kizkur.
I . (Adj.).
1. (G-bet, B, BN; Lar, Dv, H, VocB ), kiskur (V-gip; Lar, , H), kixkur (V-gip, G-azp, AN-araq, B), kizkor (V, G), kizkar (V-arr-och), kixkor (L, BN, S), xixkor (Dv), zizkor (H), kuzkur (AN-5vill), ixkur Ref.: A (kizkur, kiskur, kizkor, kizkar); Lh (kixkor); Satr VocP (kixkur); Iz ArOñ (grisaua); Etxba Eib (kiskur); Izeta BHizt (kizkur, kixkur); Elexp Berg (kixkur); Gte Erd 164 .
Rizado, ondulado; arrugado. "Rufo, crespo" , "(a la vejez) aladares de pez, agureak kiskur, zentzua labur" Lar. "Crespo" . " Ile, larru, paper... kizkurrak, cheveux, peau, papier crispée. Aza kizkurrak, choux frisés" H. " Kizkor, ensortijado, rizado, crespo" A. "Encogido, arrugado" Ib. " Kizkar, contraído, encogido" Ib. " Kix[k]or, recroquevillé, contracté" Lh. " Grisaua, el pelo rizado, kixkurra " Iz ArOñ . " Ile kizkurre eta beltz beltxa. Kixkur eta polite " Izeta BHizt. " Ille kixkurra zeukan Julienek txikittan " Elexp Berg. v. izur. Tr. Documentado en Larramendi y posteriormente en autores meridionales desde mediados del s. XIX.
Nik beeratuko nioke bere andiustea ta bere galdor kiskur, luzea. Lar DT CCIV. [Azaburua] Erriberaetakoa baino biguñagoa, guriagoa, kizkurragoa, piñagoa. Izt C 157. Bere ille lodi kizkurrean. Arr GB 106. Betille kizkurren azpiyan. EE 1884a, 547. Itxasoa guztiz egoan arro, bere zabaltasun danean kiskur, bizi ta apartsu. Ag Kr 153. Askozaz [uletxu zuri-baltz] geiago ta zuri kiskur kirikolauak garondoan. Ib. 87. Baga kiskur urdiñak. Iraola Eskual 854 (1903) 3. Arte, aritz, gaztañak, [...] elur zerrenda samur kiskurrez arro arro apainduak. Ag G 201. Zer polita dagoan bere ille kixkurrakin! Ill Testim 18. Adats kizkurrak bildu. Or Mi 98. Ugin kizkur, argi. Ib. 128. Su-garren gorabear kizkurrari begiak yosita. Ldi IL 19. Illiak kuzkur jarri / itxura arrokuak. Yanzi 161. Galtzak zintzillik, begi kiskurrak, / sudurra gorri gorria, / balantzaka ta total izketan. J. Ille beltz kiskurra. Etxde AlosT 22 (JJ 67 kixkur). Osto aundia, kizkurragoa, koska geiagokoa. Munita 40. Uraren billa erro kixkurrak / alperrik mindu ebazan. Gand Elorri 143. Iturritik ur eta ur / potingoa kizkur. 'Ondas fugaces del pozo' . Ib. 67. Olatu arro eta kizkurren artean. MAtx Gazt 96. Goiz-sentiak eman dio / zure ille ixkurrari, / bere urre-argi. NEtx LBB 343. Arabezki kixkur. "Arabescos rizados" . MEIG IX 123. (en colab. con NEtx)
v. tbn. Altuna 94. Kizkor: Laux BBa 74. Kixkur: Zait Sof 23.
" Trumoi konkoiloak daude (trumoi laino borobilak) (AN-gip), trumoia jo du, laino kizkurrak bait daude (AN-gip)" Gte Erd 108.
(Ref. al trino de los pájaros).
[Enara] jardun txoro pozgarrietan dago; [...] alai ta bizi, zuri ta kiskur, gli-gli, glu-glu. EEs 1917, 173. Urretxindorren xinta kixkur ta oroimenak. "Los ensortijados arpegios" . Loram EuskOl 1932, 14. [Txorien] kantu zuzen-zuzena / azken kizkurragaz, / kantu arro ernea / amai leunenagaz... 'Monorrítmicos gorgeos, con finales melodiosos' . Gand Elorri 66.
(Con reduplicación intensiva). " Ille kizkur kizkurra dauka (G-azp)" Gte Erd 164.
Agiñak zuri zuri eta kiskur kiskur ulea. Ag Kr 82.
2. (H), kizkor (V-gip; Dv, H), kiskor, kixkor (V-ger-gip, G-azp; H), kixkur (H), kixkar, kuskur (H), kuxkur (H), zizkor (H), xixkor (BN, Sal; VocBN, Dv, H). Ref.: A (kizkor, kixkor, xixkor); Gte Erd 289. "Séché à l'excès par la chaleur du feu" VocBN . "Ratatiné, sec et dur" Dv. "Tout ce qui a subi un excès de chaleur, en est desséché, durci, etc. Ogi kizkorra, pain sec, croûton de pain" H. " Xixkorra, grillé ou séché" Ib. " Kixkor, achicharrado" A. " Xixkor, seco al calor del fuego" Ib. " Ogi kizkorra (V-gip)" Gte Erd 289 (junto a ogi zi(g)ortua, txigortua, etc., de otras zonas). Cf. kizkurtu.
Bala errenka joan zan nere sabelaren gaiñetik, garo igar kizkurrak nere soin gaiñean utziz. AZink 66.
[Amak] umea magalean artuta musuka erabilli oi zuan aurrari musu gorriya bere malko kixkarrekin bustitzen ziolarik. Elizdo EEs 1913, 103 (DRA traduce "ardoroso").
3. " Kixkor (BN-baig), artificioso, hecho con arte" A.
II . (Sust).
1. (Lar, H), kiskur (G-azp-goi-to; Lar, Añ, H), kixkor (V-gip, G-azp), zizkor (H) Ref.: A (kiskur, kixkor); Iz ArOñ (kixkor) .
Onda; rizo. "Rizo del pelo" Lar, Añ. "Enrizado, nombre" Lar. "Crispure, crépure, frisure. Ileetan egiten diren kizkurrak berotuz burdin beroz, les frisures que l'on fait aux cheveux [...] Larru meheek, ardi, bildots larruek hartzen dituzten kizkurrak, paperak hartzen dituenak, berotzearekin " H. " Kiskur, pelo crespo y rizado" A. " Kixkórrak, los rizos" Iz ArOñ . v. izur (2).
Ille gorri ugaria, kiskur ederrak. Otag EE 1882c, 447. Itxas-gañeko olatuen kizkurrari begiratzen diotenean! MAtx Gazt 39.
" Kixkor, enredijo" Lar. v. KIZKUR-BIHUR. "Kizkor (V, G), guedeja de pelo" A. Aidera igaro nai ta, / ezin bestean, ur. // Et'ezin bestean, ur / --ez kizkur, ez zuzmur--. 'Un agua quieta y muda'. Gand Elorri 188. Abesti emearen kizkur txikarretan labaindu jataz arima izpiak, dardarti. 'Delicadas y menudas ondas'. Gand Elorri 71.
2. (Lar, H), kiskur (G-bet-nav, AN-5vill ap. A; H), kizkor (Vc, AN-gip [ G-ond] ap. A), zizkor (H).
"Acepilladuras" Lar. "Fruslera, raspaduras de azófar, menastoriaren kizkurrak " Ib. "Alisaduras, kizkurrak, leuneskak " Ib. "Piñonata, conserva, almendra orriz, almendra kizkurrez egindako gordakaia " Ib. "Copeaux minces [...] de rubans frisés, qu'enlève le rabot. Kizkurrak egiten duten gar lasterra, flamme vite allumé et vite disparue qui font les minces raboux, copeaux frisés" H. "Viruta" A.
3. " Xixkor (S), chicharrón" A.
4. (AN-gip).
Colon.
BELAR KIZKUR. v. belar.
ILE-KIZKUR.
a) (i.-kixkur V-gip ap. Elexp Berg; ule-k. V-gip ap. Etxba Eib). De pelo rizado, crespo. "Noizian beiñ, famelixa zurixen artian be, agertzen dira ule-kizkurrak" Etxba Eib.
Ondorean agertu ziran illekizkur beltxeran batzuek, esan zutenez Caribe aldekoak. JAIraz Bizia 26. Ikuste al dezu neskatxa ille kixkur ori? NEtx LBB 136.
b) Rizo.
Eskutitz bat edo ile-kizkur bat edo bestelako oroigarri samur bat. Mde Pr 176.
a)
Ondorean agertu ziran illekizkur beltxeran batzuek, esan zutenez Caribe aldekoak. JAIraz Bizia 26. Ikuste al dezu neskatxa ille kixkur ori? NEtx LBB 136.
b)
Eskutitz bat edo ile-kizkur bat edo bestelako oroigarri samur bat. Mde Pr 176.
KIZKUR-BIHUR. "Kiskur-biurra [...], ariari geiegi biurtutakoan egiten zaion korapilloa" Iz LinOñ 181.
KIZKUR-KIZKUR EGIN. v. kizkurtu.
KIZKUR-KIZKUR EGON. "Kíxkar-kíxkar eon (?), estar reseco como para hacerse polvo" Iz ArOñ.
KIZKURRIK (Estar, etc.) totalmente seco.
Negu danetan leiaz dakustaz / errerik solo ta larrak, / uda danetan kiskorrik oso / bedar, ota ta arbolak. AB AmaE 30.

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper