.6
6.Parte alta; cima. Mendi gaindi aiek kaskar samarrak izanik ere. AZink 164.
Gernikak daukan gaindi polita. Ib. 73.
sense-4
IV.(Adj.).
azpiadiera-4.1
1.Colmado, desbordante. Bere seillaru gaindiak / daozkatela hetsiak. Gy 49.
Argi izan ez balitz egia, nork utziko zituen bere aisia, atsegin eta ontasun gaindiak?HbEgia 88.
azpiadiera-4.1.1
(Dv) . (Acompñadon de instr.).Colmado (de), desbordante (de). Tr. Documentado en autores septentrionales (no suletinos) desde el s. XIX.
Ongi lanez gaindi ta egitekoz lehertua. Dh 95.
Orobat da ikhusten, gaitztagiñ handia, / karrosan ibilltzen, ohorez gaindia: // Urkhatzen aldiz ttipia. Gy 161.
Eta gelditu zen ahalkeaz gaiñdi. Ib. 128.
Ez da yende xirxila, ergel halakoa, / ahopaldi tzarrenez gaindia ahoa. HbEsk 108.
Gero dire ikusten, beharrez gaindiak; / nigarra daritela egorriz guziak. Ib. 210 (V 224).
Plazerrez gaindi nago zuen aintzinean. XaOdol 275.
v. tbn.
Prop 1876-77, 105.
azpiadiera-4.2
2.Excelente.En el ej., txit gaindi es, sin duda, 'excelentísimo'. Cf. gainditu (3). Jaun Uriz txit gaindi zenaren denboran. Legaz III.
azpisarrera-1
GAINDIAN. Desbordando.
Jesus amodioz bihotza gaindian, / zein miragarri zen azken afarian!ZbyRIEV 1908, 209.
azpisarrera-2
GAINDI EGIN.
azpisarrerakoSense-2.1
a)
(AN-erro, L, BN ap. A
; Urt, Dv; gainti e.Lh) . (Sdos. prop. y fig.).Desbordar(se), colmar(se), sobrepasar la medida; abundar; sobrar.
"Abundare"Urt I 65.
"
Izpirituz gaindi egina, rempli d'esprit [...] (Fig.) gaindi egiteko heinean zen, il était sur le point d'éclater"Dv.
"
Biotza gaindi-egin (L-ain, BN), conmoverse (el corazón)"A.
v. gainditu(2). Tr. Propio de la tradición septentrional desde mediados del s. XVII.
Mihia minzo dela, bihotzak gaindi eginez. SPPhil 388 (He 340 bihotzaren gaindiduratik
).
Hantik indazu edatera behar den izariak eta mesurak gainti eginik ere. TtOnsa 46.
Bere merezimenduen bidez baitaude ohorez, errespetuz eta ontasunez gaindi eginak. ES 117.
Non ere berretu izan baida bekhatua, han gaindi egin du graziak. HeRom 5, 20 (TB gaindika ugaritu, Dv gainditu da
).
Bere burubaz gaindi egiña den bihotz batean, Jinkoak ez du edireten non pausa bere fagoreak. Mih 29.
Gaindi eginen zuena emanen zitzaiela. Dh 181.
Afrikanoek harat [Espainiarat] egin zuten gaindi. HbEsk 49.
Uholdeko urek gaindi egin zutenean lurraren gainean. DvGen 7, 6.
Ene gainera ordean graziak gaindi egin du. Dv1 Tim 1, 14 (TB gaindikatu
).
Bozkarioak bihotzetik gaindi egin zion. JnnSBi 140.
Ur erakituak gaindi egiten duenean. HUZez 15.
Errabiazko khexu batek gaindi egiten dauku. JEBer 93.
Untzi hutsak ez du gaindi egiten. EZBB II 123.
v. tbn. Arbill 125. Lg I 51. Laph 61. Prop 1902, 113. Etcham 123. Iratz 71. Zerb Ixt 67.
azpiadiera-1.1
Handiek dute hoben, baldin tzarkeriak / bazterretan baditu egiten gaindiak. HbEsk 114.
azpisarrerakoSense-2.2
b)(Acompañado de ene buruaz, etc.). Hemeretzü denian, primajen xangriti / abanzü egin nian ene büriz gainti. Etch 178 (el ed. traduce 'je faillis mettre fin à mes jours).
d)"
Gainti egin (S; Foix), oublier involontairement"Lh.
azpisarrerakoSense-2.5
e)Superar.
v. gainditu. Zuzenak ez ote dio gaindi-egingo kideari, kide eztanari baizik, zuzenbageak, berriz kideari ta kide eztanari?ZaitPlat 142.
azpisarrera-3
GAINDI EGINARAZI. "Faire déborder"Dv.
v. GAINDI ERAGIN.
azpisarrera-4
GAINDI ERAGIN. Hacer desbordar.
v. gaindiarazi. Zeinetarik gaindi eragin baitu abundoski gure gainera sapienzia eta intelijenzia guzitan. LçEph 1, 8 (He gaindi eragin; TB hedatu, Dv gaindiarazi
).
Gaitzak dolorez gaindi eraginik, ianhariaren harzea ahanzi zeitan. Harb 339.
azpisarrera-5
GAINDI IZAN.
azpisarrerakoSense-5.1
a)(Aux. intrans.).Abundar.
"(Estar, ser) demás, gaindi izan
"Lar.
"Surabonder"T-L.
Eskaldun herrian, / bihotzik hoberena gaindi den herrian. HbEsk 207.
Batek sobra den ura xurpatzen adarrei; / bertzeak gaindi dena izarturen lorei. Ib. 235.
azpiadiera-1.1
(Aux. trans.).Tener en abundancia.
"
Gauza guzietarik gaindi ou gaindizka badute, ils ont surabondance de toute chose"Dv.
"Surabonder, gaindi izan, gaindi ukan
"T-L.
Garda, soldadu eta yandarmez du gaindi. HbEsk 138.
azpiadiera-1.2
(Aux. trans.).Desbordarse, rebosar.
v. GAINDI EGIN. Biba, biba! Imolako aphezpikua Aita Saindu izanen da [...]! Bozkarioak gaindi zuen. HbEgia 17.
azpisarrerakoSense-5.2
b)"Aventajarse [...]. Le hace muchas ventajas, se le aventaja mucho, [...] gaindi zaio, gainditzen zaio
"Lar.
v. gainditu.
GAINDI JOAN. "
Gaindi egitea ou goatea, déborder, aller par dessus bord"Dv.
"
Eltzeak zirakien gaindi zihoala
"H(s.v. iraquitcea
).
v. GAINDIZ JOAN. Neurri ona, asea, higitua eta gaindi dihoana emanen zaitzue altzora. DvLc 6, 38 (Lç, HeH mukurru, He gaindiz, TB gaindituko dena
).
azpisarrera-7
GAINDIKO.
azpisarrerakoSense-7.1
a)
(Dv, A; gaintikoS ap. A
; Dv(S)) . (Tras instr., ines. o gen.).Superior, sobre-, supra-.
"Supérieur, qui dépasse. Ez niri galda ene ahalaren gaindiko gauzarik, ne me demandez pas des choses qui surpassent mes facultés"Dv.
"
Gaintiko (S), qui est en surplus"Ib. Natüraz gaintiko gaizen egitera iarten direnak. Bp I 87.
Huntarzün bethierekoa eta orotangaintikoa zirena. IpImit III 15, 4 (SP guzien gaineko
).
Gizaz gaindiko zoritxarrez beti loturik. ZaitSof 108.
Esku antzetsu aien bidez datorrena animaz gaindiko edertasun artatik baitator. OrAitork 287.
Izatez-gaindiko mundu bat. GaztMusIx 169.
Orok badakigu mundua gure izariz gaindikoa dela, bainan ez sinetsi nahi. EZBB II 82.
azpiadiera-1.1
(Tras tema nudo).v. gizagaindiko. Gaur nahiago dute meta edo parapsikologi esan, hots, psikologi gaindikoa. MdePr 317.
Berjakintza gaindikoa ['subconsciente superior']. Ib. 348 (v. tbn. 343).
Aren ederra andere-gaindikoa. "
Sobrehumana"
.BerronKijote 148.
azpisarrerakoSense-7.2
b)(Tras adv. de lugar).De por (aquí, ahí, etc.).
Horra zertako, igandean zortziko pestan aurkituko diren, hemen gaindiko framazon guziak. HUAurp 175.
Hemen gaindiko eihera ederrenak baino ederrago da, eiki. ZerbMetsiko 325.
Eskuara zakiatelakotz, hemen gaindiko krimen argitzale ni nuk.LarzSenper 20.
Etzela aski elizan ibiltzea hor gaindiko paganoer etsenplu onaren emaiteko. ArdoySFran 159.
Ez naute gero ahalgetuko / hor gaindiko zonbait lilik. XaEzinB 116.
Hor gaindiko jendearekin. LarreArtzainE 54.
azpiadiera-2.1
(Tras instr.).Que atraviesa.
Hainbeste ihesle eta mugaz gaindiko mila kurutzamendu. LarreArtzainE 121.
azpisarrerakoSense-7.3
c)"
Izen gaintiko, surnom"Dv.
v. izengain, izengaraiko, izengoiti.
azpisarrera-8
GAINDIRIK. (Estar, etc.) desbordante (de).
Cf. gainditu (2). Basa jendez zelaiak gaindirik / Jen ginen mendietara. ZbyRIEV 1909, 399.
azpisarrera-9
GAINDIZ.
azpisarrerakoSense-9.1
a)
(L, BN, S ap. Lh
; Urt I 64, Dv, H). Abudantemente, colmadamente, en abundancia.
v. gaindika, gaindizka. Tr. Aparece en autores septentrionales no suletinos desde Haraneder. No hemos encontrado ejs. en el s. XX.
Jainkoa bada guziz botheretsu da grazia]k[ guziak zuen gaiñerat gaindiz isurtzeko. He2 Cor 9, 8 (TB frangatu, Dv nasaiaraz
).
Ala ordutik gaindiz saristatua bailiteke heien fagoretan hartu dudan nekhea!Lg I XI.
Banago gaiñdiz boztua!Gy 281.
Mendi oin guzia da ithurritan gaindiz. HbEsk 97.
Yainkoak eman dio gaindiz izpiritu. Ib. 144.
Zer bihurtuko diot Jaunari, gaindiz egin darozkidan fagore guzientzat?'
Pour ses surabondantes faveurs'
.GyVisites 94 (ap. Dv
).
Industarrek ez diote ohore berezirik bihurtzen Brahmari, gaindiz diren arren erresuma guzian Vixnu eta Sibaren Elizak. HbEgia 57.
azpiadiera-1.1
Desbordando.
Uholde baten pare orai bekhatuak gaindiz bazter guziak ditu hondatuak. ZbyRIEV 1908, 289.
azpisarrerakoSense-9.2
b)"Par les sommets"H(ap. Lh
).
azpisarrera-10
GAINDIZ EGIN. "
Gaindiz egina, qui surabonde"H.
Aberastasunez betheak, atseginez gaindiz eginak. Ax(ap. H (sg. DRA), pero se trata sin duda de Ax 149 (V 98) atseginez eta plazerez gaiñez eginak, así tanto en la princeps como en al ed. de Ip).
azpisarrera-11
GAINDIZ JOAN. Desbordar.
v. GAINDI JOAN. Isuriko zaitzue zuen altzorat neurri ona, ungi zapatua eta gaindiz dohana. HeLc 6, 38 (Dv gaindi dihoana
).
Errabia ordutik gaiñdiz badoako. Gy 300.
v. tbn. Monho 52.
azpisarrera-12
GAINDIZKO,
(L-ain ap. A
; Dv). Desmesurado, muy grande.
"Qui est au dessus de la mesure, superflu. Zure ontasun gaindizkoa (He), votre souveraine bonté. Gaindizko eztitasun bat ematen dio (id.), il lui donne un surcroît de douceur"Dv.
"Superfluo, lo que está por encima de la medida"A.
v. GAINDIZKAKO (s.v. gaindizka). Bere graziaren aberatstasun gaindizkoak. HeEph 2, 7 (Lç abundant, TB neurrigabe, Dv nasai, Bibl ezin handiago
).
Eta mespretxatu dut zure ontasun gaindizkoa. HePhil 41.
azpisarrerakoSense-12.1
(En sdo. peyorativo).Exagerado, desmedido. --Zer da ohore gaindizkoa? --Hura da Jainkoa ohoratu nahi izatea pratika edo obra banoez eta alferrez. CatLav 199 (V 102).
Gero lodituz mintzoa / lausengari gaindizkoa / eman zen laudatzen yaunaren kolera. Gy 176.
Ontatik du biotzondo ain nabaria, ez gaindizkoa, ez belaxka. "Aunque no desbordada"
.OrBM 22.