Etim. En la desaparición de la b- ha podido contribuir la tendencia disimiladora. No se ha producido sonorización de la oclusiva bilabial (alp- > alb-) ya que la sonante anterior, efecto de la repercusión, es tardía. v. bapore y FEW 14, 166ss. Cf. también las alteraciones formales en alav. pavor 'vapor', pavorear (Lagrán).
(-ph- BN-mix),
alpor (-ph- S; Gèze, Hb, Dv (S)),
alporra (-ph- BN-mix; H (det., S)),
alfora (S),
alfore (BN; ms. Haz. ap. A),
alporo (-ph- S; Foix ap. Lh.),
alpo (-ph- S)
Ref.:
A (alphor, alphorra, alfora); Lh (alpho, alphor); Lrq /alphó/.
Vapor; vaho; calor.
"Vapeur chaude"
H.
"1.º ardor, vaho que desprenden los borrachos al día siguiente de una comilona; [...] 2.º vaho que despide la tierra los días de gran calor; [...] 3.º (S) reverbero del sol"
A.
"
Alpho (S-saug): 1.º réverbération du feu, du soleil, etc.; 2.º haleine d'ivrogne"
Lh.
"Relent de chaleur que la terre réverbère, aux jours de chaleur"
Lrq.
Bihotzian dian alporraz berze bizkaiak dütialarik azkartzen, lotsak eztereioke dremendena ikhara emaiten.
Egiat 255.
Haiñbeste milion aukera bizi direnetarik izairan, pezü eliraiteke amorioaren alporraz baizik.
Ib. 205.
Biek dereitze odola idortzen, izairitze alporra hiltzen.
(ref. a la tristeza; el ed.: 'izateko berotasuna hiltzen').
Ib. 231.
Sü hau ezta errekeitüz arrapitz daitekiana. Alpor beriaz bizi zeno zen ganargi ta flakatzen zeno, zokhorri zereio eman, bena lehen bezala ezta destieraziren beraren alporraz baizik eztialakotz alporrik.
Ib. 189.
Lurraren barnian aurkhitzen dira gaiza mota guziak eta beruareki igaiten dira alphoren artian.
Ip Dial 110s (It baporeen, Ur lurrunen, Dv bafaden
).
Alphor hoietarik jiten dira iñhaziak eta ühülgiak.
Ib. 111.
Hur mañiak, bai eta ere alphorezkoak ezinago hun dira hanitxetan.
Ib. 79.
Alphoreki igaiten da lurretik eta itxasotik gatz, sofre eta beste hanitx gaiza.
Ib. 118.
Ez da berentzat ere zuhurtzia hek hirurak, batzu bertzeen alphor edo khalda izurritsuan atxikitzea?
Prop 1901, 155.
Sü alphoak eta zopa beruak Pellori bihotza alageratü zeien.
GH 1927, 433.
Borthan jo eta sartzen gia. Oi zer botztaiua ülhünpetik argilat jitia, hotzetik alphoilat sartzia.
Picochet GH
1928, 65.
Batzüek nahi izan die labia berotu ilharre eta othe erreaziz, bena bi sügei horiek, [...] eztie labian egiten harriak latsüntzeko behar dian alphoa.
D. Béhéty GH
1933, 91.
Bertze bat izan zen Aso sumendiaren ahoraino, bainan gar zirimolek eta alphorrek iziturik jautsi zen zelhaierat.
Herr 1-10-1959 (ap. DRA
).