Tr. En cuanto a la distribución de variantes, además de la forma más general egundaino , encontramos -dano en Dechepare, Leiçarraga y en autores suletinos, y -deino en algunos pocos septentrionales del s. XIX. Hay además egundino en Prop y eguntaño en Egiaren kanta y Capanaga. En DFrec hay 8 ejs. (4 sept.) de egundaino y 2 de egundaiño . v. egundaraino.
sense-1
1.
(V-gip, G, AN, L, BN, S, Sal, R; Lar, Añ, H),
egundano (S),
egundeino (AN-ulz),
eundaino (G-goi-to, AN-larr),
eundino (BN-ad),
igundaino (AN-5vill)
Ref.:
A; EI 160 y 162; Gte Erd 51. (En oraciones interrogativas, condicionales, comparativas y otros contextos no negativos en general).Hasta (el día de) hoy, hasta ahora; alguna vez."(Hasta) ahora, hasta el día de hoy"Lar.
"Hasta hoy"Añ.
"
Izan zirea egundaino Parisen? (BN-arb, S)"GteErd 51.
Tr. Documentado ya desde Dechepare, al Sur no encontramos ningún testimonio hasta el s. XX.
Egundano izan daia ni bai ditxatakorik?E 225.
Ezen egundano Aingeruetarik zeini erran ukhan drauka, Ene Semea aiz hi, nik egun enjendratu aut hi?LçHe 1, 5.
Egundaino izan den baino tribulazio andiagoa izanen dela Franzian.
CartEsp
459.
Oñhazeak eztaroe sortzen sentimendua, / Bañan dute egundaño bezain minberatsua. EZMan I 111.
Orduan edukazu zuk egundaiño baiño esperantza gehiago. Ax 129 (V 85).
Franziak egundano ikhusi dian prinzerik handiena. TtOnsa 124.
Nork ahal zukên egundaiño / bihotzean desiratu?Gç 112.
Egundaino nihork ere baino gehiago hedatu. ES 402.
Zein hiri izan da egundaiño hiri handi hau bezalakorik?HeApoc 18, 18.
Zatozte eta ikusazue gizon bat, zeiñak erran baidarozkit egundaino egin izan ditudan guziak. HeIo 4, 29.
Nork egundaino egin izan du halako penitentzia dorpherik?Lg I 308.
Juje hala argiturik / Izan da egundaino?Monho 100.
Baldin egundaino bekhatu egiteko bide izan banaiz norbaitentzat. Dh 231.
Egundeino izan den haurrik ederrena. Jaur 358.
Eskergabetasun itsusiagoaz egundaino entzun othe da?DvLEd 93.
Espainiak egundaino izan duen mirikurik handiena. ElzbPAd 65.
Hainbertze oinhazeren gatik ere egundaino bezein hazkar zagola bere giristinotasunean. JnnSBi 151.
Balin bazen eta izan bada egundaino egiazko eskualdunik, hura zen. HUAurp 160.
Euskeraz egundaño argitaratu dan eliz-libururik onena. ArgiDL 170.
Egundaino izan zuen zintzurrik legunenaren jabe gelditu zen. BarbSup 35.
Gaxki hartürik izatia merexitü dianez egündano. Const 18.
Egundaiño jakin dizun mintzaire bakarrean. Mok 4.
Egundaño egin al det?ABarGoi 45.
Egundaino Frantzian eta munduan ikusi den saindu jakintsunenetarik bat. ZerbIxtS 104.
Bihar egundaino bezenbat elgar maitatuko dugula. JEtchep 71.
Izan ote da ere egundaino nehon Jainkoaz bertze olerkaririk?XaOdol 66.
Egundaino agertu den zaharrena. MEIG VII 95.
v. tbn. Mat 95. SP Phil 272. Laph 165. Elsb Fram 104. Ardoy SFran 267. Egundeino: MarIl 108.
azpiadiera-1.1
(G-to-bet, AN, L, BN, S, Ae, R; SP, Urt I 130, Añ, Lecl, VocBN, Dv, H), egundano (Gèze), eundaino (AN-larr), egundeino (-ño AN-olza, B), eguntaño,egundino,igundaino (-aiño Ht VocGr
A, Lecl). Ref.: A; A Aezk 291; Bon-Ond 171; EI 162; Lrq; Asp Leiz2 (eundaño); Izeta BHizt (egundeño).(En contextos negativos).Nunca, jamás.
"Jamais, pour le temps passé"VocBN.
"Jamais jusqu'aujourd'hui"Lrq.
v. egundo. Tr. De uso general al Norte (aunque escaso en textos suletinos), al Sur se documenta en Egiaren Kanta, en Capanaga, y en autores posteriores a 1850, generalmente guipuzcoanos. Además del significado más usual de 'nunca (hasta ahora)', tbn. se encuentra el de 'nunca (hasta entonces)' (ya en Leizarraga); referido al futuro, aparece normalmente en los autores meridionales, ya desde Capanaga, no encontrándose al Norte este empleo hasta Arradoy (1966).
Zu baitzira grazia ororen ama eta iturburuia / [...] Egundano bekhatutan makulatu gabia. E 75.
Iainkoa eztu nehork ikhusi egundano. Lç1 Io 4, 12.
Lystrako gizon oinez inpotent bat [...], egundano ebili etzen bat. LçAct 14, 8.
Nik eztut areki [...] egitekorik izandu egundaiño. (Arce, 1599). ReinEusk2 143.
Zeren ezpaitzuen egundaiño izan bekaturik. Mat 94.
Egundaño konbatean / nihork ezin ezia. EZNoel 30.
Eztut egundaino enzun. Harb 101.
Gomendatu zaitzunik kaltetan egundaino erori dela eztut ikhasi. Ib. 101.
Eguntaño Bizkaikoak orrelangorik / eztago egin dabela eskribidurik. EgiaK 90.
Eztute egundaiño Iainkoa zerbitzatu. Ax 504 (V 325).
Eguntaño pekatu geiago ez egiteko. Cap 119.
Egundan' ez ailiz iaio. OPo 18.
Egundaino deus ere ikhasi eztutenak. SPPhil 40.
Eztu esposik Mariak / egundaiño ezagutu. Gç 66.
Egundaino eskoletako berririk ikhasi gabe. ES 170.
Ezpaitute egundaiño ikhusi berthutearen edertasuna. Ch III 20, 5.
Zeren ez baitu izan egundaino hasterik, eta ez baitu izanen sekulan akhabanzarik. CatLav 28.
(V 21)Haren boza egundaiño ez duzue aditu. HeIo 5, 37.
Pilatusek ezin egundaino amoratu zituenean yudu itsuak. Lg II 272.
Egundaiño endelgatu eztutena. CatLan 3.
Ez da egundaino haren baithan fidatu denik galdu. Brtc 250.
( s. XIX)Eztút nik oráño, / eztút egundáño / pagatúko araráño. LEKop 129.
Gizonaren beharriak egundaino deus eztuela aditu. Dh 169.
Euskaldunen bihotza bihotz beroa da, / etsaientzako lotsa egundano ez da.FrantzesB II 16.
Egundeino etzuen deus maitatu garbi eta saindu etzenik. Jaur 383.
Egundano ezuen / gauza belzagorik ikhusi. ArchFab 99.
Denbora gaixtorik ez dut egundaino ikusi. HbEsk 19.
Egundaño alakorik Ejipton etzan ikusi. Lard 70.
Ez du egundaño egarririk izango. Ib. 376.
Gauza batzuek egundaino aditu ez dituzunak. DvLab 243.
Egundaño esan ez balu obe. AranSIgn 41.
Damu det txori polit garbiai egundaño ez predikatua. BvAsL 100.
Egundaño zergaitik etxatan txoririk / Biziagaz geratu jaurti ezkero nik. ABAmaE 254.
Arnas pixka bat bederik izango eztet? Egundaño. ArrMay 51.
Etzuela hil nihor egundaino. JnnSBi 67.
Eztela egündano entzünik izan. IpHil 48.
Ezin egundaino pozoinak hilarazi baitzuen. ArbIgand 113.
Eztot nik Euskalerria alde batera itxiko egundaiño. AgAL 120.
Ez zuten egundino gure fededunek ikhusi. Prop 1898, 286.
( s. XX)Ez dute egundaino ene ganik jakin. JEBur 16.
Ez dut egundaino ahantzi. StPierre 15.
Jende onez ez da hola nihun trufatzen egundaino. BarbSup 113.
Egundaño etzula aitortuko. OrSCruz 45.
Ez dituk egundaño menderatu. OrMi 45.
Egundaino bezala ez diren yostatzeko ustean. Zub 109.
Egundaiño etzera / lanian nekatu. MendaroTx 219.
Ez da jaio egundaño emakumea eziko duanik. LabEEguna 98.
Enintzan egundaño sartu Españako legebatzartokian. LdiIL 20.
Eztidazu egundaño antxume bat eman. IrYKBiz 302.
Gure artean jazar-biderik / egundaño ez litzake. EAOlBe 99.
Ez da egundaino gaizki izan. LfMurtuts 49.
Ez da egundaino izan hein hortako mintzatzailerik. ZerbIxtS 100.
Yainkoak soillik, ez ditu egundaño zartzaro ta eriok yoten. ZaitSof 123.
Uste ori, egundaño, ez egikezu izan. Ib. 183.
Etzituen egundaino bere amodiozko sendimenduak nehori biziki agertu. JEtchep 106.
Erri ateorik edo Jainkogabekorik ezta egundaiño aurkitu. VillJaink 24.
Ez eban egundaiño ezagutu ordurarte. ErkiagBatB 99.
Hitz dautzut egundaino ez diotala ene zorra pagatzen ahalko. ArdoySFran 120.
Bixtan da egundaino ez dutala holakorik onartu. XaOdol 291.
Egundaiño ez dut besterik irakurri izan. BerronKijote 190.
Eta semeak ez egundaino erraiten kolonelari nola egiten zakon.Etchebarne 128.
Alegiñak egiten zizkin, baiña etzizkin egundaiño arrapatu. JAzpiroz 36.
v. tbn. Bordel 72. Gy 130. Laph 77. Arr GB 39. Sor Bar 48. Elzb Po 199. Elsb Fram 158. Zby RIEV 1908, 760. Goñi 55. TAg Uzt 172. EA OlBe 22. Etxde JJ 46. Ugalde Iltz 21. Osk Kurl 148. Larz Iru 28. Mattin 36. MMant 112. Larre ArtzainE 250. MEIG VI 26. Egündano: ChantP 204. Egundeino: JesBih 400. MarIl 44.
sense-2
2.
(G, AN, L ap. A),
egundano (S ap. A). "Todavía"A.
sense-3
3.
(L ap. A) . (Usado como interj. admirativa). Hau duk planta! Egundaino!Ox 56.
azpiadiera-3.1
Egundaño alakorik!AgG 104.
Egundaño orrelakorik!MujPAm 68.
Ene bada! Egundano! Au bai andereño apaña!TPKattalin 187.
Maskuri txikiagorik egundaño!LdiIL 44.
azpisarrera-1
EGUNDAINO BEZALA (Dv).
De nuevo; de nuevo y con más intensidad. "Egundaino bezala eritu da, il est tombé malade tout de nouveau" Dv. Cf. supra ejs. de egundaino bezala ez 'como nunca'. Ithurri huntako uretik edanen duena [...] egundaino bezala egarri izanen da. Lg II 137.
Juramentu beltz hori turna bazineza, / egundaino bezala zinitake preza.Iraultza 80.
Handik ehun bat urtheren buruan, Mairuak egundaino bezala [...] zohazin Espainiako Girixtino lekhu guzien funditzera. ZbyPel 29.
Bizpahiru itzuli eman orduko huna egundaino bezala zakurra beheiti, jauzian. JEBur 61.
Bethiko tira-mietan hasten zaizko, egundaino bezala. BarbLeg 129s.
Moisek eskua berritz hedaturik, egundaino bezala batetaratu ziren urak. ZerbIxtS 36.
azpisarrera-2
EGUNDAINO GEROZ,
EGUNDAINO GEROZTIK.
Desde entonces siempre; (con negación) desde entonces nunca. Cf. EGUNDAINOZ GEROZ. Egundaino geroz saindu hau deitua izatu da behar-ordu handietan. JnnSBi 134.
Ixabel dendariak, egundaino geroztik, ez zuen Jaun Meraren galtzarik josi. BarbSup 44.
azpisarrera-3
EGUNDAINOKO.
azpisarrerakoSense-3.1
a)(Dv). De hasta hoy; de hasta entonces. Egundaiñoko gizon eta emazte guztien iulgatzera. Mat 63.
Plaza batean esango ditut egundañoko guziak. "
Cuanto hay en esto"
.LasBer 581.
Egundainoko bekhatuzko bide beretarat. Lg II 224.
Egundainoko penitentek egin dituzten penitentzia guziek. Dh 226.
Haiñ diferenta othe zare bada egundaiñoko aphez guzietarik? Gy XII.
Egundainoko gerlate, uholde eta harri-abar guziek. DvLab 307.
Egundainokoa da hori. Huna ordean egun arte ikusi, ez entzun ez ginuena. HUZez 99.
Egundaiñoko nere bizi guzian. BerronKijote 116.
v. tbn. Bordel 88. JE Ber 83.
azpiadiera-1.1
(Con superlativo).Cf. infra (b). Egundainoko umerik dohatsuena izanen naizela. Harb 94.
Egundañoko ekaitzik gogorrena. AranSIgn 98.
Egundaiñoko gauzarik onenak esan zituan. AgAL 73.
Egundañoko irudi ederrenak. InzaAzalp 31.
Egundañoko itunaldirik samiñenak. TAgUzt 268.
Egundainoko aipatuenetarik bat. ZerbAzk 45.
Egundainoko erpinik erpinenera helduak ginelako. MEIG VIII 43.
azpiadiera-1.2
(G-goi ap. JMB At; SP, Dv, H). Eterno. "Egundain[o]koa, de tout jamais" SP. "Hemen da egundainoko gizon hura, il est ici cet homme éternel (qui ne cesse de fatiguer par ses visites)" Dv. "De siempre, sempiterno" JMB At. Benedika gaitzala aita egundañokoak. EZEliç 181s.
O ene Jesus, egundainoko egia zarena. SPImit IV 1, 1 (Ch y Mst eternala, Ol y Pi betiko
).
Egundainoko egia baita. ZerbIxtS 44.
azpisarrerakoSense-3.2
b)(egündanoko S ap. Lh; eundinoko AN-larr ap. Asp Leiz2). Enorme. "Egündanoko gizona! (S), homme extraordinaire!" Lh. "Eundiñoko amorraie ikusi degu gaur" Asp Leiz2. v. EGUNDOKO. Egundañoko gaitza egiten dute. SorBar 28.
Egundañoko guda makurrak. AgEEs 1917, 171.
Egundañoko aukerak!SatarkaEEs 1923, 106.
Egundainoko asarrearekin. OrRIEV 1929, 9.
Egundainoko mozkorrarekin. Zub 42.
Egundainoko berria ba al dakizu?ZaitPlat 111.
Ez dut egundainoko eztabada oroitzapenik. LarreArtzainE 18.
azpisarrerakoSense-3.3
c) "Eguntainoko (R-uzt), a propósito" A.
azpisarrera-4
EGUNDAINOKOAN.
azpisarrerakoSense-4.1
a)Hasta hoy, hasta el día de hoy.
Egundainokoan, banaka batzuek guttietsi eta are esetsi izan dute Etxepareren bertso-lana. MEIG V 31.
azpisarrerakoSense-4.2
b)(En frase negativa).Nunca.
Nere gogoa ez da beste munduko iñorentzako izango egundañokoan. TAgUzt 270.
Ta sailok argitzerik iritxi ezkero, egundainokoan bestelako ziorik ez aztertzeko gertu-gerturik nengokean. ZaitPlat 87.
azpisarrera-5
EGUNDAINOKORIK(Con superlativo). v. EGUNDAINOKO. Egundañokorik aserrien. AgG 303.
azpisarrera-6
EGUNDAINOKOTAN,
EGUNDAINOKOETAN.
azpisarrerakoSense-6.1
a)De nuevo. "Lehen eguneko pairamen berak egundainokotan jasanarazi ziotzaten (Jnn), [...] tout de nouveau [...]" Dv. Hirugarren aldikotz egundainokoetan berriz, ebatsiak. HUZez 210.
Semasoa etxean geldituz geroz, amasoren gain zen egundain[o]kotan bienaren biltzea. Prop 1895, 179.
Eta gero egundainokotan lothu ginen bezperakoa baino gaitzagoa eta kasik xut-xuta ginuen bideari. Prop 1902, 270.
Eta berriz ere galdua, berriz bera mututurik, egundainokotan. LarreArtzainE 158.
azpisarrerakoSense-6.2
b)"(BN-lab), y todavía, y lo que es más" A.
azpisarrera-7
EGUNDAINOKOTIK.
De nuevo. v. EGUNDAINOKO(E)TAN. Geltokia baino lehen, egundainokotik, Bidarteko sar-jalgia egin behar. LarreArtzainE 111.
azpisarrera-8
EGUNDAINORIK(Con superlativo). v. EGUNDAINORIK. Egundañorik pixkorrena zebillen. AgG 134.
azpisarrera-9
EGUNDAINOTIK (SP, Dv).
Desde siempre. "Depuis jamais" SP. Tr. Documentado sólo en la tradición septentrional desde comienzos del s. XVII.
Egundañotik ordenatua. EZMan II 195.
O denbora zuk egundainotik hautatua!Harb 212.
Egundaiñotik gure etsai deabruak gure enganatzeko ediren ahal duen biderik eta arterik hoberena. Ax 45 (V 28).
Bere aitaganik egundaiñotikan enjendratua. ArgDevB 238.
Iainkoak egundainotik ekharri derautzun amorioa. SPPhil 533.
Zordun natzaitzu hañitz onez / egundaiñotik egiñez. Gç 58.
Egundainotik eta bethi eskualdun izatu dena [Iruñea]. ES 118.
Jainkoak egundainotik maitatu izan zituela. Lg II 233.
Bide makurretan baizen / egundainotik ibiltzen / Jakin ez duen hori. Monho 54.
Hola frogatu izan dute egundainotik. Dh 192.
Zeina egundainotik Aita-ganik iraulgia baita. DvLEd 8.
Jainkoak nahi izan dik egundainotik Saran kausi zaitezen gizonik abilenak. ElzbPAd 71.
Jainkoa da goratik / Gure nausi egundainotik. ZbyRIEV 1909, 400.
Egundainotik nabaritu izan da. ArbIgand 151.
Lur gainean egundainotik aditu diren hitz guziak. JEBur 122.
Egundainotik bakotxa / bere minak du eritzen. Etcham 42.
Lurreko parabisua deitzen da toki hura egundainotik. ZerbIxtS 9.
Hesian bizi da egundainotik. JEtchep 47.
Munduko izaitetarik, / gaur eta egundainotik, / bildotxa da eztienik. XaOdol 99.
Ez ote duen egundainotik bere lekua izana dantzak erlisione guzietan. LarreArtzainE 191.
v. tbn. Gy 316.
azpisarrera-10
EGUNDAINOTIKAKO (SP, Dv, H).
Eterno, de siempre. Iongoiko egundañotikakoa. EZMan II 167.
Hirurak orobat hasterik gabe egundaiñotikakoak. ArgDevB 236.
Sinhesten ditut zure bethiereko birjinitatea, zure egundeinotikako nothagabetasuna. JesBih 344.
azpisarrera-11
EGUNDAINOZ.
"Dès toujours" H. Ezen egundaiñoz hunen handi da egartsua, / Bekhatutan egotztea Giristiño prestua. EZMan I 53.
Zure baithan egundañoz izatu dut fidantza. EZMan II 205.
azpisarrera-12
EGUNDAINOZ GEROZ (H),
EGUNDAINOZ GEROZTIK (SP).
Desde siempre. "Depuis jamais" SP. v. EGUNDAINOTIK. Egundanoz geroztik Iainkoa bethi ezagutzera eman izan da. LçAdv *** 1r.
Lehen presunak egundaiñoz geroztik enjendratzen baitu bere sustanziatik seme bat. Mat 54.
Eta haur da egundaiñoz gero gure Iainkoak [...] ediren duen erremedio handietarik bat. Ax 571 (V 366).
Egundaiñoz geroz, lege guztietan eta mende guztietan usatu da eta usatzen da kofesatzea. Ib. 523 (V 337).
Bethi izan zaitu maite egundainoz gerostik. SPPhil 533.
Egundanoz geroz beldur horrekin bizi izaniz. TtOnsa 155.
azpisarrera-13
EGUNDAINOZKO.
Eterno. Iainkoaren gure alderako egundainozko amorioaz. SPPhil 533.