Tr. Propio de la tradición septentrional. Al Sur (además de en Mendiburu y en algunos textos pirenaicos), se documenta desde finales del siglo XIX y su uso va creciendo a lo largo del XX. La forma urhats (en principio propia de los dialectos más orientales) se va extendiendo con el tiempo. Con aspiración inicial se encuentra en Haraneder (Gudu 140), Larreguy y Barbier. Leiçarraga emplea la forma urrhets. Hay además ürhatx en Casenave (SGrazi 30), y urr(h)atz en Birjin, Laphitz (alternando con -ts ), Hualde, EAEg, G. Manterola y Lauaxeta (en estos tres últimos tal vez por razones etimológicas). En DFrec hay 147 ejs., 118 de ellos meridionales.
sense-1
1.
(AN, B, BN, R-is-uzt; Volt 104 <-atz>, Deen I 423, Lar, Lecl, VocCB),
urhats (L, BN, S; Urt III 15, HtVocGr 398, ArchVocGr, VocBN, Gèze(ü-), VocCB, Dv, H),
urratz (Izt 88v),
urhatx (VocCB),
urhax (S),
urhets (H)
Ref.:
A(urhats, urrats);
Lrq(ürhats [oxítona]);
IzR 294;
GteErd 294s;
IzetaBHizt2
. Paso."
Urhats laburra, luzea [...], usua, pas court, long [...] fréquent, etc."H.
"
Kébentik kára diáun ámar úrrats, de aquí allá hay diez pasos"IzR 313.
v. pauso. Tr. Para 'dar pasos', lo tradicional y más extendido es el empleo de egin; con eman se encuentra en algunos autores meridionales modernos (FIr 150, Etxde JJ 260, Txill Let 120, Arti MaldanB 232, Vill Jaink 82, Onaind (in Gazt MusIx 153), Ibiñ Virgil 43); al Norte sólo en Goyhetche (249) y Mirande (Pr 113).
Iongoikoa gidatzatzu arren ene urratsak. EZMan II 38.
Ilhunbean dohana bezala, urrats guztiaz behaztopatzen da. Ax 283 (V 189).
Mothil nagiak, urhats baten gupidaz goizean, hamar beharko ditu egin arratsean. OPr 648.
Zenbait harritara ioiteko edo urrats gaixtorik egiteko beldurrez. SPPhil 110 (cf. URRATS EGIN).
Zure baithan zuen finkatu / Jesusek azken urratsa. Gç 170.
Urhats bat ere doidoia nihork egiñ nahi du bizitze eternala gatik?Ch III 3, 3.
Agudo dire hekien oiñak odol isurtzerat; hekien urrats guziak dabiltza bertzeen xehatzerat. HeRom 3, 15s.
Egitearekin batean zenbait hurrats bere lantzarekin Dabiten gana. Lg I 279 (II 138 urhats).
Segur naiz ordean behin ere urrats falsorik ezin egin dezakedala. Mih 104.
Ez du guphidesten nekhea eta izerdia, ez ditu kondatzen urhatsak. Brtc 246.
Zenbat urrhatz egin nukeien egun bakhotxean mendi garaiustedunaren gainerat daraman bid-ederrean.Birjin 93.
Ezteroie ürrhats bat gibelerat eraginen. Egiat 255.
( s. XIX)Ez [...] oinezko urhatsez [jarraiki], bainan bai haren exenpluak imitatuz. Dh 253.
Arhin, eta zaia llaburturik, / urhats handiz bazoen. ArchFab 185.
Idia badathor urhats bakhanetan. Gy 261 (269 urrats
).
Oste urhats xehetakoa. "
La gent trotte-menu"
.Ib. 250.
Eta antzinatan zelarik zomait pasuz edo urratzez postratu zen lurrian.HualMt 26, 39 (Samper urrats; Lç aitzinaxiago ioanik
).
Ganbaran egiten ditu zonbait urrhats. Laph 131.
Nurk ere eragin nahi beiteizü milla ürhats, egiozü bi milla.CatS 60.
Ikhusatzue gure printzesa berriak, / urhatsak xehe eta ezpainaz hertsiak. ElzbPo 221.
Haren Pasioneko urratsei jarraikiz. JnnSBi 78.
Jesüsek bere ürhatsez eta bere odolaz markatü dian bide dolorezkoari khürütxiaz kargatürik [jarraiki]. IpHil 187.
Horra non berriz ere urrats batzu aditzen dituen. ArbIgand 77.
Eta beren urratsak (eta bere pausuak) / zirean astunak. AzcPB 128.
( s. XX)Alperrik ematen ditugun urratsaz (pausoz) urruti joango giñake. EEs 1915, 12.
Txankarik gabe etzirokian egin ürratsik. Const 36.
Gizona bazihoan, urhatsa luzatuz. Ox 64.
Hurrats bat ez nezaken gehiago. BarbLeg 149 (Sup 4 urhats).
Eskian beti zabiltzan makil lodi bat, urratsen laguntzeko. Zub 25.
Urrats bakotx, bere sotana handiaren hegalak zaflaka sartzen zaizko zangar meharren arterat. JEBer 73 (Bur 163 urhats).
Urrats usuz ibiltari. LdiUO 41.
Arenganaxe zuzendu zituan urratsak. TAgUzt 115.
Zangoak luzatu egiten dira, lengo kakotasuna utzirik, urratsa ere zabalago arkitzen. OrQA 149.
Ezpaitzan gauza ez zutitzeko eta ezta urrats bat emateko ere. EtxdeJJ 264.
Urratsak arindu dituela. TxillLet 32.
Heien urhatsak gelditu ondoan. JEtchep 56.
Urrats batzuk arrapaladan egin ostean. ErkiagBatB 139.
Astoaren urhatsak entzun. LarzIru 88.
Zenbakiak dantzarien urratsak nola dijoazen azaltzen dute. NEtxLBB 320.
Arren ebiliko gütük / gure ürhatxak zalhetürik. CasveSGrazi 30.
Dantza iduriko urrats batzuekin. Lf(
inCasveSGrazi 13
).
Hura baitzen beti lehena bere urrats xehearekin.LarreArtzainE 11.
v. tbn. Arg DevB 26. Hb Esk 225. Zby RIEV 1908, 85. Lap 232 (V 104). HU Zez 22. Ag G 156. StPierre 28. Lh Yol 30. FIr 150. EA OlBe 108. Iratz 174. Zait Sof 110. Mde Pr 164. Zerb Azk 102. Arti MaldanB 232. Onaind in Gazt MusIx 152. Ibiñ Virgil 98. CEEN 1971, 186. Lasa Poem 111. Urhats: Tt Onsa 115. MarIl 120. Elsb Fram 111. Ox 101. Osk Kurl 185.
azpiadiera-1.1
(AN-5vill, BN-arb ap. GteErd 160
; urh-H) . (Ref. a la medida de longitud).Paso.
"
Hemendik hara ezta urhats bat, bada ehun urhatsen ingurua, [...]"H.
Spazio hura zen luze seiogei eta borz urrhets. LçDecl ã 6v.
[Bidea] baitzén bi milla urrhets, Franziako lekoatxo bat baino gutixiago. Ib. ã 2r.
Ezta bide xigor hain ederrik non ezpaitu bi urratsen lohirik. Volt 137.
Flakoa du argia, ezta hedatzen hirur edo lau urrats baño urrunago. Gç 30.
Eraman zuten Yerusalemeko murrutarik zenbeit hurratsetarat. Lg II 276.
Hogei urhatsez / zu baino beherago. ArchFab 89.
Batetik bertzera uzten da hiru urhatsetako huts-arte bat. DvLab 295.
Hamar urrhats largo eta bertze hainbertze gora. Laph 41.
Oraino ehun bat urhatsetan nintzelarik. ElzbPAd 4.
Atziriten gutuk amabi urratsez kantik. Mdg 169.
Enintzan urrats bat ere berarengandik lekuratzen. AArdi 59.
Aita han zuen, bi hurratsetan, hari beha. BarbSup 181.
Hiru urrats aitzinago etzen bihirik ageri. Zub 38.
Nausiak, hogoi urhatsetarik, tiroaz aurdiki zuen. JEBur 64.
Gibelerat ari zirela urhats batez. LfMurtuts 20.
Larogei urratsera azpil bat añako paper garden bat jartzen zioten. NEtxAntz 136.
Hogoibat urratsetarik beha zagon. ZerbAzk 102.
Argi dudazko bati ohartu zen, bere aintzinean, berrogoita-hamar urhatsetan. JEtchep 116.
Kilometroko seinale harritik hamar urhats eskumara. OskKurl 24.
azpiadiera-1.1.1
Kanbotik bi urratsetan, Miarritzetik ez hain urrun!HUZez 118.
Holako herriño batean litzaioke goxo azken urtheen iragaitea, hiritik lau urratsetan. JEBer 50.
Elizatik bi urratsetan orai obra eder bat ikusi ditake. ZerbAzk 25.
Baigorri ene herritik bi urratsetan. LarreArtzainE 132.
azpiadiera-1.2
+ urhats (S ap. Lrq; Dv, H).(Gralmte. pl.).Idas y venidas; actividades, acciones; diligencias."
Galduak dire horren ondotikako urhatsak, aller après lui, c'est peine perdue"Dv.
"
Zuri atsegin egiteko, eztitut urhatsak guphida, pour vous faire plaisir, je ne ménage pas les démarches. Urhets horiek egin behar dire sothiltasunekin, elhebiderik eman gabe, ces démarches [...]"H.
Gomendatzen darotzut neure arima, gorputza, pensuak, konseilluak, solasak, urratsak, bizia eta gainerako guzia. Harb 239.
Haren aitzinean leial / dabila iustizia / eta xuxen darabila / bere urrats guzia. Hm 119.
Ene pensamendu, arima, bihotza, / ene urrats, obra, hitz eta gorputza. Gç 37.
Orduko nere erakeriak eta urrats edo pausu gaistoak. MbOtGai I 36.
Ez duzu beraz zeren egin bertze urhatsik; aski da aipha dezazun hitz bakhar bat. Lg II 151 (I 326 hurrats).
Bere ürrhatsetan bihotztoitzen dütianak. Egiat 255.
Lagun nazazu nere urhats guzietan. Dh 88.
Bekhatuaren galbidetik eta urhats gaixto horietarik ihes egin dezazula. DvLEd 256.
Zerurateko urhatsetan prestuki zihoazten guziak. Ib. 50.
Sendatzen hastearekin lehengo urhats guziak hartu zituen. Laph 75.
Gaiza edirenen bürüzagia nur den jakiteko behar diren ürhatsak egiten eztütienak. CatS 50.
Jesus Jaunaren urratsez, predikuez eta mirakuiluez mintzo. JnnSBi 42.
Mariaren ürhats goistiarrak. IpHil 41.
Hekien etsaia behar dela izan [Jainkoa], bizi diren urratsetan bizi direno. ArbIgand 151.
Eskondu-artean izango dira / zuen urratsak alperrak. AzcPB 171.
( s. XX)Heiek debekatu urhatsetan ibiliz. CatJauf 16.
Ohorezki ibiliz / urrats guzietan. Etcham 72.
Behar diren urratsak in behar dituk berehala. Zub 62.
Auzoekilako urhats minberetan. JEBur 103.
Israelitak berritz urhats tzarretarat eroririk. ZerbIxtS 47.
Zure bizitzako urrats guzitan Maiana zure eredu ta ispillu izatea. EtxdeJJ 236.
Milla traba jarriko dizkitzu eta alperriko urratsak eman araziko. VillJaink 131.
Sakelaren komenetziaz ziarduen euren urratsetan. ErkiagBatB 94.
Aski hurbildik segitzen ahal dut, horren urhatsen jakintsun izaiteko. LarzSenper 86.
Xuxen joan dituzu karguko urratsak. XaOdol 131.
v. tbn. SP Phil 428. Hb Esk 173. Lap 42 (V 23). HU Zez 179. Lh Yol 35. Urhats:ChantP 222. Elzb Po 221. Elsb Fram 83. Zby RIEV 1908, 296.
azpiadiera-1.3
+ urhats (S ap. Lrq).Paso, decisión, iniciativa."2.º entreprise; 3.º décision"Lrq.
Ruthek etzuen, urrun da, eginen, bere baitarik, halako hurratsik. Lg I 247.
Ez bagindu egiten urhatsik harekin baketzeko. Brtc 171.
Mezaren entzuteko urratsak zer ondorio handiak dituzken bethi. ArbIgand 107.
Holako edozoin xede oni buruz lan bat edo urrats bat egin behar denean. HUAurp 215.
Constantin errejent gaztiak hartü zian haren lekia. Ützi zeron, juan ahal zeno, lehen urratsa kantaderian eta merako lanetan. Const 41.
Jauna, ni zer naiz holako urhats baten egiteko?ZerbIxtS 34.
Ez ote zegokion berari aurreneko urratsa ematea?EtxdeJJ 221.
Benetan senti diat ire urratsaren baldarkeria. Ib. 125.
Ez dadila minbera ideiaren eragiñez eman dudan urratsagatik. MdePr 65.
Behar zuten hor berean egin elgarrekin beren lehen urratsa: zazpiek Jainkoari hitzeman izanen zirela osoki Harenak. ArdoySFran 113.
Zure biziko handiena da / gaur egin duzun urratsa. Mattin 76.
Sekula egin gabe kontrako urratsik. XaOdol 189.
Aspaldion beha ginauden noiz mintzaraziko zituzten [pastoraletan] tusuri horiek. Horra beraz, gure iduriko, urrats bat ona. Lf(
inCasveSGrazi 17
).
Urrats haundi bat, bai, baginuen egina. LarreArtzainE 189.
azpiadiera-1.4
(Con lehen, aurreneko, etc.).(Primer) paso. Ala zure lehenbiziko urratsak haltoak eta nobleak baitire! Mih 13.
[Amorioaren] lehen ürrhatsa. Egiat 207.
Lehen urratsak orok dazkitenak izan baditu ere, azken urte hautan oro ahantzarazi dauzku. HUAurp 154.
Idazle-leen-urrats baldarrak eman-bearraren nekeagatik. Markiegi(
inLdiIL 9
).
Aur-denporan diren edo ziren aztamu eta lehen-urratsak argi geiago dutenen erlijioarekin bat ez etortzea, ezta arritzekoa. VillJaink 25.
Bere ogipide barriaren lenengo urratsak egiten. ErkiagBatB 30.
Hazpamek beste zerbait ekarri zautan ene lehen urratsetan. LarreArtzainE 226.
Ez da harritzeko lehen kolpean eta urratsean idazle garai agertzea. MIH 47.
Oztopo gehiago eta larriago aurkituko dugula, lehenbiziko urratsetan, fonetikari lotzen bagatzaizkio. MEIG VI 132.
Polizi nobelan abiatu zaigu Izeta bere aurreneko urratsetan. MEIG III 85.
azpiadiera-1.5
Avance. Iakinik atsegina komunski dela konsentimendura heltzeko urratsa eta pausua. SPPhil 435.
Protestantismoak urrats handi bat egin behar zuen. ZerbIxtS 109.
Urratsik aundiena, ontan, Anaxagoras filosofuak egin zuen. VillJaink 41.
Oinarri hutsetan gelditu behar, handik aurrera urratsik egin gabe. MIH 114.
azpiadiera-1.6
(urh- Dv). (Con jarraiki, etc.). (Seguir los) pasos. Iesusen urratsei erneki behatzeko eta agudoki iarraikiteko. SPImit IV 5, 3.
Halaz eta Jesukristok ere pairatu izan duenaz geroz gure gatik, exenplu uzten darotzuela, jarraik zakiztentzat haren urratsei. He1 Petr 2, 21.
Haren urhatsetan ibiltzeko, eta haren etsenpluak imitatzeko. MarIl 68.
Hanitz birjinak jarraiki behar zien haren ürhats ederrer. IpHil 46.
Nehondik eztela [eskuara] bertzen urratsari jarraiki ahalko. HUAurp 202.
Laster irakurri eban / Kontzen begietan / aingeru ona ebilela / euren urratsetan. AzcPB 132 (in Ur PoBasc 187 pausuetan).
Denboraren urratseri yarraiki behar. Erranak diona: Renovare o morire. Zub 91.
Eliza, hastapenean apur bat zapatua egonik, Gobernamenduaren urhats guzier jarraikitzen, kasik aztala hunkiz. JEBur 43 (v. tbn. 212).
Ez ba yarraitu alper-alperrik / andikiaren urratzak. GMantGoi 33.
Gure aurrekoak Lege-zarrean utzi zizkiguten urratzei jarraituaz. EAEg 6-3-1937, 1215.
Errotek othoi arbasoen urhatseri jarraikitzeko. LfMurtuts 4.
Zure urratsen segi / nexka gazteak doaz. Or(
inGaztMusIx 200
).
San Frantsesen urhatseri jarraikiz, Indietarik Japoniaraino [...] lan berari lotuak direla. ArdoySFran 273.
Larramendiren urratsetan datoz, Kardaberatzez kanpora, Mendiburu (eta Mikelestorena). MEIG VI 60.
Galderatxo bat egin daiteke, nolanahi ere, lehengo eta oraingo ezin-eramanen urratsetan. MEIG V 93.
v. tbn. Ch I 18, 2. Urhats: Dh 253. Jaur 365. Prop 1876-77, 431. Casve SGrazi 90.
sense-2
2.
(BN-arb ap. GteErd
; HtVocGr 383, Lecl),
urhats (Gèze(ü-), Dv, H). Marcha, paso."Marche"HtVocGr 383.
"Démarche"Gèze.
"
Bethi urhats berean doha, il suit toujours son même train"Dv.
"
Zaldi horrek urhats ona du
"H.
"
Urrats bizi batez doa (BN-arb)"GteErd 295.
Hunat zeren gatik egin baitut urrats ariña. EZMan II 121.
Oinez bihurtzen dira eta urrats geldian. SPPhil 22 (He 20 hurrats xehean).
Besarkagiala baikoz baraxtü ürhatsa. Etch 348.
Urhatsa hatte dakharte. Gy 137.
Idia azienda dorphea eta urhats hurrikoa dela. DvLab 237.
Zuk nahi duzun urrhatsean juanen gare. Laph 35.
Hatsa hartu ginduen, eta eztitu urhatsa. Prop 1881, 39.
Orgen aitzinean edo gibeletik tuku-tuku doanaren mintzotik, urratsetik, soinekoetarik. HUAurp 200.
Azkenik, emaztekiak [...], oro Pettanen hurratsari ezin jarraikiz. BarbSup 138.
Idiek ere segitzen dute / nausia urrats onean. Etcham 190.
Lehenbiziko oto gurea [...] aitaso baten urrats zuhurrari jarri da tanpez. JEBer 77 (Bur 157 urhats).
Jin-berri guzien mahainez-mahain badabil emakumea, etxekandere haundi baten urratsean. Ib. 70.
Nork ikus / [azari] arek zeraman urratsa?OrEus 382.
Harek antzara mainguaren urhatsa zuela. LfMurtuts 43s.
Itsasoaren aldera zebiltzan, isilik, urrats lasterrean. MdeHaurB 97.
Emetu zuen urratsa. MdePr 153.
Urrats geldiarekin harantza noa ni. ArtiMaldanB 228.
Manatu zioten untziaren urhatsa ezti zezaten. ArdoySFran 246s.
Belar epaile hauta, eskuaire ona eta beti bere urratsean eta izari onean.LarreArtzainE 40.
v. tbn.
Urhats: Ox 24.
sense-3
3.+ urratz (Izt 92v).Huella, rastro. Ikusirik eztala gure ioan etorrietan egiazko saindutasunaren urratsik ageri. SPImit I 22, 7 (Ch seiñale, Mst herexa).
Hek utzi darozkiguten berthuteen urratsek erakusten darokute egiazki perfetak zirela. Ch I 18, 5 (Ol aztarna).
Urtiak baduazi, urratzik eztager. LauxBBa 126.
Gustijak baña soilik ziran zeure urratza. Ib. 66.
Lurmendu denez, alaxe galtzen / basurdearen urratsa. OrEus 400.
sense-4
4.(urh- Dv).Desplazamiento, marcha, viaje."
Etxe hortako urhatsa utzi beharko du, il devra cesser de fréquenter cette maison"Dv.
--Zergatik egiten da Prozesionea? --Simeonen eta Anaren urratsaren imitatzeko, hek joan baitziren Jesu-Kristoren aitzinera. CatLav 377.
(V 182)Behar guzietan fidelek bethi bere urhatsa Jainkoaren Ama ganat zuten. Jaur 365.
Lehen urrhatsa sukhalderat egin zuen. Laph 189.
Lur Saindurako urrhatza galtzearekin. Ib. 169.
Etxetik kanpo egin duen azken urratsa [...] egin du, ez nahiz Donibaneko konkurra huts egin. HUAurp 159.
Etzuen beraz urrats handi egite beharrik Sakramendu Sainduaren adoratzerat joaiteko. ArdoySFran 58.
azpiadiera-4.1
"
Enekilako urhatsa bilhatzen du, il cherche à me fréquenter"Dv.
sense-5
5.Momento. Ürrhats güzietan dü bathüren bere banidadiaren apalgia. Egiat 265.
Ürhats huntan berian / partitzen nüzü berhala. Xarlem 379.
Azken urhatsean ethorriko da bethiko sententzia. DvLEd 272.
Nakolarik urhats guziez erraiten eta egun guziez, den gutieneko etsimendurik gabe. JEBur 16.
Amak ziolarik urrats guziz: "Ez hunki, kasu!".LarreArtzainE 88.
sense-6
6.Nivel, estado, altura. Eta ni, naizen bezalako lurreko har herrestatia, egia othe da bada urhats goren hortaraino altxatu nahi nauzula?DvLEd 50.
Eta beti urrats edo biharamun hobe baten peskizan lan eta lan bere bertso lanetan ari zaikun gizon hori. Larre(
inXaOdol 14
).
sense-7
7.(urh- Dv).Camino, vía."
Aberasteko urhatsean da, il est en voie de s'enrichir. Ezkontzeko urhatsari jarraikitzen da, il s'achemine vers le mariage"Dv.
Jendea ez axola khausitzen dut salbamenduko urrhatsaren gaienan. Laph 149s.
Hartu dudan urrhatsari sobera atxikitzen dut. Ib. 17.
azpiadiera-7.1
Konpainia bere urrhatsari jarria [nahi nuen ikhusi]. Laph 248.
azpiadiera-7.2
Línea de conducta. "Ez da gai zure urhatsari jarraikitzeko, il n'est pas capable de suivre votre pas, et au fig., d'imiter votre conduite" Dv. "Ez naiz ene urhatsetik aldaratuko, je ne changerai pas de voie (de manière de faire)" Ib. Urrhats ohia nekhez uzten dute holako kreaturek. Laph 239.
Bere urratsetik nola nai aldatzen ez delakotz. FIr 142.
Bainan Eliza ez da usu bere urhatsetik kantitzen. ArdoySFran 270.
azpiadiera-7.3
Ohartua ere izarrek bai eta itsasoak bazituztela beren aldi eta urhatsak. Lf(
inZaitPlat XX
).
sense-8
8.urh- Dv.(Mal) paso, situación complicada; trance. Indarrezko izpiritua, hain beharra zuena, orduan kausitzen zen urhats izigarrian. Prop 1880b, 346.
Bere büriaren edo adiskide baten urrats gaxto batetarik edekiteko erraiten den gezürra. Const 20.
Gure anaiak dirade / segürik ürhats gaixtuan / baldin badirade guri / hantik lagüntza galthuan. CasveSGrazi 132.
azpiadiera-8.1
(urh- Dv, que cita el ej. de Prop).Peligro. Han misionestak behar du ibili mendiz mendi, anhitz aldiz biziaren galtzeko urhatsetan. Prop 1876-77, 364.
sense-9
9.Ceremonia; rito. Ez othe liteke bertze asko emakume, zeren eztudan urrats hau egin, egon litekenik pontu huntan legeari obeditu gabe? JnnSBi 40.
Beti jarraikia zen elizako urrats guziei. HUAurp 78.
Agertü balitzeikü [haurra] / Jinkoren ürhatsian, / nul'etzaikeion eginen / batzarre hun lurrian?UNLilia 14.
Tenplorat joaiten zen lege horrek manatu urhatsen bethetzerat. ZerbIxtS 60.
Haizu zirela agerian bere girixtino urratsen egiterat. Ib. 99.
Elizaitzina mukatua zen jendez; denek ikhusi nahi ezkontza handi baten urhatsak. Herr 22-9-1960, 2.
Meza ondoan gerletako hilen harriaren aitzinean, usaiako urhats hunkigarriak, ixiltasunean. Herr 13-5-1965, 2.
Elizako urrats guziak hain baliotsuak izanik, hizkuntzari ere balioa emaiten zaio urrats horier erakatxiz. XaOdol 239.
Geroxago eliza-gizonen erran eta urratseri ere izen hori emana izan zaien. Lf(
inCasveSGrazi 7
).
Seinale hortarik [korodun egitetik] pasatuak izana gatik gu, ez da gehiago apez-ordenarako urrats hori aipatzen ere, gehiago. LarreArtzainE 159.
sense-10
10.(urh- Dv).Medio; procedimiento. Bagamoio deitzen den hirian [...] behar zituzten Afrika barnerat heltzeko urhatsak hartu. Prop 1881, 50.
(Duvoisin traduce "faire leurs préparatifs (ou prendre leurs dispositions)")Han omen zuen asmatu Jesusen Lagundiaren egitea, batza hunek ethorkizunean erabiltzeko zituzken urratsekin. JEBer 59.
Leialtasun hori probatzeko lehen biziko urratsa. ArtiTobera 265.
Eginahalean zehaztuz zeren bila gabiltzan, zein urratsetan lortuko dugun, eta nolako bitartekoak ditugun eskumenean orain eta etorkizunean. (In MEIG VI 45
).
sense-11
11.Tendencia. Hamabortzetarik hamabitan, onak dire sartu oraino ere, edo hots, onerateko urratsa dutenak. HUZez 90.
sense-12
12.(Como posposición, tras sust.).A paso de. Guk beraz haradino joan behar, oren baten bidea hurbil bazen haur urrats. LarreArtzainE 15.
azpisarrera-1
BERE URRATS JAKINEZ.
"(Por sus) passos contados [= 'según su curso normal'], bere pausoen ondoren, bere urras jakiñez" Lar.
azpisarrera-2
URRATS-AIRE.
Modo de andar. Laudorio bat baino gehiago entzuna zagon bere menbro zalhoinez, bere urrhatsaire ederraz, bere itxurantza begikoaz. Laph 164.
azpisarrera-3
URRATS-BARATX.
"Passo, poco a poco, geldi, urras baratx" Lar.
azpisarrera-4
URRATSEAN.
azpisarrerakoSense-4.1
a)Andando.
Ala geldirik, ala urhatsean, ala mintzo direlarik, ala daudenean ixil.JEBur 24.
azpisarrerakoSense-4.2
b)Al paso, andando sin prisa.
Heldu da eskuinetik, hurratsean. BarbSup 51.
Eta adarrak zabal, kopeta gora, badoa hurratsean. Ib. 95.
Estüdiantek etziela gaiazko untzirik eta jeiki beharrian gertatzen zenak juan behar ziala, laster edo ürratsian, nula ere manatürik beitzen, zoko ülüntto batetan zen barne hartara. Const 21.
azpisarrerakoSense-4.3
c)Siguiendo, tras los pasos.
Ta Maite-izar sona / dizdiz ta eder urratsean. "
La sigue"
.GaztMusIx 107.
Urratsean dabil Fray Luis. Izan ere Oratik [...] olako gertakizun bat itxuratu zun. Ib. 66.
azpisarrerakoSense-4.4
d)Marcando el paso.
Aterako dira [arizaleak] zoin bere atetik, urhatsean, musikari jarraikiz. Lf(
inCasveSGrazi 12
).
azpisarrera-5
URRATS EGIN.
Andar. Eta hargatik illkhitzen / naizenean plazara, / urrats egiten dut gizon / triste baten gisara. EZEliç 324.
Errex zen bertze alde urrats egitea. HbEsk 233.
Neke bada neke, urhats egin mendia goiti.OxGH 1953, 318.
azpisarrerakoSense-5.1
"
Elkharrekin urhats egitea, marcher ensemble, au propre et au fig." Dv.
azpisarrera-6
URRATSETAN(Precedido de gen.). Tras los pasos de. Gogoan duzue segur, Ezpeletarrek [...] duela bi urte Txinan egin bidaia, aita Dabid ezpeletar misionest eta jakintsun handiaren urratsetan, haren hiltzearen ehungarren urtemugakari. Herr 5-12-2002, 1.
azpisarrera-7
URRATSEZ.
Al paso. Zu bertarik, / artetarik, / ez trostaz, ez urhatsez, / bana zoaz, / laurherroaz, / en' erranak phuztatzez. OPo 5.
azpisarrera-8
URRATSEZ URRATS.
azpisarrerakoSense-8.1
a)(BN-ciz-mix-arb, Sal, R; urh- H). Ref.: A; Gte Erd 195. Paso a paso. "Zoaz urhatsez urhats eta emekitto, allez pas à pas et tout doucement. Urhatsez urhats urrun ioaiten da, pas à pas on va loin" H. Hola minzo delarik, / urhatsez urhats da jiten. "
À pas comptés"
.ArchFab 167.
Orhoit niz aphez-sorho batetik / urhatsez urhats nindoelarik. Ib. 207.
Hala urhatsez-urhats eta musuz-musu / zubian badoazkitzu / gure andre kurritzalleak. Gy 184.
Bainan gohazen emeki eta urratsez urrats. Lap 300 (V 136).
Urhatsez urhats baizik ez ginuen beraz gehiago lurrik utzi. Zehe bakhotxa ederki gosta zitzaion etsaiari. ZerbGerlan 99s.
Tresna zorrotz bakar bat erabiltzen da, eta pikatzea, moztea, xehatzea, ebakitzea aintzina doa emeki, urratsez urrats. MdePr 77.
Gorputz atalek ematen diguten laguntza soil-soilik dugula mugigarri, urratsez urrats eta mailaz maila beharko dugu ibili. MEIG IV 75.
azpisarrerakoSense-8.2
b)(ürhats- S ap. A; H). "Urhatsez urhats iarraikiko nautzu, je vous suivrai pas à pas" H. "Ürhatsez-ürhats (S), (le seguía) por todas partes, paso a paso" A. Aldegin dut bada baratzera, ta Alipi nere ondotik urratsez urrats. "
Pedem post pedem"
.OrAitork 200.
Orain eta len esandakoen arauz urratsez-urrats bizi izaterik nai izan ezpazenezate. ZaitPlat 106.
azpisarrerakoSense-8.3
c)(Fig.).Al pie de la letra.
Eta letrari zorrotzki eta urratsez urrats jarraikiz, sensua gure lengoaian ezin ungi azarka daiteken lekhuetan, ez gare atrebitu gere burutarik deusere ematerat. He(pról. del Nuevo Testamento).
URRATS LUZEAN.
Con pasos largos. Jiten zaiku emeki, urrats luzean haatik, soin-gaina den-gutien bat aitzineratua. JEBer 30.
azpisarrera-14
URRATS-LUZEKA.
De modo rápido, someramente. Auxe dugu, urrats luzeka, Gurutzeko Joan deunaren mistika-era jator berezia. Onaind(
inGaztMusIx 157
).
azpisarrera-15
URRATS-HOTS. Ruido de pasos.
Urrats-otsa (pauso-otsa) entzunda. EtxdeJJ 7.
azpisarrera-16
URRATS-TTIPIKA.
A pasos cortos. Jarraikitzen zitzaion, urhats ttipika, eskuaraz mintzatuz, Baiona, Donibane, Hazparne aiphatuz, hango orhoitzapenak erabiliz. JEtchep 115.
azpisarrera-17
URRATS-URRATS.
"Urhats urhats, pas à pas, lentement et avec précaution" H.
azpisarrera-18
URRATS XEHEAN(hurrats- A (que cita el ej. de Haraneder)). Con pasos cortos. Gorputzeko eritasuna bezala, arimakoak ere, zaldiz heldu ohi dire, eta postean, eta oiñez dohaz, eta hurrats xehean. HePhil 20 (SP 22 urrats geldian).Auzo herrietarik toki bererat urhats xehean joanki hainbertze lagun. JEBur 24.