1. (SP, Lar, Añ, VocBN , Gèze (th-), Dv (th-), H), tromentatu (Urt I 209), turmentatu (S ap. Lrq ).
Atormentar, dar tormento; afligir. "Affliger, s'affliger, tourmenter, se tourmenter" VocBN. "1. [...] Buruko min gaitz batek tormentatzen du, un fort mal de tête le tourmente; 2. [...] Zaude ixilik, tormentatu nauzu aski zure galde eta eskalekeriez, [...] vous m'avez assez importuné [...]. Nola tormentatzen nauen hil beharraren orhoitzapenak! comme la nécessité de mourir me tourmente!" H. Tr. Documentado en autores septentrionales hasta finales del s. XIX, y en los meridionales Cardaberaz, Lizarraga de Elcano, Arrue, Udarregi (113) y Lasa. Se encuentra tbn. en EvAN (Mt 18, 34). Tormentatu es la forma gral., con aspiración inicial en Duhalde, Duvoisin (LEd 216 th-) y en una balada suletina. Hay turmentatu en Voltoire y, alternando con t(h)ormentatu, en Tartas y Eguiateguy.
Ene alaba duk deabruaz gaizki tormentatua. Lç Mt 15, 22 (He hagitz tormentatua; TB gaistoki toleatua; Lç Act 10, 38 deabruaz tormentatu). Zure Apostoluek egun batez tormentatuak zebilzanean, egin zuten laster fabore eske zure gana, eta bere hala faboratu zinituen. Mat 360. Egoitea[k] turmentatzen du. "Quien espera desespera" . Volt 273. Doloreak dio tormentatzen bihotza. EZ Man I 98. Ezin erran gisa zuten / hura ere tormentatu / doloretan etzitzaion / animorik faltatu. EZ Noel 169. Neure konzienziak tormentatzen nau. Harb 237. Hondaturik su handiak / eta tromentaturik. Gç 165 (140 tormentatu). Pasione hunek banarabilla eta tormentatzen nau. Ch III 29, 1 (SP trabaillatzen nau). Berariazko erramienta arrigarriz, ni tormentatzeko prestatua. Cb Eg II 120. Ainbeste erreglarekin gazteen buruak tormentatu. Cb EBO 33. [Ifernian] gaixtuak izanen baitira eternalki Demoniuez [...] tormentatiak. CatLan 60. Instant guziez bere burua tormentatzen du egiten dituen erreflexione bihotz-arrailagarriez. Brtc 151. Está ori lagúntzea elkár, baizik desonrátzea ta tormentátzea berén búruak ez gastatzeagátik gastátzeko diren gauzak. LE Matr5 296. Gisa guzietara eskarniatu, laidoztatu, thormentatu zuten Jesu-Kristo. Dh 221. Suak eta suplizio suerte guziek tormentatuko eta lehertuko baitute. Jaur 122. Uli-muki batek haiñ du tormentatzen / ehun tokitan sistatzen. Gy 300. Goseak nola estutu eta tormentatzen duen, nik ez nekien! Arr GB 46. Bethi phenatürik [...] hola thormentatürik / mündian eztü phausürik. Balad 115.
v. tbn. Tt Arima 39 (Onsa 70 turmen-). CatLav 34 (V 25). He Gudu 115. Lg II 138. Egiat 231 (th-; 232 thurmen-). Monho 122. Lap 413 (V 188). Jnn SBi 56.

2. Sufrir una tormenta, tempestad.
[Nekez batelaren iabe izan ahal ginen]. Eta zeren tenpestate handiz tormentatzen baikenén biharamunean [...]. "Agités de grande tempête" . Lç Act 27, 18 (He tenpesta handi batez etxatuak baigiñen ). Dudatzen duena haizeaz erabilten eta tormentatzen den itsas bagaren pare da. "Agité du vent, et démené" . Lç Iac 1, 6. Eta unzia ia itsasoaren artean zen, bagéz tormentatua: ezen haize kontra zen. Lç Mt 14, 24 (He tiraiñez zehatua ). O Iongoiko [...] / arren tormentari ather diozozu kolpea / [...]. Plazerkiago dagitzan tormentatu untziak, / portu desiraturaño bide zaizkon goitiak. EZ Man II 147. Hala erran zioen untzi-maestruak ere, tormentatua zebillanean, Ionas profetari: [...] Zer hari az, gizona? Zerk aratza lo? Eztakusak ithotzera goazilla? 'Cuando andaba agitado por la borrasca' . Ax 70 (V 46). Eriek ere bere eritasunetan eta marinel tormentatuek bere tormentetan, anhitz promes eder egiten dute. Ib. 205 (V 138).