MENTURAZ.
a)
(V, G-goi, L, BN, S; Lcc, Ht VocGr, Lar, Añ, Izt 96r, Lecl, Dv, H; mentüz S, benturaz gral.; SP, Añ, Izt 96r, Hb)
Ref.:
A (
benturaz, menturaz
);
Lh (
mentüz
);
Lrq (/bentüas/);
Satr VocP;
Gte Erd 237
.
Quizás, acaso, por ventura.
"Quizá, menturaz bai
"
Lcc.
"Tal vez, acaso, (c.) bearbada, benturaz, menturaz
"
Añ (v. tbn. s.v. (por) ventura
).
"
Menturaz ez litazke joan Ameriketarat (BN-arb)"
Gte Erd 237.
Cf. Lar Cor 300s.
v. agian, beharbada, MENTURAN (c).
Tr. Documentado al Sur en un texto del s. XVI, Capanaga, Barrutia, Cardaberaz y en autores de los ss. XIX y XX. Al Norte es más frecuente, y se encuentra desde mediados del s. XVII.
Benturaz zerbait badatela.
(Torrano, 1545).
ReinEusk2
81.
Eztut bekhaturik egin nahi, zeren benturaz hetan nengoela, neure azken egunak atrapa nintzake.
Ax 68 (V 45).
Ez benturaz baiña seguraz kondenatuko zarela.
Ib. 71 (V 47).
Zergatik diozu: benturaz bai? Zeren batzutan gerthatzen baita.
Ib. 74 (V 49).
Benturaz egun hillen gara, benturaz bihar.
Ib. 64 (V 42).
Zerren benturaz egin dituez konfesiñoak, ezer balio ezebenak, benturaz pekatu mortal bat.
"
Acaso [...] quizá"
.
Cap 88.
Egun hau ere benturaz azken eguna izanen da zuretzat.
Gç 35.
Sentitzen dut ene erraiñetan dolore borthitz bat; [...] eta benturaz baita sendoa parte xoil bat ene gorphutz gustian.
Ib. 45.
Gure kontra etorri da, benturaz bere kostuan.
Acto 203.
Uste duzu benturaz hañitz gauza ikhasi ditutzula eta ungi dakizkitzula.
Ch I 2, 3 (III 27, 3 menturaz
).
Zeren Sodoman egin izan balire hi baitan egin izan diren mirakuilluak, benturaz oso iganen baitzen egungo eguneraiño.
He Mt 11, 23.
"Bearbada" batean, "benturaz denbora izango det" batean uztea, ondo izango da?
Cb Eg II 118.
Laster egizue ordean, menturaz gero ez da muga izanen.
Mih 6.
Adio orai plazerak / bentüraz sekülakoz / emazten amuriu[a] dela kausa / bentüraz beiniz trunpatüko.
Xarlem 1106.
Zergatik eztiogu esaten gure Jaungoikoari, Aita nerea, ezpada Aita gurea? Benturaz ezta bakoitzaren Aita?
Gco I 409.
Etzare ahalge [...] mundutar izateaz? Menturaz ere holakoa izatea loria zaitzu.
Dh 212.
Ta ze itzkuntza / zan leenena / asmatuko'gu / benturez.
Ulib (
in
FrantzesB II 34
).
Infernuko subagaz goriturik daukazu zeure bijotza, eta benturaz baita zeure aragija bere.
Astar II 146.
Benturaz misterioa egingo dezu, tiroteoen bat egin dalako berriaren ondorean.
CartAnd 388.
Eta fortunaz bera / aberasten bada, / len baño gaizkiago / benturaz bizi da.
It Fab 165.
[Garauak] izan oi dira Gipuzkoan ugari, nola beste edozein tokitan, edo benturaz guriagoak.
Izt C 154 (157 menturaz
).
Menturaz elorriak matsik ematen du edo larrak pikurik?
Lard 385.
Izan zen Iberia bi zathi egina; / Zeltiberia batek beiratu izena; / menturaz bertze kantal deithu Kantabria.
Hb Esk 16.
Baldin heia zikhin uzten baduzu, azienda ez da hilen menturaz; menturaz bai. Nork daki?
Dv Lab 219.
Menturaz [...] neurri oneek balijo izan dabe [...] koleratik gu libretako.
"
Tal vez"
.
(1866) BBatzarN
217.
Indazüt pot bat, ene maitia, / mentüraz date azkena.
ChantP 270.
Ama, indazüt athorra, / mentüraz sekülakua.
(cantar de Bereterretxe).
Ib. 214 (tbn. en Balad 80 y Or Eus 17; A CPV 518 (Sal) benturaz
).
Asko dira, menturaz, nitaz urrikaltzen.
Elzb Po 192.
Iges egin du benturaz loak zure begi ederretatik ere?
Otag EE
1882c, 535 (1881b, 58 menturaz
).
Urriñeko intxaurrak ots andiak daukez, / bertara eldu eta benturaz baperez.
AB AmaE 309 (400 menturaz
).
Gorroto gaizto gabe / bizitu gaitian / menturaz eriyotza / degu bat-batian.
Ud 95.
Nun dira nere amalau urte nituaneko pensamentu aiek! Benturaz gaur apaiz izango nintzan.
Moc Damu 10.
(s. XX)
Pekatuan oera / etzitzen bazera, / benturaz infernuan / esnatuko zera.
(In A Ardi 108
).
Georges Lacombe, euskal-jakintsunetan menturaz handiena.
Zerb Azk 59.
Menturaz eguerditan hemen izanen gituk. JEtchep 100. Menturaz, egunen batean [...].
Vill Jaink 180 (v. tbn. 125).
Benturaz izanen dire mutillak Lesakan badakitenak asuntu orren berria.
Auspoa 77-78, 90.
Hortarik ere ageri baita menturaz ez dela ogitik bakarrik bizi gizona.
Ardoy SFran 189.
[Jinkuak] beitzütie begiratü larrützetik, / bai ere bentüaz arimen galtzetik.
Casve SGrazi 190.
Arreba edo menturaz aita bera jinen zauzkik ikustera.
Etchebarne 77.
[Adiskideren] bat edo bestetxo oraindik gelditzen zaidalakoan bainago, benturaz oker.
MIH 212.
v. tbn.
INav 85 (menturas). ES 400. Acto 231. CatLav A 5v (V 6). He Gudu 86. AR 116. Brtc 179. Monho 126. Mg PAb 194. Añ EL1 69. fB Ic II 197 (I 84 benturaz). JesBih 393. UskLiB 91. Arch Fab 7 (221 benturaz). Ur MarIl 85. Bil 93. Bordel 151. Balad 232. Arr May 100. Zab Gabon 91. Urruz Urz 25 (Zer 93 benturaz). AJauregi EE 1885b, 175. Lap 13 (V 8). Arb Igand 45. Jnn SBi 146. HU Aurp 86. Ag Serm 248. Echta Jos 191. Barb Sup 72. Ox 206 y 202. PierKat 51. Lf Murtuts 35. Mde Pr 53. Azurm HitzB 59. Larre ArtzainE 26.
Benturaz: Saug 1. Arg DevB 173. Etch 606. Echn Mt 11, 23. Xe 176. Const 15s. Gand Elorri 184.
Iainkoak etzioen halakorik erran; etzioen benturarik aiphatu. [...]. "Benturaz" hura Ebak berak berretu eta iratxeki zeraukan.
Ax 72 (V 48; v. tbn. 73 (V 49)).
b)
(Lh).
Por azar.
Hon bada benturaz, / hon ezpada azturaz.
Saug 44.
Puta semea, on bada, benturaz, gaxto bada, sorkuraz.
"
Par aventure"
.
O Pr 399.
Benturaz bezela igaro zan andik Birjiña Maria, eta aur eder arren pena ekustean, galdetu zion.
Zab Gabon 80s.