Azpisarrerak (sarrerak) (5)
1 upa.
Etim. Relacionado con dup(h)a, etc. Puede haber habido una fase intermedia *bupa con asimilación.
(V ap. A
; Hb, H (V, G)),
upe (V ap. A; upea det., Lar, Añ (V), H, Zam Voc
).
Tonel, cuba. "Encubar, (V) uperatu, upan sartu " Añ. "Cuve" H. " Upea baño illunaua, más obscuro que una cuba" AEF 1921, 59. " Upan sartuta lez, a oscuras" A Apend. v. upel. .
Emakume ezkondubak bere bagoz, inoren upako ardaua edaaten dabeenak. fB Olg 54. Alkar daigula ikusi / datorren urtean, / ganbarea beterik / upea ganezka. Zav Fab RIEV 1909, 38. Txanton upa-kontran egoan, mai-inguruko gizonai zer edo zer esateko gertu. A BeinB 42. Meloiak, artu-barriak legez luzaro eukiteko, ipiñi beite autsa kutxa nai upa edo upel baten. A Ezale 1899, 230b. Atia zabalik ikusten dabe, barrua upia baño baltzago ta dana ixi-ixillik. Kk Ab II 86s. Horma luze, upa eta upelez aldizkatuak. Mde Pr 111. Zure upetan ardao barriak gaiñez egingo dau. Ker Prov 3, 10 (Ol upeletan ).
v. tbn. NecCartV 103.
Tonel, cuba. "Encubar, (V) uperatu, upan sartu " Añ. "Cuve" H. " Upea baño illunaua, más obscuro que una cuba" AEF 1921, 59. " Upan sartuta lez, a oscuras" A Apend. v. upel. .
Emakume ezkondubak bere bagoz, inoren upako ardaua edaaten dabeenak. fB Olg 54. Alkar daigula ikusi / datorren urtean, / ganbarea beterik / upea ganezka. Zav Fab RIEV 1909, 38. Txanton upa-kontran egoan, mai-inguruko gizonai zer edo zer esateko gertu. A BeinB 42. Meloiak, artu-barriak legez luzaro eukiteko, ipiñi beite autsa kutxa nai upa edo upel baten. A Ezale 1899, 230b. Atia zabalik ikusten dabe, barrua upia baño baltzago ta dana ixi-ixillik. Kk Ab II 86s. Horma luze, upa eta upelez aldizkatuak. Mde Pr 111. Zure upetan ardao barriak gaiñez egingo dau. Ker Prov 3, 10 (Ol upeletan ).
v. tbn. NecCartV 103.
UPA BETE NEGAR EGIN.
"Upa bete negar egin dau, ha llorado un mar de lágrimas; litm., un tonel (V-ger)" A EY III 311. "Upa bete negar egin, llorar un mar de lágrimas (V-ple)" Zait Sof II 158.
UPA LAKO.
a)
"Exorbitante, litm., como un tonel" DRA. "Ipelako (upelako) tripie (V-ger), "tripa tonel", es decir, tripa que parece un tonel, tripa de tonel" Vill Eleiz5 142.
Andik badoa [lapurre] urteten, da txakurrek upilako ainkadak. (V-ger). JMB Mund II 154. Amaikatxu bider damutu yakon eskopetarik ez ekartea! Upielako erbiak ez ebazan ba ondo-ondotxutik atara? Bilbao IpuiB 134. Orain arte amerikatarrak bakarrik jaurtiten ebezan upielako nabarmenkeriak. EgutAr 9-10-1959 (ap. DRA ). Orretara ateraten dan diruagaz, upielako kamiño zabalak eiten dira. Ib. 13-9-1960 (ap. DRA ). Gitxi au naiko izan da upielako fama artzeko. Ib. 24-4-1962 (ap. DRA ).
Andik badoa [lapurre] urteten, da txakurrek upilako ainkadak. (V-ger). JMB Mund II 154. Amaikatxu bider damutu yakon eskopetarik ez ekartea! Upielako erbiak ez ebazan ba ondo-ondotxutik atara? Bilbao IpuiB 134. Orain arte amerikatarrak bakarrik jaurtiten ebezan upielako nabarmenkeriak. EgutAr 9-10-1959 (ap. DRA ). Orretara ateraten dan diruagaz, upielako kamiño zabalak eiten dira. Ib. 13-9-1960 (ap. DRA ). Gitxi au naiko izan da upielako fama artzeko. Ib. 24-4-1962 (ap. DRA ).
b)
"
Upea lakoa, oscuro"
A Apend.
UPA-LEKU.
"Bodega" Lar. v. upategi.
Matz batu aldirako garbitu upalekuak, upa, upel, barrika, trinka ta beste tresnak bere bai. NecCartV 103.
Matz batu aldirako garbitu upalekuak, upa, upel, barrika, trinka ta beste tresnak bere bai. NecCartV 103.
UPA-TXOTX
(G ap. A; Lar, Añ (G), H (-xotx)), U.-ZOTZ (Añ (G)). Espita.
UPA-ZUNTOI.
"Poinos de cuba, upazuntoiak" Lar.
UPA-ZUR
(H; upazur Lar). "Combos de las cubas, upuzurak" Lar H, que comenta: "Mot porté au dict. de Larr[amen]d[i] par faute typographique au lieu de upazurak". "Upazurak, pièce de bois qui portent et soutiennent les cuves" H.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
