1.
(
G-goi),
betizo,
betixu (
G-bet, AN-gip),
petizu (
AN-5vill)
Ref.:
FDA
95;
JMB At
.
Vaca salvaje.
"
Betizu, ganado vacuno salvaje, no domesticado"
JMB At.
En Lezo y Rentería se llamaba así (betixua) a las vaquillas bravas que vivían en el monte Jaizkibel. Cf. VocNav: "Betitsu. Tipo de vaca semisalvaje, de la que subsisten algunos ejemplares en la Montaña (Leiza, Goizueta, Olagüe, Zariquieta-Uli)", y "betizua. Nombre que daban a las vacas salvajes que se criaban en Vera de Bidasoa, en la zona de Ibardin, limítrofe con Francia".
Udarregi juan da / aurten Aralarra, / betizu arrapatzeko / nago gizon zarra.
Ud 98.
Ez xaldi, ez betizu, / Ez auntz, ez ardirik, / Denak, denak joan dira / Lurra lo! utzirik.
Arzac EE
1888, 211.
Ez du aspaldi oraino, Larrungo mendian [...] bizi zirela behi basa batzu edo, jendeek deitzen zituzten bezala: betizoak.
Larz GH
1930, 83.
Euskotarrak orain azitzen duten bei gorri ori antziñan emen bertako mendietan zebiltzan betizuen ondorengoa da.
JMB ELG 67s.
Pottokak, zaldi ttipi erdi-basa batzu diren bezala, betizoak behi ttipi erdibasa batzu ziren, gizona hurbildu orduko haizea bezala ihesari emaiten zirenak.
Zerb Azk 46.
Gero atera zituzten bi zezen koxkor batera, mendi-betizu oietakoak, eta aiek ere jarri zuten festa ederra.
Salav 50s.
Etortzen ziran beor / eta betizuak, / gabaz eman izandu / dituzte pausuak.
Uzt Sas 92.
Beiak, berriz, bota itzazu emengo mendietara; betizu txiki oiek izan ezean, beintzat, ez dago emen mantentzerik.
Ib. 348.
Pagadi onak bazituan len, ikatza egiteko; ardientzako larre onak ere bai uda-parterako; ta auntzak, beorrak eta betizuak eukitzeko ere bai.
BasoM 65.
Nolako abere-taldeak / mendi oietan: beor, betizu, ardi-saillak!
AZink 20.
Bei betizuak menditik mendira beren txaalei oiuka.AZink 20.
2.
(G, AN-gip; Lar Sup, Sb-Urq, H),
betixu,
betuxu
(V-arr-oroz). Ref.: A (betizu, betuxu); Iz To (betizu).
(Ref. a animales)esquivo, asustadizo, silvestre; (ref. a personas) huraño.
"Indómito, betizua
"
Lar Sup.
"Indomitus"
Sb-Urq.
"
Betizua (begi izu) (V, G), animal ombrageux. Syn. izikorra (L), izukorra (G) (qui prend peur aisément)"
H.
"Huraño, esquivo"
A.
"
Betizuba, el que se espanta (persona o animal). (Baliteke itz onek, baserritar batek esan zidanez, begi 'ojo' itzarekin zer ikusia eukitzea)"
Iz To.
v. betohil.
Albisu, sasi-ardi betizu (begi-izu).
"Albiasu, oveja montés brava"
.
Or Eus 61.
Udazkenean, gauzak urritzen asten diranean, udarako aukerak ekarri zitun txori betizu guziak aldegiten ditek.
Ataño
TxanKan
20s.
[Baroja] berekoia, gaizki esalea, betixu xamarra, hestua, ausardi gutxikoa azaltzen zaigu.
MIH 273.