1.
(V; Añ(V), Izt 40v, H),
birretan (G, AN; Lar, Añ, H),
berritan (S; H, Foix),
biarretan (Lar),
berretanRef.:
A(birritan, birretan, berritan);
IzArOñ;
HolmerApuntV;
ElexpBerg(bi)
. Dos veces."Dos veces"Lar.
"
Birritan agindua, bein emondako beste (Vc), lo dos veces prometido vale tanto como lo que se da una vez"A.
"Deux fois"Foix.
Tr. Documentado desde Lazarraga, aparece en textos vizcaínos, suletinos (incluidos Oihenart y Tartas) y, en menor medida, guipuzcoanos. Birritan es la forma propia de la tradición vizcaína (ya en ZBulda, si bien en RS aparece birretan, forma que tbn. emplea Lazarraga); en los autores guipuzcoanos encontramos birretan y, en el s. XX, birritan; hay además biarretan en Cardaberaz y berretan en Iztueta, Etxegarai y algún bersolari de principios del s. XX. Los suletinos emplean berritan . En DFrec hay 9 ejs., meridionales, de birritan . v. BITAN.
Birretan erabildu nabe / donzella bigaz ezkonketan. Lazarraga B24, 1201r.
Laster emaiten dauenak birretan emaiten du. RS 258.
Huts-eginean tink egoitea, da berritan huts egitea. "Deux fois"
.OPr 628.
Aberatsago bada jan beza berritan zopa. OPrASJU 337.
Egunian berritan bere orazionen Jinkoari egitera. TtArima IX.
Behin, berritan, hiruretan eta haborotan. Ib. 39.
Eritarzün batetan ihor olia daitia berritan?Bp I 79.
Bizian birritan. ZBulda 30.
Behin edo berritan abisatü. Mst I 16, 2 (SP, Ch bietan).
Bein ta birretan ta irur aldiz egiña. MbIArg II 330.
Ez beñ, ezpada biarretan ta iru aldiz. CbEg III 216.
Urtian bein edo birritan baño konfesetan ez diran Kristinaubak. CrIc 101.
Astean bein edo birritan. MgCC 232.
Bein, birritan ta askotan eginda bere. MgCO 202.
Begira bein eta birritan zer dinozun, gero damutu eztakizun. Astar II 110.
Esan izandu zion Alkate jaunak beiñ ta berretan ere txit emeki. IztD 24.
Bein ta birretan baino ere geiagotan. IztC 305.
Baña bein ez ezik, birretan ere, beingoan urik eman etzuelako, jo zuten. Lard 98.
Hitz eman zenereitan, / ez behin, bai berritan, / enia zinela. ChantP 6.
Bizarra kentzen beban illean birritan. ABAmaE 234.
Iru urtean birritan. AzcPB 85.
--Gero zaarrago zara, baiña beste beiñ yoten banazu... --Baitta beste birrittan be, nai baldin badok. ABGuzur 149.
Geroztik, dakigülarik, arramuldatürik izan dira berritan, hüts berekin, ezpazien ere haboro. UNLilia 2.
( s. XX)Berretan edo irutan edo geiagotan ezkontzen dan alargunak. EtxegRIEV 1908, 117.
Esan beiñ, birretan, esan anei (milla) bider. AyerbEEs 1912, 181.
Ez eutsan birritan esan bearrik izan. AltEEs 1917, 43.
Guztia [...] bein ta birretan esan bear zaie. JBDei 1919, 296.
Zopeaz bein, azeaz birritan, andik aurrera sarritan.(V-gip). EZBB II 144.
Esperentziyak azaltzen dira / iñoiz bein edo berretan.Auspoa 86-87, 142.
Lenago be birrittan edo irutan [...] egin eutsan lez. Otx 71.
Danba, alako batean, / danbaaa..., birritan. Ldi UO 31sOri egin enebalako, irakurle orrek utsuneak sarritxu ta birritan esandako gauzak be bein baño sarriago idoroko dozuz.EguzkGizAuz 5.
Aokaldi ori birritan esateaz, ezetz illarraindu?ZaitSof 67.
Bein konta, birritan konta, irutan konta... Alperrik baiña! Berak nai zukean ardi-bururik etzan osatzen. EtxdeJJ 5.
Zuriñeri maite-eske ebilkionean, ez bein, bai birritan. ErkiagArran 160.
Ez eban birritan entzun bearrik izan katillukada esnea garbituteko. BilbaoIpuiB 190.
Gaur ere etorri iat / atzetik birriten, / nire kontura nai dau / juan bazkariten. BEnbNereA 202.
Hau birritan gertatu zitzaion. ArtiIpuin 68.
Behin, birritan, hiru bider. OskKurl 158.
Bi-biek, egunero birritan, artaldeak zenbatzen ditute. IbiñVirgil 38.
Estualdi au ez da birritan jazoko. KerNah 1, 9.
Alonso birritan ezkondua izan bait zan. OnaindSTeresa 19.
Tamalgarri dirala eztago birritan esan biarrik. Gerrika 277.
Adimendurik zorrotzenek behin, birritan eta mila bider esan ta egiaztatu dutenaren kontra. MEIG IV 99.
v. tbn. Añ LoraS 29. GMant Goi 98. Bähr EEs 1922, 111. Pi Imit I 16, 2.
azpiadiera-1.1
birretan (Lar, Añ) . (Referido a cantidades)."Duplo, birretan anbat, beste ainbeste
"Lar.
"Doblado más, doblaz areago, birretan geiago
"Ib. Erbijak aurreko eskutxu edo oin bijak laburraguak ditu atzekuak baño. Beraz birritan errena da. MgPAb 177.
Egunero bildu oi zutena baño birretan geiago. UrEx 16, 5 (Urt doblea, Dv biltzen ohi zuten bezalako bia, Ol alako bi).
Birriten andiyague gitxienez. KkAb II 59.
Anega gari bakotxean lenengo nekazariak bigarrenak baño birritan be lan-indar geiago sartu dauala-ta, aren larrimin-gari bakotxak birritan geiago balioko ete dau?EguzkGizAuz 52.
sense-2
2.
(G-goi). "A fortiori"JMBAt.
azpisarrera-1
BESTE BIRRITAN.
En otras dos ocasiones, otras dos veces. Cf. BESTE BEHIN. --Gero zaarrago zara, baiña beste beiñ yoten banazu... --Baitta beste birrittan be, nai baldin badok. Geiyago?ABGuzur 149.
azpisarrera-2
BIRRITAKO(Adnom. de birritan). Bildur izan aren komuninoiakin, astian astianguak badira bere. Baita astian birritakuak ta geijagokuak badira bere. fBIc III 223.
azpisarrera-3
BIRRITAKO ALDIAN(birriteko a. Añ (V) s.v. vez). Dos veces.
azpisarrera-4
BIRRITAKO ALDIZ(V-ger ap. A EY III 348). Por segunda vez. Ezagun eta adiskideen agur eta txerak birritako aldiz jaso ostean. ErkiagArran 187.
Otoipe birritako aldiz eldu zan etxera, eta biotan nasa zaarra egaluzez beterik orniduta utzi eban. Ib. 113.