Tr. Documenta en la tradición vizcaína desde Capanaga; desde aprox. 1880 tbn. se encuentra en textos de autores guipuzcoanos y alto-navarros. En DFrec hay 8 ejs.
sense-1
1.
(Lcc, H). Poner(se) recto, derecho."Espeluzarse, ulea arteztu
"Lcc.
"Espeluzado, ulearteztua
"Ib."Rendre droit"H.
Eta emon eutsoezan berrogetamar paluak. Ai ene! ta txilijua ugari izan ziran eta amaieran, oker-oker eginda, arteztu eziñik geratu zan. KkAb II 147.
Berari buruko uleak be arteztu ta txapela gora goratan yagi ei-yakon, eta odolak ur biurtu ei-yakozan. AkesIpiñ 32.
azpiadiera-1.1
Erigir. [Kolonen] oroikarri au Buigas iaunak asmau eta arteztua da. AgIoan 158.
sense-2
2.
(V ap. A
; Lar, Añ, H). Dirigir (a un sitio), conducir, encaminar."Adestrar un caballo"y "encarrilar" Lar."Dirigir"y "enderezar [=dirigir]" Lar y Añ."Diriger"H, que cita a Astar."(V), enderezar, dirigir"A.
Agira egin eta arteztuten dituzala beti gauza onera. "Encaminándoles"
.Cap 98.
[Gurasuak] euren ejenplu onagaz arteztu biar ditubez zeruko bidetik. Astar II 94.
Arteztu eban zaldia / damean etxera / izateko beretzat / mandatari bera. AzcPB 82.
azpiadiera-2.1
An ez egoan bururik eta zuzentzallarik, / an arteztzeko euren soldaurik ordenara.AB AmaE 450.
azpiadiera-2.2
Dirigir, dedicar (algo a alguien). Eskari edo orazinoe guztijak arteztu edo dirijietan jakaz Jaunari. Astar II 52.
azpiadiera-2.3
(VocCB
Dv).Dirigir, gobernar."Dirigir, enseñar, amaestrar [tal vez intepretación inexacta de "adestrar" de Larramendi]" VocCB. Estalpetu nagizu zeure egapean; arteztu egizuz nire egikerak, zuzendu nire ibillerak; gorde ondamendi ta galbidetarik. AñEL1 8.
Elexiak bere ezin guzurrik esan leigu, ezin engañadu giñaikez, bada irakasten deuskun guztijan, arteztu edo gobernetan dau Espiritu Santubak. Astar II 3s.
[Onzijak] izanik ain andijak, nogaz edo zegaz arteztuten dira norabait eruan gura dirianian?Ib. 109.
Zeuk zeure esku andiaz, nik dakidan baxen obeto zaindu, arteztu ta zuzenduko deustazuz. AñEL2 79s.
Arteztu ta zuzentzeko eliza guztia. EE 1885a, 524.
Untzorri-makila bat / Tirso deritxona, / dantzak arteztuko [sic, seguramente por artzetuteko] / Silenok emona. AzcPB 305s.
Zuk zure onu gurbillen bidez arteztuko al nauzu; nik, berriz, zure esanari darraikioket. ZaitSof 179.
sense-3
3.Corregir, enmendar."Emendar", "emendar la vida", "rectificar" Lar y Añ."Arreglar"Añ.
Uts egin edo erratuten dabena arteztu edo zuzendutea. Oe 38.
[Mendeko eta otsegiñak] arteztu edo zuzen-bidiak emon okertuten asten badira. CrIc 69.
Utsune arteztubak. Astar II 293.
Arteztu gurarik okerrerako eta gatxerako bidiak. UrBulaAl 18.
Utsegin arteztuak. Legaz 68.
Utsune arteztuak. ItzAzald 220.
Ekandunak zurtasunak artezten ezpaditu ekandun izatea uzten dute. ZinkCrit 45.
Untzi edo baporaren artuemon, kontu ta garbitasunak berberak geienbat aztertu, arteztu ta erabilten zituan. ErkiagArran 88.
Gizonak eztu / erraz arteztu / bidegaberik egundo. ArtiMaldanB 197.
Lanok berriro irakurrita, aztertu eta arteztu ondoren aurkezten dizkizut. ZaitPlat 3.
Itz onez zuzendu ta arteztuten ez diranak. ErkiagBatB 183.
Orduantxe arteztu zan Egutegia Aita Santu Gregorio XlIIgarenaren aginduz, amar egun aurreragotuta. OnaindSTeresa 110.
Alegin danok egin daigun ba / mundua arteztuteko.FEtxeb 202.
sense-4
4.Hacer(se) justo."Justificar"Añ.
Arteza dana, oraindik geiago arteztu daitela, eta santua dana, geiago santutu daitela. ItzAzald 200.