Olentzero.
Tr. Poco documentado en la tradición literaria. En DFrec hay 40 ejs. de Olentzero y 5 de Olentzaro.
1.
(AN-5vill),
Olentzaro (
-nz- G-to-bet, AN-gip; Dv (G)),
Onentzero (AN-5vill),
Onentzaro (G; Dv (G); -nz- Lar, Añ (G), H (V, G)),
Onontzero (G-bet),
Orentzaro (G-bet)
Ref.:
Bon (onenzaroa); A (olentzaro, olenzaro, onentzaro, onontzero, orentzaro); Lek AEF 1922, 12.
Nochebuena. "A la noche de Navidad (llamamos) onenzaro, la sazón de los buenos" Is 166 (ap. A EY I 326). "Onenzaroz leioan, paskoetan sua, por Navidades en la ventana, por Pascuas (harás) fuego (Alm. bil. 1879)" A.
Jesusaren jaiotza / Onentzarokoa.
Echag 198.
Beron agirandoaz / Onenzaroetan / oroituko gerade / gure egunetan.
Ib. 249.
Zai egoten naiz luzaro / eldu bedin Orentzaro, / zergatik dan eguna / zelebratzen deguna / bazkariz eta afariz.
Bil 127.
Olentzaroz Jainko Aundi; / Iñauteriz jainko txiki.
Or Eus 157.
Kantu ook Onentzaroz eman oi ziran beiñola.
Ib. 141n.
Olentzaro-arratsaldea da.
Amez Plat 89.
Olentzaro: Oikian.
Apalategi 25.
Orentzaron Azkoitian.
Ib. 125.
2.
(G-bet, AN-5vill),
Olentzaro,
Onentzero,
Onentzaro,
Onantzaro,
Onontzaro
(AN-larr),
Onontzoro,
Orantzaro
(AN-larr),
Aranzaro
(AN-larr). Ref.: Asp Leiz2 (Orantzaro); Echaide Orio; VocNav.
"
Onentzero, Olentzero, Onantzaro, Orantzaro, Onontzoro du bere izena, Naparroako eta Gipuzkoako muga inguruetako errietan Gabon batean agertu oi dala esaten duten izaki batek"
JMB LEItz
103.
"Monigote, muñeco grotesco que se coloca en los balcones de las casas la víspera de Navidad"
Asp Leiz2.
"En Lesaca los chiquillos pasean en andas a Olentzero cuando van de puerta en puerta pidiendo el aguinaldo en la noche de Navidad"
VocNav
.
Olentzero juantzaigu / mendira lanera.
(AN-gip).
Lek AEF
1922, 13.
Olentzero begi gorri / non atxitu duk arraiori?
Ib.
13.
Onontzaro begigorri txaminira da etorri.
(AN-larr).
A EY I 326.
Olentzaro tximiniatik jexten dala.
(G-to).
Ib. 326.
Arakilen Olentzaro leio batetik zinzilika yartzen dute.
Ib. 327.
.
.
Begi-gorri ba dator Aiton Olentzaro.
Or Eus 139 (139n onontzaro
).
Andik egun bitara Olentzaro mozkor.
"La fiesta de Pantagruel el borracho"
.
Ib. 135.
Onentzarok ez dezan laratzik ebatsi.
Ib. 140.
Olentzerotarako aukerakoa zaude.
NEtx Antz 114.
Gero gerrak bukatu zituan Olentzeroren kantak.
BBarand 72.
OLENTZERO-AFARI
(-apari AN-gip ap. Lek AEF 1922, 12). Cena de Nochebuena.
OLENTZERO-EGUN.
"Orentzaro eune, día que precede a la Navidad" Asp Leiz2.
"Baztar-egur" oriek, Onentzaro-egunetik urren-urteraiño irauten dute.
Or Eus 140n.
OLENTZERO-ENBOR
(AN-gip ap. Lek AEF 1922, 12). Tronco de Navidad.
OLENTZERO-GAU.
"Olentzero gaba [...] Orentzago (G-azp), Onentzaro (G-to), Orontzaro (G-to), Onontaro (G-to), Oranzaro (AN-larr)" JMB AEF 1922, 131. "Orantzaro gaue, noche de Navidad" Asp Leiz2.
1833garren urteko Onenzaro gabean.
Echag 154.
OLENTZERO-MOKOR.
Tronco de Navidad.
Onontzaro-mokorra deritzaion egur aundia egun ta gau osoan erretzen idukitzen da.
(AN-larr).
A EY I 326.
OLENTZERO-MOZKOR.
"Olenzaro-moskor (G-to), tronco que arde por las fiestas de Navidad" A. "Orentzago-mozkorra" (G-azp) AEF 1922, 36.