1.
(gral.; Lar, VocBN , Dv, H),
etxenko (Dv(S)),
etseko,
etxengoRef.:
A;
Lrq;
EAEL 43;
GteErd 122
. (Sobre todo pl.).Miembro de la casa, de la familia."
Etxekuk, les parents (= le père et la mère)"Lrq.
"Padres, parents, etxeko (S) [en Bildoze, Eskiula y Larrañe], etxenko (S) [en Etxarri y Altzai]"EAEL 43.
"
Etxeko e(g)iñ, kanpotik etorria izan arren, familiako egin. [...] Txikittan kriau etorrittakua da baiña etxeko e(g)indda dago
"Elexp Berg (v.etxekotu). Tr. De uso general al Sur. Al Norte, si bien es ligeramente menos usado, se documenta en todas las épocas y dialectos.
Nola estranjér ginadelarik, Iainkoak bere etxeko eta familiako rezebitzen gaituen. LçIns F, 2r.
Gau-egunetan beti nago / etsekoakin deadarrez, / arren, ezkondu nagiela. Lazarraga A19, 1190r.
Etxekoak larri oi da[...] corruan.
PasqTo
16.
Neure etxekoei bizitze gaixtoa eman daroet. EZEliç 150.
Erraiten dio Noeri, bertzeen abisatzeko eta zeure etxekoen salbatzeko. Ax 121s (V 80).
Zeren nola senharrak ezpaitaude hain arduraki etxekoen artean, hargatik ezin xuxen detzakete bertutera emazteek bezain errazki. SPPhil 403.
Beraz Jesüs-Kristen etxekoen saintütarzüna zertan zagoan?Bp II 37.
Besteentzat alakoa bazera, nolakoa izango ote zera etxekoentzat?LarSAgust 16.
Nere ume ta familia edo etxekoak zure kontura arritzatzu. CbEg III 279.
Gaisotuten bada zure etxekorik. MgPAb 189.
Ez bildurtu; etxekotzat euki egizu emen dakutsun gizon au. Ib. 96.
Guraso, etxeko eta senidetasun guztijak atsakabe eta naibage andi bat artuko dabe. Astar II 101.
Bere etxekoak lurpetzeko. Lard 464.
Sinhetsi zian berak eta bere etxeko orok. EvSIo 4, 53 (Ol, Leon, Ker, IBk, IBe etxeko
).
Goraintzi etxekoer. JEBur 122 (v. tbn. en contexto similar: Ox 105, Zub 73, Mde Pr 62).
Urbian eramandako nekeak, aloger gabe, janaren ordañez, etxeko bezela. AgG 243.
Ez al dakizu Euskaldun legez, morroiak etxeko izan oi dirana ta ez arrotz?LekEunD 39.
Gabon, etxekoak!EtxdeAlosT 49.
Gure otoitza ere irixten dun araño, etxekoen alde ari geranean. OrQA 55.
Etxekoak, berriz... i aunat etxekoenik. Ib. 186.
Denok saiatu gera ta etxeko egiña degu umezurtz ura. NEtxAntz 59.
Etxekoai eskintza / bear zan ekarri, / Mendaroko erroskillak / danen zoragarri.Ayesta 47.
Bi solasen gaia ez nuena hor ere ene etxeko eta auzoekin. LarreArtzainE 294.
Izugarri istimatua izandu nintzan, etxekoa bezelaxe. Albeniz 37. v. tbn. (sólo para autores septentrionales): Harb 176. Hm 100. ES 158. Ch III 45, 4. Lg I 350. Dh 71. Etch 374. Gy 33. Dv LEd 183. ChantP 366. Laph 157. Lap 17 (V 10). Jnn SBi 84. HU Aurp 177. Arb Igand 90. Ip Hil 146. JEtchep 53. Xa Odol 229. Casve SGrazi 56. Etxenko: Egiat 173. Etch 174. ChantP 30. Mde Pr 124. Casve SGrazi 108. Etseko: Mde HaurB 78. Etxengo: TB Act 10, 10.
azpiadiera-1.1
Ez mailegu, etxeko baizik, sartua eta hartua, geuretua, dugulako.MEIG VII 191.
sense-2
2."
Etxekoak, domestiques"SP.
"Casa, familia de criados, etxetiarrak, etxekoak
"Lar.
"Commensal [= 'criado'], ogipekoa, etxekoa, etxetarra
"Añ.
"
Etxekoa, domestique"Lecl.
Itaundurik etsekoari nun zan.Lazarraga A, 1143v.
Eta gose baitzen, galdetu zuen jaterat; aphaintzen hari zitzaizkola etxekoak, ethorri zitzaion Izpirituzko goramendu bat. HeAct 10, 10.
Ondokorik ez dautazu eman; ene etxeko bat ukanen dut ondoko. BiblGen 15, 3 (Urt etxean sorthurikako muthil, Ur etxean jaio dan mendeko, Ol etorkin, Ker etxeko morroi
).
sense-3
3.(Uso adj.).Habitual, frecuente, familiar. Baña pekatubetan zaartu dirianak, bekatuba egin danian etxeko edo ekanduba, alango moduz gogortuten dira, eze [...]. MgCO 105.
Guri ain arrunt eta etxeko biurtu zaigun egia au, berria zan aientzat. VillJaink 33.
Abereen artu-emanak ain etxeko dituztela, [...], ezkontzak sortzen dituan egitekotan, beren pilosopi ta parre ta ziri-gaia errez arkitzen ditek. NEtxLBB 19.
azpiadiera-3.1
"
Ni ordurako oso etxeko inda neon, nahizta kanpotarra izan
"ZestErret.
Zarauzko erriak eta erritarrak oso etxeko gizona omen zuten Madoz jauna. Zendoia 111.
azpisarrera-1
ETXEKOZ ETXEKO.
Cf. HERRIKOZ HERRIKO. a) Por familias. Sort-erriko legeak agintzen zienez moldatzen zituzten etxe-bizitzak: bata besteren urbiltxo bai, baiñan berez-bere ta etxekoz-etxeko. "Habitaban casas sueltas". Mok 6. b) En familia. Etxekoz-etxeko egiten den lana da merkeenik. JE Ber 18. Omia-Saindu bezperan komentuko serorek "adorazionea" zuten beren kaperan etxekoz-etxeko. Herr 1-11-1956, 2. Azkaindarrak elgarrekin kausituko direlarik, etxekoz etxeko! Egunaria (ap. DRA). Monique Corson ezkondu da [...]. Biriatun, etxekoz etxeko egin dute beren besta. Herr 21-1-1960, 2. Erasia marmarika batzu bai eginen ziozkan Margaritak bere kusi apezari, bizia baitzen, bainan etxekoz etxeko egiten diren heietarik. Larre ArtzainE 219.