(gral.; Lcc, SP, Mic 5r, Urt I 6 (hortik), Lar, VocS 137, Añ, VocBN , Gèze, Dv, H (+ or)),
gor (AN-erro, Ae),
kor (Sal, R)
Ref.:
Bon-Ond 171; A (kor, or), Morf 670; Mdg 148; Lrq; Etxba Eib; Holmer ApuntV ; Elexp Berg
. Ahí, en ese lugar."Ay, donde tú estás, or, i aguan lekuan
"Lcc.
"Tómate ésa, or dek ori
"Lar.
"Ten ahí, eutsi or
"Lar, Añ.
"Apártate de ahí, ken adi ortik
"Lar.
"Xaque, en el ajedrez, jakea, altxa ortik, ken ortik
"Ib."Ahí está, kór dago, kór diozu, kór diok, kór dion
"Mdg 148.
Cf. Etxba Eib: "Or-ezpengo (or ez baengo), nombre que le quedara en Eibar a una propiedad poco afortunadamente situada. Balinguan eta Sansaburun bittartian zan Orezpengo" (cf. el mismo nombre en Murelaga, sg. A Morf 26 nota). Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos. Los salacencos y roncaleses usan la var. kor. En DFrec hay 506 ejs.
Orko elexaen bere gomuta izango gara. fJZ 98.
Hor balego, gaztiga iro ihaurk berze guzia. E 245.
Ezen baduála hor Balaamen doktriná edukiten dutenetarik. LçApoc 2, 14 (He, Ip, Dv, BiblE hor).
Konbenturik konbentu dabilela, / or ase, eben bete bigardoa. Lazarraga B15, 1182v (cf. HOR-HEMEN).
Hor Ondarrabian egondu zen ingles bati.
CartEsp
464.
I ezar eit'or edatera.
PasqTo
33.
Akhabatuko direla zuen horko penak. Ax 604 (V 388).
Ortik jan ezkero [...] izanen zarazte Jangoiko beraren gisako doatsu zori onekoak. MbIArg I 261.
Ezpadezue nai Jaun onek dagien or bertan zuek illak uztea. MbIArg II 301.
Ai uso baten egoak banitu egaka igo, ta or atsedeteko! CbEg II 60.
Baldin behiak Israelgo bideari lotzen bazaizko, hortik ageriko da Israelgo Jainkoak zehatu gaituela. Lg I 258.
Zer ari zare hor? MarIl 107.
Bereala or naiz. ItFab 72.
Inazio or dago, beti ernai dago. Ib. 201.
Hor berean sortzen dire / asko bertze gaitz traidore. Gy 74.
Nor da hor? HbEsk 58.
Topau eutsan zer jana an, or edo emen. ABAmaE 293.
Noiz naiden maitadein kortik, oil beztad direzionia nora biar daudan eskribitu. Mdg 141.
Orko edo ango neskatilleak ezkonsari ona daroalako. AgKr 130.
Or jausi ta emen jagi. EchtaJos 24.
Nik ez dizut jarriko eskurik ez or eta ez beste iñun. Iraola 131.
Ago puxka batian eta beriala nauk or. UrruzZer 122.
Aitarik or, Californian, ezpalu, emen leukake bat. AArdi 21.
Or gelditzen zerate. Ni banua. AlzTxib 90.
Kantazak horgo mendi, bortu ta pentzetan. Ox 151 (v. tbn. horgo en Etcham 226, Zub 104, JEtchep 48 y Larre ArtzainE 202).
Txo, ago or. OrTormes 71.
Geldi or! Otx 34.
Zerk zaramazte or gora?SMitxAranz 29.
Kristauak or arkitzen du pozaldi Zuk emanda. OrPoem 539.
Besteak or barruan dabiltz. NEtxAntz 36.
Ik artu astoa ta or goiko etxe zar orretan gordeko dok. BilbaoIpuiB 23.
Joan adi ortik! AndAUzta 45 (cf. HORTIK).
Zu or eta ni emen. VillJaink 163.
Baziren hor ere eriak. ArdoySFran 193.
Gu or giñan garaiko kontuak nai ditut jarri.BBarand 55.
Hortik datorkio gure artean hartu duen deitura. MEIG IV 93.
Euskal literatura aztertu zuen hor Lafonek. MEIG VI 180.
azpiadiera-1.1
Neure biotza or daukazu, / ondo kateaz loturik. Lazarraga A16, 1184r.
Rikeza andiren artean zerbitza eta ones diaitekezu Jaungoikoa gauza guziak beño geiago, kor diaudezu Job, Dabid, Abran. ZarSerm 162.
Kor daukazie goardiara.SamperMt 27, 65 (Hual kor
).
Or daukazu zure gurasoen etxea, zure anai madarikatuak saldu zuana. Apaol 86.
Non nahi altxatuak hor ditugu aderailuzko jauregi panpina batzu. BarbSup V.
Hor ditugu Vinson, Ulhenbeck [...] eta beste, mintzairen zeretan geien dakitenak. Zub 18.
Hor dugu beraz beste berdintasun bat bi hizkuntzen artean. MdePr 220.
Or ditugu lekuko berak idatzi zituen idazti zoragarriak. ZaitPlat 6.
Or ditugu gorago aipatu genituen erri primitivu direlako oiek. VillJaink 24.
Or dago kontzientzia deritzaion ori ere. Ib. 103.
Beldur edo ez, egia hor da. ArdoySFran 92.
Zure seme alabak hor daude lekuko, / zuk eman etsenplurik ez dela galduko. XaOdol 190.
Gehiago nahi baduzu hor daukazu Oinatiko Batzar ondoan argitara zuten liburu lodia. MIH 221.
azpiadiera-1.1.1
Or dago kontua. ItFab 67.
Beste etxeok ez dagiela su artu. Or dago untzea. ErkiagBatB 12.
Or dago giltza. VillJaink 111.
Or tzion ba koxka. BerronKijote 174.
Or dago guztiz harritzen nauen koxka!(In MIH 217
).
v. tbn. Zav Fab RIEV 1909, 36. Enb 146. Or QA 60. Gazt MusIx 164.
azpiadiera-1.2
He ahí."Ahí, enfático. Or zure ibilleren ondoria!
"Etxba Eib.
v. HARA HOR, HORRA HOR. Oiñez ezin doanarentzat / or Zanpantzar-en gurdi. OrEus 158.
Uste dezakegu are bizigabeak ere edermiñik badutela... Or arria, bere burua edertu-bearrez, aitzurdin (marmol) biurtu. LdiIL 125.
Or, ba, Aimon zure seme ta aldaska gaztena! ZaitSof 179.
Or ba nire etorreraren arrazoia. EtxdeJJ 123.
Or Iainkoa ta Iainkoak egiñak. "Ecce Deus"
.OrAitork 159.
Or, ba, or, ba, nora eldu garan azkenian. SMZirik 41.
Or ba, jauna, Rozinante emendik ez mugitzeko agindu du zeruak. BerronKijote 218.
Gure lür barnetan / jarririk hor etsaiak. CasveSGrazi 84.
Or nun dakartzun erriaren mallakeri orrek zeure sendi barrura beste bat. Gerrika 186.
v. tbn. Osk Kurl 64.
azpiadiera-1.2.1
He ahí (que)."
Bilhatzen zutelarik, hor agertzen zaiote bera aitzinera, pendant qu'ils le cherchaient, voilà qu'il apparaît lui-même devant eux"Dv.
Gizon batek or daroa / inozentea besoetan. Lazarraga A25, 1197v.
Herioa hor heldu duk eskuetan gezia. EZMan I 25.
Gau etégun hor dabiltza / beretu beharrez herria. Monho 38.
Bi xoriek liskar hor altxatzen dute. Gy 311.
Hor heldu zaiok ahora zintzurrean gelditua zuen hezurra! ElzbPAd 63.
Hor abiatzen dire emazteak harmen hartzen. ElsbFram 72.
Gabero or dijuaz tertuliara. UrruzZer 42.
Muniziua gastatu arte / or jardun dira tiroka. Noe 75.
Ari naizela, ari naizela, / or ikusten det Txirrita. PE(
inTxB 103
).
Hor, Laminek eskuetan hartu zuten azken harria. "Voici que"
.BarbLeg 25.
Mendixka batean zoalarik, bet-betan, hor, sekulako burrunba aditzen du. "Voici que"
.Ib. 134.
Arin, or duaz kantari. LauxAB 51.
Or atera zaigu Simon, bazterka, zer-ikusi. OrPoem 546.
Or ekiten diote Elizan dauden guzti-guztiok elkarren leian, velut agmine facto kantuari. LekSClar 103.
Eldu buztanetik eta or daroa Peruk etxerantza bere besigua. BilbaoIpuiB 44.
Or etorri giñan aiek [baratxuri-kordak] geren lepotik zintzilik genituala. Salav 51.
Peillo ikusten duaneko, or asiko zaio: [...]. NEtxLBB 177.
Hor hasi zen Frantses meza emaiten...ArdoySFran 239.
Andre gazte xarmantak / hor hartzen du ezpata. Balad 139.
Ankaz gora or bota dute gu / len bizi giñan lekua. UztSas 39.
Or bota zituan goraka tripa guziak bere nagusiaren gaiñera. BerronKijote 202.
Hor ganbaran sartu eta erakusten daut ohea.Etchebarne 78.
Baztarretara begiratzeko geldituta zegoala, or azaltzen omen da zakurra. JAzpiroz 26.
azpiadiera-1.3
(Seguido de non, nola
)."
Or nun, he ahí. Or nun dozun zeure gaiztokerixen ondoria!
"Etxba Eib. .
Bainan burua hedatzean soka-lasterrerat, hor non korapilioa barraiatzen den! HbEgia 45.
Guk lotu geuntzen buztarritzarra bota gurean, / or nun dabiltzan buztarpetuak alegiñean. ABAmaE 443.
Or non datorren gure Mikaela. Apaol 27.
Txakur orren bixitza / olantxe izan da, / eriyotza be or nola / neskatxak emanda. Noe 96.
Pelegriñoak, besoak zabal, / or nola agurtzen zaituzten! SMitxAranz 134.
Or nun degun Ermita berria. NEtxAntz 66.
Or nun asi zan gure Pernando egarriaren egarriz iturriak ez-eze errekak be agortu biarrian. SMZirik 18.
Or nola librau zan etxia. EtxbaIbilt 468.
Begira or, Santxo Panza lagun, non ageri diran ogei t'amarren bat erraldoi-tzar. BerronKijote 93.
azpiadiera-1.3.1
Gazte sasoikuak da / gañera lerdenak, / lanik ez eitearren or nun / sartu zeratenak. UztAuspoa 10, 112.
azpiadiera-1.4
(Seguido de barna, gaindi, zehar...
)."
Zoazi hor gaindi, allez par-là, par ce chemin"Dv.
"
Hor gaindi iragan da, il a passé par là"H.
[Gathabutea] hire baithan eman zien / Jaunak bere gorphutza, / hor barna ehorsten bahu / harekiñ ene bihotza!Gç 83.
Eskandala izigarria / zalu zabiltza hor gaindi. Monho 38.
Josta bedite gero hor gaindi oro elgarrekin. HUZez 72.
Ementxen geunden oien eztaia or zear igaro zanean. AgG 235.
Zer berri da hor gaindi? BarbSup 10.
Banua, banua ortik ziar! Altuna 85.
Eztago gaua or barna ibiltzeko. IzetaDirG 27.
Ezen saindu guti zen hor gaindi! ArdoySFran 184.
Iragan dut hor gaindi zonbait gau egun on. XaOdol 231.
Hor barrena ibiliko ginelakoan geunden. MIH 59.
(MEIG IV 96 hortik barrena) v. tbn.
Hor gaindi: Gy 9. JE Bur 208. Ox 29. Etcham 54. Zub 41. PierKat 48. JEtchep 61. Larz Iru 136. Or zear: A BGuzur 153. Ldi IL 81. Erkiag Arran 138. Berron Kijote 79. Or ziar: Enb 195. Etxba Ibilt 455. Ortik zear: Zait Sof 25. Lek SClar 102. Ortik ziar: Kk Ab I 34. Hor geindi: Herr 19-6-1958, 2.
azpiadiera-1.4.1
Elizan ibiltzea hor gaindiko paganoer etsenplu onaren emaiteko. ArdoySFran 159.
Ez naute gero ahalgetuko / hor gaindiko zonbait lilik. XaEzinB 116.
azpiadiera-1.5
"Comme interjection, hor! hor! remplace le latin euge qui est tiré du grec et répond à 'bien! bien!'"Dv.
azpiadiera-1.6
En eso. Hor konforme naiz, zeharo, erabat. MEIG IX 82.
azpisarrera-1
HAN-HOR.
Aquí y allí. v. HOR-HAN. An-or larrean / etzanda dauden / arkume zurien eran. JaukolBiozk 18.
Basora naiz. An-or, / goldiozko ogean, / yoan-elurte gaitzaren / ondarrak nabari. LdiBB 108.
An-or <-on>, ugin-tartean / agertzen dira arkumeak. OrEus 391.
Zaldiak an or bedarra jaten. ErkiagBatB 117.
An-or, xurgatzen ibiltzen dira gurbiz-ondoetan. IbiñVirgil 111.
Gizunak dütügü han hor / hedatü txokho denetan. CasveSGrazi 138.
v. tbn. Enb 181.
azpisarrera-2
HAN-HOR-HEMEN.
Aquí y allí. Gurago dogu, ziñopak lez il / zatiturik an-or-emen, / piztitzar ori geure amatzat / artuko dogun baño len. Enb 135.
Euretatik beste asko, an-or-emen ezkontzen ziran ango neskatillakaz. KkAb II 184.
Escala móvil deritxoen aloger aldakorra ipiñi dabe an, or, emen ugazaba batzuk. EguzkGizAuz 150.
Zergatik egon bear dezute, ta noiz arte, an-or emen zuaizti batzuek jartzen asi gabe?Munita 129.
Ogia, an or emen irabazten eban. ErkiagBatB 23.
Basetxe zuriak ikusten ditu an or emen. Ib. 111.
azpisarrerakoSense-2.1
(
han, hor eta hemen
). Ekatxa igaro zanean, an, or da emen, atxetan ondartzetan, itxasoan da itxas-bazterretan agertu zirean ontziko gauza asko. EchtaJos 343.
Uraixe iritxi nai dot / milla ageri gauzen / eder ta pozaren gain... / [...] an, or eta emen. GandElorri 170.
azpisarrerakoSense-2.2
Berak-be, andik, ortik, emetik, bakarrik ebillenean, gogotzu kantaten ebazan Josetxogaz ikasiriko kopla batzuk. EchtaJos 311.
Joaten zan andik, ortik, emetik, bein batzukaz, urrengoan besteakaz. Ib. 207.
azpisarrera-3
HAN-HOR-HEMENKA.
Aquí y allí. Orain bildu ditzagun an-or-emenka, nundik-nora ibilli geran eta zer ikusi degun errez gogoraziko diguten zotz batzuek. Munita 135.
azpisarrera-4
HARA HOR.
v. hara.
azpisarrera-5
EMAZU HORTIK,
EMAZUE HORTIK (...).
Qué va, nada de eso. Cf. HORTIK (c). --Ai, jauna, aldi huntan akhabo dugu aitaso! --Emazue hortik! Nere othoitzekin sendatuko dautzuet oraino! ZerbGH 1922, 479.
Enuxenta, emak hortik! / Birjina jausten zerutik / Hire ophilen jateko? / Jainkoaz, ixilik ago! Ox 52.
--Ez dakizu Murtuts goseturik ihesi dugula? --Emazu hortik? --Hala baita ordean! Denak haren ondotik gabiltza. LfMurtuts 7.
--Zure beha egonen niz ez bazitut bederen jenatzen edo makurtzen. --Oi, batere! Emazu hortik! Adixkideak ikus eta libro niz. JEtchep 83.
azpisarrera-6
HOR-HAN.
Aquí y allí. v. HAN-HOR. Or, an, zantzulariek Leitzara bidean / eskua sarri dute belarri-ertzean. "De trecho en trecho"
.OrEus 148.
Or-an entzun eta ikasi dodazan gogai-batzuk, neure bijotzaren barnetik euzkeralduta, agertu dodaz. LauxBBa 142.
Sasi ta txillar zearka, or, an / zotal loretu ezea. GandElorri 167.
Bai, or-an dabiltzanak / milla zoragarri Zutaz diñostez. "Todos cuantos vagan"
.Onaind(
inGaztMusIx 204
).
azpisarrera-7
HOR-HANDIK.
azpisarrerakoSense-7.1
a)De aquí para allí.
Atsegin zaie or-andik ibiltzea, oin-geldirik gabe. OlIer 14, 10 (Dv oinen higitzea, Ker ara-ona ibiltea, BiblE harat-honat ibiltzea
).
azpisarrerakoSense-7.2
b)De aquí y de allí.
[Ipuin] batzuk neure burutik atarata. Geienak, gaiez, or-andik artuta. BilbaoIpuiB 10s.
azpisarrera-8
HOR-HAN-HEMEN.
Aquí y allí. Errupiño Pipermiñ deituten eutsen or-an-emen guztiak. BilbaoIpuiB 93.
Bigarren bidea zabalagoa duzu, ots, or-an-emen barreiatutako egiaren apur bereiziak aukeratu nai ditu. ZaitPlat 27.
HOR-HAN-HEMENKA.
Aquí y allí. Bitartean, or-an-emenka, opamai ondoan, adiaz beren lorraldi gorriak urrundu-bearka diardute. ZaitSof 62.
azpisarrera-10
HOR-HANGO.
De aquí y de allí. Or-ango barriak ekarriaz ez eutsen ba mesederik asko egiten azeriak?BilbaoIpuiB 200.
azpisarrera-11
HOR-HARA,
HOR-HARAT.
Por ahí. "Hor harat egorri dut, je l'ai envoyé (là, vers là bas) promener" H. Beren herritik asko / doazi hor hara / hiri-ta gobernuko / enplegu hoitara. ZbyRIEV 1908, 770.
Komentu guziak hetsi behar dituztela mintzo diren gizonek otoitzka galdatzen dituztela fraideak eta serorak hor-harat igortzeko. HUZez 101.
Jaun errientek araiz ez dute hanbat gutiziarik hor-harat joaiteko. Ib. 101.
Hor harat airatzen direnek orok ez balin badute hatzemaiten zorion ez diru. JEBur 206.
azpisarrerakoSense-11.1
Zer dira eskuarari begiratu eta, hor harat gure auzo-herrietako mintzaia eta erdara guziak?ArbIgand 32.
azpisarrerakoSense-11.2
"
Or-ara, orra ta ara, batera ta bestera (V)"ZaitSof II.
Eraiki zuretzat etxe bat Yerusalemen, artan bizitzeko, ta ez iritik or-ara irten. Ol3 Reg 2, 36 (Dv harat eta hunat
).
azpisarrera-12
HOR EDO HEMEN.
En algún lugar. Haur edo hura txerkhatzen badüzü, hor edo heben izan nahi bazira. Mst III 27, 2 (SP hemen ezpa hor, Ip han edo heben, Ol an edo emen).
Ez da urtherik non hor edo hemen zenbait buru galtzen ezbaita, eta aldi batzuez hainitz. DvLab 214.
Ete da euskaldun [...] irakurtzaleren ba, or edo emen, txokoren baten? AgIoan 91.
Beste batzuk-be, aren antzera eukezan zauriak or edo emen. EchtaJos 92.
azpisarrera-13
HOR-HEMEN.
azpisarrerakoSense-13.1
a)(V ap. A (que cita el msOch); Añ, Izt 4r). "Allí y aquí" Añ. "Vagamundo, or emen dabillana" Ib. "A cada paso" A. Hor emen [sic] ari predikatzen eta sendatzen. LçMt 9, tí. Aspaldian nabila, / hor, hebe, laztan bila. OPo 30s.
Hor hemen banaturik zeudezinak elkhargana biltzea. ES 193.
Astiro zagozala, badabil or emen gogoa, ez itxi esku arterik librutxu au. AñEL1 19.
[Ze ondra eukiko dau] or-emen baztarrak loituten ditubanak?fBIc I 276.
Asten dira barriro su plaustadak, / ta yagi or-emen ke-lañokadak. ZavFabRIEV 1909, 31.
Artzanorak zebiltzan gañera or-emen. ItFab 261.
Igesari bereala eman zioten, eta or-emen, ara-onara zebiltzala, lau milla il ziran. Lard 150.
Bitima saindua abiatzen da mendia gora, hebaindua, hor-hemen erorikoka. DvLEd 13.
[Euliak] batez ere or-emen eroritako salda-pitin ta gozo apurretan mardokiro pillaturik. AgG 324.
Or-emen sakabanatuta. Altuna 43.
Berengo mallakuak jarten ziran or-emen bitxabala jagoten. KkAb I 116.
Emengo ipuin askoren sustarrak or-emen idoroko dozuz. Vill(
inBilbaoIpuiB 5
).
Or-emen, euskal-leiaketak ugaltzen ari zaizkigu. NEtxLBB 7.
Itzak badira noski or-emen / billatu bearrekoak. Olea 81.
Txabola moduko batzuk or-emen pasetan genduzan. Gerrika 222.
Hala ere, hor-hemen zirrituak eta tarteak agertzen dira. MEIG IX 129 (en colab. con NEtx).
v. tbn. Izt C 8. Arr GB 71. Aran SIgn 98. AB AmaE 45. Urruz Urz 60. Goñi 107. Mok 13. Jaukol Biozk 96. Enb 43. TAg Uzt 53. Or Poem 521. Munita 72. Erkiag Arran 79. Vill Jaink 183. BEnb NereA 54. Onaind STeresa 22.
azpiadiera-1.1
(
Hor-hemendik
). Baserritarrak or-emendik azokara bidean dijoazen garaian. TAgUzt 313.
Beingoan agiri zirean or-emendik gizon ta emakume aldra batzuk. BilbaoIpuiB 236.
azpiadiera-1.2
(Hor-hemengo). Igitariak or-emengo soroetan aldraka. TAgUzt 77.
Or dituzu hotel, restaurante, bar, chófer ta amaika beste itz, or-emengo izkuntzei artuak. NEtxNola 6.
Baña illuntzera agertu ziran or-emengo miñak, ez bildurtzekorik. Gerrika 167.
azpisarrerakoSense-13.2
b)(Sust.; pl.).Idas y venidas.
Maria Magdalenak or-emen guziak txit denbora gitxian egin zituen, bada, eguzkia agertzerako bigarren aldian Jerusalen-era itzuli zan. Lard 469.
Beste apostoluak oartu ere etziran Judas kanpoan izan zanik; bada, apostolu galdu onek or-emenak bereala eta isillik egin zituen. Ib. 437.
azpisarrera-14
HOR-HEMENKA.
Por aquí y por allí. "Hor-hemenka barraiatuak dire, ils sont épars çà et là. Hor-hemenka ibili gare, nous avons couru par-ci, par-là" Dv. "Or-emenka, en diversas comarcas (V, G)" A EY III 262. Hor-hemenka ezarriak diren gurutzek. Dh 105.
Sinheste berak biltzen zituen hor-hemenka barraiatu gizonak. HbEgia 91.
Orduan huts-arteak hor-hemenka gelditzen dira xaretan. DvLab 366.
Hor hemenka uri zerbeit egin du. Prop 1876-77, 97.
Zuzen itzatzu guttun onetan or-emenka diran okerrak. AArdi IX.
Or-emenka, lore-zimel gañetan, / ingumak ari, gozo-miazketan. LdiBB 128.
Agur egiten eutsen Don Fakundori or-emenka solo-lanetan ebilzanak. BilbaoIpuiB 134.
Or-emenka ostera aundietan ibili izan zan. ZaitPlat 52.
So-izu nola astamatsak or-emenka arpea adalka (mordo) bakanez iantzi duen. IbiñVirgil 45.
Egunkari ta aldizkarietan or-emenka argitaratuta daukozan irakurgai batzuk. AlzolaAtalak 91.
Gero ta geiago, bizi-bafada arnasgarri lez, or-emenka edatuko dan jainkozko bizitza. OnaindSTeresa 70.
Beste zugaitz tartean, or-emenka, nik [agin] asko ikusi ditut. Ostolaiz 81.
v. tbn. Lap V (V 1). TAg Uzt 73. Or Poem 524. Gerrika 183.
azpisarrera-15
HOR ETA HEMEN.
Aquí y allí. Or da emen banakatuak agiri ziraden patxara ederreko [etxeak]. Apaol 21.
Or eta emen, ibarraren zabalera guztian, [...] etxe txiki txiro ta garbiak. AgAL 10 (60 or da emen).
Len baño zoliago, biziago, nabarmenago jarrai zioten, ezker eskui, or ta emen, ongi ta gaizki. AgG 105.
Or eta emen, ai! banatuak / dabiltzan nere bertso gaxuak. JaukolBiozk 1.
Lorratzak or ta emen. Onaind(
inGaztMusIx 153
).
Bildu dituzu or eta emen / izkutaturik zeudenak. Olea 40.
Or da emen jakiten alegindu giñan postien ordaiñe zenbat oitzen zan.Gerrika 137 (ib. 115 or eta emen).
azpisarrera-16
HOR INGURU.
Más o menos (como eso). Ulster: 12000 mintzatzaile edo hor inguru. MdePr 239.
Ez baitago indoeuroparrik Europa Sartaldean Kristo aitzineko milurtekoa baino goizikago, edo hor inguru. Ib. 216.
azpisarrera-17
HORKO... HANGO... Onenbeste koltsoi, orrenbeste maindira, orko beia, ango moxala, goiko zelaia, beko iñaurkina. AgG 41.
Billa ta billa, orko baztarrak ikusmiratu, ango idi-zaiñari itaundu. BilbaoIpuiB 203.
azpisarrerakoSense-17.1
(Interj.). Gorantz tiruak, beso zartadak beerantz, orko aienea ta ango biraoa!ErkiagBatB 147.
azpisarrera-18
HOR KONPON.
v. konpondu.
azpisarrera-19
HORKOTXO(Dim. de horko). Emengo artaldeak eztira orkotxoen irudikoak. AArdi 3.
azpisarrera-20
HOR NOIZBAIT.
Al fin. Hor noizpeit, aski laster, begiak gelditu ziren itzulika ibiltzetik eta atsegin hartu zuen Katalin gaixoak. BarbSup 68.
Muthil batek hor noizpeit salatzen dio xakurrek norapeit bethi baderamatela beren jatekoa. "Enfin"
.BarbLeg 68.
azpisarrera-21
HOR NONBAIT.
azpisarrerakoSense-21.1
a)Más o menos (eso, como eso). "Hor nunbait, [...] gutxi gorabehera hortxe" ZestErret.
.
"Koziña abajo" etzekiat zer dan, baña gañerontzekoak or nonbait nik ere esango nitikek. UrruzUrz 33.
Eun milla pezeta, or nunbait, eman zituzten. Munita 65.
Har zazu Espasaren tomo bat eta luze-zabalean horrelakoxe bat edo milla orrialdekin (hor nonbait) izango da nere hiztegia. PMuj(
inMEIG I 95
).
Ez duela [italianoak] berdintasun hori izkribuz bakarrik lortu, ebakeran ere hor nonbait dabilela. MEIG VII 182.
azpiadiera-1.1
Más o menos lo mismo, algo así.
--Gizon luze me bat bezela beaz [gariyak aurten]. Ezur asko ta aragi gutxi. --Or nunbait, jauna. SorBar 77.
Txanpon baten gora-bera or nunbait izango al gera. MocDamu 8.
--Eztaukat etxerik eta gurasorik. --Sasikoa beraz? --Or nunbait. AgG 321s.
Eskari oien etorkizuna ta auntzaren gauerdiko eztula or nonbait ote diran. LdiIL 21.
Idorra naiz leorra, Pedrok erantzun, or nonbait bata-biok.BerronKijote 134.
Emen, batetik zigorra danean, bestetik ere or nunbait izaten da. Insausti 301.
azpisarrerakoSense-21.2
b)Por ahí, en algún lugar.
Eta lo ere hor nonbeit eginen dute. HUZez 72.
Erosi or nunbait erorri dagokien txapel urdin biguñ andi bat. AArdi 60.
Lenago gure artean zeuden eta oraiñ ere or nonbait dabiltzan Agota oriek. LhYol 31.
Hor nonbait, Lapurdin, ez dugu erranen non, bazterrak kexu ziren. BarbSup 137 (Barb Leg 70 hor nonbeit
).
Hor nunbait: Ainho ez bada, Udazubi. Ox 101.
Hor nunbait kausituko duzu. LfMurtuts 18.
Lurpean, or nunbait, gordeta zegoan azi ari. SMitxAranz 5.
Billatuko zizuten or nunbait aundixkoren baten alaba. EtxdeJJ 76.
Or nonbait esana baitugu. ZaitPlat 145.
Or nunbait ba-direla eztakit nik zer zoragarritasunak. VillJaink 122.
Zatiren bat edo beste agertu dira or nunbait. IbiñVirgil 23.
Otzak baldin bazaude or nunbait duzu larru aundi bat. LabSuEm 174.
Or nunbait mendi-zulo batean egiña dute izugarrizko txondarra. Albeniz 16.
'Azpian', hor nonbait, 'dautzan' itxurapenen multzoa. MEIG VI 132.
v. tbn.
Hor nunbait: Const 37. SMitx Aranz 41. Onaind in Gazt MusIx 153.
azpisarrerakoSense-21.3
c)"Probablemente, [...] or nunbait (V)" A Morf 693. Eta begiko izan zitzaien or nunbait zerutarrei (iainkoei) [...] soro-zabalak gure odolarekin birritan gizentzea. IbiñVirgil 79.
azpisarrerakoSense-21.4
d)Pasablemente, no tan mal. "Konfiantzan sartu giñan geo, ta handik aurrera hor nunbait!" ZestErret. v. NONBAIT HOR (b). Gerritako oñaze izugarriak izaten nizkin. Lanean nenbillela, or nunbait. Baña oiera joandakoan, ezin artu gozamenik. TxGarmBordaB 61.
Eguraldi onarekin or nunbait ibiltzen zan. Baña euria egiten zuanean, lokatz aundia sortzen zan. Albeniz 28.
azpiadiera-4.1
Oitura itxuskia dalarik, alkarri ez min ematekotan, or nonbait; ez, ordea, geren deun-izen ederrak baztartzeraño. AnabUsauri 88.
a umekeritan bukatu balin badira, or nunbait!MAtxGazt 34.
azpisarrera-22
HOR NONBAITEAN,
HOR NONBAITEN.
Por ahí, en alguna parte. Artuik zer edo zer or nunbaiten, da ioan adi etxera. AgAL 25.
Or nunbaiten egiñiko oial mengelak ingeles oial sendotzat emoteko. AgKr 100.
azpisarrera-23
HOR-NONBAITEKO.
azpisarrerakoSense-23.1
a)De alguna parte.
Or nunbaiteko oiartzunak irriz erantzuten du. VillJaink 98.
azpisarrerakoSense-23.2
b)Regular, mediocre.
Santxo Panzari eta Rozinanteri or-nonbaiteko olerki-jarioak. BerronKijote 28.
azpisarrera-24
HOR-HONAK.
"Ida y vuelta o ida y venida, decimos en bascuence orrona, idas y venidas orronak" Lar. "Orronak (orra + onak) (V, msOch), idas y venidas" A.
azpisarrera-25
HOR-HOR.
azpisarrerakoSense-25.1
a)"(Ni) más ni menos, doidoia, [...] or or" Añ.
azpisarrerakoSense-25.2
b) "(V) aproximadamente, poco más o menos" A. "Casi, or-or (V)" A Morf 693. Gu nola bizi geran Jaungoikoak daki. / Urtean bein or ortxe ziztor ta tripaki. OrEus 370.
azpisarrera-26
HOR HORTXE.
azpisarrerakoSense-26.1
a)Ahí mismo.
Jesus idoroteko eztaukezue zer igo Zerura, or ortxe zeuroen biotzean daukazue. AñLoraS 70.
azpisarrerakoSense-26.2
b)Más o menos.
v. HORTXE NONBAIT (s.v. hortxe). Gu nola bizi geran Jaungoikoak daki. / Urtean bein or ortxe ziztor ta tripaki. OrEus 370.
azpisarrera-27
HORRA.
v. horra.
azpisarrera-28
HORREAN.
v. HORREREAN.
azpisarrera-29
HORRERA.
v. horrera.
azpisarrera-30
HORREREAN,
HORREAN.
De ahí. Jagi zatez, Silvero, orrean. Lazarraga A, 1152r.
Silvia, ken akit orrean. Ib. A, 1152r.
Begiok irekazu gutxi baten, / eta inka ezazu orrerean / zeure sierbo onen biotzean. Ib. B3, 1154v.
azpisarrera-31
HORTIK... HEMENDIK. Aitzakia ortik, luzagarri emendik. LarFueros 226.
Turmoiak ortik, tximist emendik / ikusirika. ItFab 141.
Pik orti, pik emendi. ABGuzur 136.
Zirikatu ortik eta ekin emetik. EchtaJos 196.
Dirua ortik eta oiala emetik. AgG 316.
Asi yakazan eulijok kiña ortik eta kiña emetik. Otx 159.
azpisarrerakoSense-31.1
Ortikan zirri eta emetikan galde, aitortu eragin zioten. Apaol 98.
azpisarrera-32
HORTIK(Para los ejs. con el sdo. de 'de ahí' o 'por ahí', v. supra).
azpisarrerakoSense-32.1
a)Por eso. "Luego, de ahí. Jaungoikua oso ona da; gauza guztiak Jaungoikuak eiñak; ortik gauza guztiak onak izan biarra" Etxba Eib. Hortik diot Yainko zela. HbEgia 93.
Hortik, berriz ere diot Jainkoa osoki ederresgarri dela. ArbIgand 155.
Hortik, Jaun kapitaina, zure erranari nere ihardestea. Ib. 150.
Hortik eskualdunek Piarresi egin dioten esker berezia. JEBer 100.
Egun oietan osto ta abarrez egindako txaboletan bizi ziran yudutarrak. Ortik bere izena [etxola-yaia]. IrYKBiz 462n.
Ortik baso artako errekak ura beti neurri beretsuan eukitzea. Munita 104.
Ortik, beraz, Titir-en bertsoak. IbiñVirgil 33n.
Biotzean sartu eutson erraietaraiño, eta ateratzean, eurok erraiok zatika eroiatsazala iruditzen yakon. Ortik intziri ain aundiak!OnaindSTeresa 56.
Ortik pentsatzen det etzala oso argia egongo beintzat. BBarand 78.
azpisarrerakoSense-32.2
b)(Ejs. de valor temporal). Cf. HORTIK HARA. [Jaungoikoaren izatea] eta gizonarena alkarri lotu zaizkio bata bestearena izateko, biak bat berarenak izanez ortik aurrera. InzaAzalp 51.
Ortik aurrerako otoitz ori Yesu Kristoren Apaiznausi-otoitza deitu oi da. IrYKBiz 462n.
Bein umeai bularra kendu ezkero, barriz, ortik aurrera ume guzti-guztien ardurea be estaduarena izango ei da. EguzkGizAuz 41.
Hortik hamahiru urteren buruan kolpe horrek behar zuen "kapitain" kuraios hortarik egin Jainkoaren soldado bat beldur gabea. ArdoySFran 78.
Zuek, ortik aurrera joka zazue bikain. NEtxLBB 8.
Auzia trenkatu zen hortikan aurrera. XaOdol 150.
Ortik aurrerakoa ikas dezazuten ara: [...]. BerronKijote 138.
Ortik aurrera, neronek nai nuana egiteko denbora izango nuala. Albeniz 46.
azpisarrerakoSense-32.3
c)(Con imperativo).de una vez.
--Tizana nahi duzu, Pattin, ala ura? / --Zoaz hortik, Kattalin, ez naiz yosta-gura; / Emazu berehala oilasko bat sura!ElzbPo 210.
Ba, gizona, ba; bainan erdi zaite hortik; xigortua nago hemen; zer ote dukezun. HUZez 56.
Hets-kitzue hortik freradun, seroradun eskola hoik. Ib. 114.
Zu... ororekin adixkide? Emazu hortik bakea. Ib. 85 (cf. EMAZU HORTIK).
Utz beraz hortik auzoek Eskualdunak eskuaraz mintzatzerat. HUAurp 214.
--Zer duzu irakurtzeko molde hori zuk, jauna? --Emak bakea hortik, apho txarra. ZerbGH 1922, 479.
Eian hortik ixtorioño bat, daut eskatzen irriz "Oihanarteko" andereak; iduri zait beharra baginukela, sekula ukaitekotz. JEBer 33.
Utzkitzu haurkeria horiek. Errazu zure zerbitzua nahi duzula egin, etzirela beldur. Are, iratzar hortik. JEtchep 94.
azpisarrera-33
HORTIK HARA.
De ahí (en adelante). Orrela jantziak ikusten bait-ditut nik beste zenbait liburu [...] eta ortik-ara, irakurleek, arrituta, gizon eskolatutzat [...] artzen dituztelarik beren egilleak. BerronKijote 18.
Ortik-ara bere bizitze urrikalgarriaren ezin-besteari bukaera emateko. Ib. 150.
azpisarrera-34
HORTIK EDO HANDIK.
De algún lugar. Norbait etorriko da, / ortik edo andik, / lagunduko dizuna / irteten emendik. ItFab 119.
azpisarrera-35
HORTIK EDO HEMENDIK.
azpisarrerakoSense-35.1
a)"Donde quiera que fueres, haz como vieres, ortik edo emendik, dakusan bezala egik" Lar. "Ortik edo emendik, dakusan legez egik (V, msOch), por ahí o por ahí haz como vieres; es decir, allí donde fueres haz lo que vieres" A (s.v. or).
azpisarrerakoSense-35.2
b)De algún lugar.
Besteori diru pilloak ortik edo emendik laster irabazteko. AgKr 100.
Edateko, ortik edo emetik, neronek aterako diat.AgG 300.
Ortik edo emendik iarriko zizun beti eztena txorrotx-txorrotx eginda. ZaitPlat 90.
Nunbaitetikan jana / betor sabelera, / ortik edo emendik / beteko al gera!UztSas 86.
Naigabe guztion artian be, ortik edo emendik eguzkiari asi ziran laño tarteren batzuk agertuten. Gerrika 109.
azpisarrera-36
HORTIK EGINAGO.
"Ortik egiñago (V-ger), por ahí te pudras, arréglate como puedas" A.
azpisarrera-37
HORTIK-HEMENDIK.
De aquí y de allí; por quí y por allí. Hainitzak iarten dire arinki iujeatzen, xoilki zeren plazer hartzen duten hortik hemendik asmuz minzatzeaz. SPPhil 344.
Nik siñistuten dodaz ortik-emetik diñoezan berbak. EchtaJos 216.
Ortik emendik lauko batzuk nundik irabazi. ErkiagBatB 27.
Ortik emendik [...] ain polito isillean diru mortxakak eskuratzen. Ib. 158.
Ortik-emendik, Europa aldetik, Gerra Nagusian atzera geratutako arma batzuk ekarri.Gerrika 59.
azpisarrera-38
HORTIK-HEMENDIKO.
Mediocre, regular. "Ortik-emetiko (Vc), bada-ezpadako (V), de dudosa moralidad" A EY III 315. Gure auzoko dirudun ori zelan alangoa ta bada-ezpadakotxua ta ortik emendikoa ta guztia bearrekoa dala. ABeinB 65.
Txanton bera baiño bere ortik emendikoagoa da. Ib. 59.
Akerraren adarrak okerrak dira. Eta epaillearen bizarra ez izan ortik emendikoa. ErkiagBatB 195.
azpisarrera-39
HORTIK ETA HEMENDIK.
De aquí y de allí. Hitz arrotz, hortik eta hemendik ebatsirik eskuarari juntatzen diotzatenak. ES 171.
Asi ziran ienteak ortik eta emetik bata ta bestea esaten. AgAL 76.
Zegaittik dira ortik eta emetik entzuten direan aldarriak?EchtaJos 284.
Da emen, tubuak ortik eta emendik, sueruak eta sastadak bestetik.Gerrika 267.
azpisarrera-40
HORTIK ETA HONA.
De aquí para allí. Egun guztian ortik eta ona ibilli giñan. AgAL 38.
azpisarrera-41
HORTIKO ETA HEMENDIKO.
De aquí y de allí. Ortiko ta emetiko ingurumari guztiek arakatu eragin ostezan. ABGuzur 125.
azpisarrera-42
HORTIK HONAKO.
Mediocre, regular"
Len txarra bazan basua, horra hortik honeako lana bestia!
"ZestErret.
"
Ba mutil horire hortik honeakua omen daba
"Ib.v. HEMENDIK HORRAKO. Ortik onerako grazi baten bidez. OrQA 159.
Iauna gogoz artze au ez da ortik onerako edo nolanaiko debozio bat. Ib. 157.
Gure sasoia lenago etzan / ortikan onerakua. UztSas 139.
Egazkin-zelai zabal, polita, / ez ortik onerakoa. MMant 64.
Ortik onerakoa / da Pello parea.Zendoia 110.
azpisarrerakoSense-42.1
"
Bera (zeu...) ortik onakoa!, ¡mira quién habló!"(G, AN, comunicación personal).
azpisarrera-43
HORTIK HORRA.
Komekatu ondoan gertazen da egotea Jaun dibinoa barnean atzendua bekala, dabilalaik bitarteo gogoa ordik orrat nai duen gauzetan. '
De aquí para allá'
.(374)LE-Ir.
azpisarrera-44
HORTIK HORRANTZ.
De aquí para allá. Zuaz ortik orrantz zeure auntz-bixarrakaz, zeure zeregiñak egitten. Otx 164.
azpisarrera-45
HORTIKOZ HEMENDIKOZ.
"Ortikoz-emetikoz (V-m), entre éstas y las otras, de todas maneras" A.
azpisarrerakoSense-45.1
"Ortikoz ta emetikoz, entre una cosa y otra" (V-gip).
azpisarrera-46
HORTXE.
v. hortxe.
azpisarrera-47
HOR ZERI HAGOKA.
"Plantón, en la milicia, orzeri agoka, lat. jussus stare ultra assignatum tempus" Lar. No está claro si se trata de una frase sustantivada.