(V-ger-ple-m, G; Lar Sup, msOch
318, Izt, H),
iditxo (V-ger),
ieltxu (V-ger),
ireltso (V-arr),
ireltsu (V-ger-m),
iretxo (V-ple; msOch
318, Añ (V), Izt),
ireltxo,
ireltxu,
iritxo (V-ger),
iratxe (Hb)
Ref.:
A (ieltxu , iratxo, iretxo), EY I 361; JMB Mund IV 124.
Duende, fantasma, espíritu.
"En V-ger-arr-m creen que los duendes son aves y tienen luz en el paladar"
A (s.v. ieltxu).
"
Ireltsuak asto modukoak eidira (V-ger). Txarri antxekoak eidira ireltsuak (V-m)"
A EY I 361.
"
Iditxuek edo iritxuek. Txarrikume antzekuek ixeten ei die (V-ger)"
JMB Mund IV 124.
Cf. LexBi: "Irachus, brujitos; seres fantásticos, [...] algo así como los gnomos". v. irelu.
Tr. Documentado en textos meridionales, sobre todo del s. XX. En DFrec hay 4 ejs.
Gaxoto irabazia iratxoen da irazia.
"Lo mal ganado es de la fantasma exprimido"
.
RS
301.
Sarreran izutu ziran, iratxo edo duenderen bat zalakoan.
Lard 400.
Iratxoen garaipena da au! [...] kazkabar-erauntsia bezala doa iratxo-taldea.
'Follets'
.
Or Mi 73.
Hil berri baten iratxo edo arima.
Mde Pr 371 (HaurB 94 iretxo).
Iratxoeri iñolako otoitzik egiten etzitzaielako.
"Ad aliquem spiritum"
.
Or Aitork 78.
Alabearra deritzan iratxo beltz ori.
Vill Jaink 178.
Robinson Crussoeren iratxoakin nabilela berriro.
Lasa Poem 117.
Scrooge agure zekena Gabon-iratxoek piztutzen duten bezala.
MEIG I 80.
v. tbn. Azc PB 77. Mok 17. Zait Sof 24. Etxde JJ 195. Ibiñ Virgil 79. NEtx LBB 232. Ireltxo: Ir YKBiz 213. Ireltxu: Atutxa Mugarra (ap. DRA).
IRATXODUN
(Lo) que contiene un espíritu, encantado.
Agerketak ikusi dituzte iratxodun tokietan.
Mde Pr 339.
Etxe iratxodunak edo "pamerialak".
Ib. 337.