bipildu.
Tr. Documentado en autores septentrionales desde comienzos del s. XVII; su uso es más frecuente a partir de mediados del s. XIX. La oclusiva aspirada -ph- es general, salvo en J. Etchepare. Tbn. se encuentra en algunos autores meridionales del s. XX. Hay un ej. suletino de phipildu .
1.
(
B, L-ain, S (-tü); SP, Ht VocGr 399, Lar, Lar Sup , Lecl, Arch VocGr ; -ph- L, BN; Urt, Ht VocGr, VocBN , Hb, Dv, Foix ap. Lh),
pipildu (
B; VocB
),
bupildu (
L-sar)
Ref.:
A (biphildu, pipildu);
Lh;
Satr VocP;
EI
108
.
Pelar; desplumar. "Bipiltzea, plumer. Ollo bipildua, poule plumée" SP. "Calvare, [...] burua biphildu, biphillegin, biphillarazi" Urt IV 94 (v. tbn. 95). "Peler la poule" Ht VocGr 399. "Pelar" Lar. "Gazte nizala diozu bena burua biphiltzen ari zaut, [...] ma tête se dégarnit" VocBN. "Desplumar" VocB. "Desplumarse, p. ej. una gallina por cierta enfermedad" A. "Desplumar aves" Ib. v. tipildu.
[Sua] da Orientetik laster abiaturen / Eta mundu guztia du errerik biphillduren.
EZ Man I 80.
Bai eta yaun Paonek zoiñ gehiagoka, / Furian moko-kolpeka, / [uzkinatxoa] biphildu zuten ederki.
Gy 206.
Laurdenegun-atzetik, oilo-bipiltzen.
A Ardi 43.
Oilaxkoek mokoekin, / Xoxoa zuten biphildu!
Ox 106.
Oilar hura, biphildurik behar duzue.
Barb Sup 90.
Debruaren gerrenerako bipildua dela, bai eta Satan gorriaren selaururako zohi.
Lf Murtuts 14.
[Bazterrak] murriztuak eta bipilduak Eguberrikoetan.
Larre ArtzainE 111.
(Fig.).
Desplumar, despojar.
"Saquear, despojar"
A.
"Piller, mettre à nu"
Dv.
Hala bada amoranteak biphiltzen du, larrutzen du, ariman eta gorputzean ihartzen du.
Ax 360 (V 238).
Hala biphilduko ditutzue Ejiptuarrak.
'Spoliabitis'
.
Urt Ex 3, 22 (Dv biluziko, Ur ustuko, Bibl gabetuko).
Baiña orai gaituzte biphiltzen, iresten, / Luzamenez arruinatzen.
Gy 190.
Ez gaituk nihoiz izan hoin tinko estekan, / Ez eta biphilduak hoin murritz errekan.
Zby RIEV
1909, 231.
Oro akort beitia jenten phipiltzeko / Ütziz merke merkia hobe guretako.
Xikito 10.
Ez dadien geldi, elhe ederrez ase ondoan,... bere irabazi poxiez bipildurik.
JE Bur 202.
Alabainan, xoko-kume bat banintz bezala, pulliki nere biphiltzen ari da [...]. Etxeko behar-orduentzat, ilhabete guziz emaiten diozkatan 150 liberetarik, apho figura horrek 75 libera aldaratzen ditu beretzat.
Barb Sup 151.
Olandresak ba gogotik larruraino biphildu, / Ez baitzuten ohoin heiek saria baizik bildu!
Ox 187.
Orduan bai bipildu (lapurtu) dezake aren etxea.
Ir YKBiz 162.
Frantziaren jabeak zertako nahi luke eskualde ttipi hau biphildu?
Lf Murtuts 50.
Yaurlearen baimenik gabe, [...], ezer enuke bipildu ta eramango.
Zait Sof 133.
(Fig.).
Despellejar, insultar, criticar.
Haserre direnen [...] artean, ongunderik eta abenikoarik egin nahi baduzu, [...] utzkitzu [...] aphur bat hotztera, unhatzera eta elkharren biphiltzera.
Ax 302 (V 201).
pipildu (B; VocB
)
"(A veces) limpiar pronto lo que hay en el plato" VocB. "Limpiar pronto lo que hay en el plato (B)" (comunicación personal).