(V-ger-ple-m, G; LarSup, msOch 318, Izt, H),
iditxo (V-ger),
ieltxu (V-ger),
ireltso (V-arr),
ireltsu (V-ger-m),
iretxo (V-ple; msOch 318, Añ(V), Izt),
ireltxo,
ireltxu,
iritxo (V-ger),
iratxe (Hb)
Ref.:
A (ieltxu , iratxo, iretxo), EY I 361; JMB Mund IV 124. Duende, fantasma, espíritu."En V-ger-arr-m creen que los duendes son aves y tienen luz en el paladar"A(s.v. ieltxu).
"
Ireltsuak asto modukoak eidira (V-ger). Txarri antxekoak eidira ireltsuak (V-m)"A EY I 361."
Iditxuek edo iritxuek. Txarrikume antzekuek ixeten ei die (V-ger)"JMBMund IV 124.
Cf. LexBi: "Irachus, brujitos; seres fantásticos, [...] algo así como los gnomos". v. irelu. Tr. Documentado en textos meridionales, sobre todo del s. XX. En DFrec hay 4 ejs.
Gaxoto irabazia iratxoen da irazia. "Lo mal ganado es de la fantasma exprimido"
.RS 301.
Sarreran izutu ziran, iratxo edo duenderen bat zalakoan. Lard 400.
Iratxoen garaipena da au! [...] kazkabar-erauntsia bezala doa iratxo-taldea. 'Follets'
.OrMi 73.
Hil berri baten iratxo edo arima. MdePr 371 (HaurB 94 iretxo).
Iratxoeri iñolako otoitzik egiten etzitzaielako. "Ad aliquem spiritum"
.OrAitork 78.
Alabearra deritzan iratxo beltz ori. VillJaink 178.
Robinson Crussoeren iratxoakin nabilela berriro. LasaPoem 117.
Scrooge agure zekena Gabon-iratxoek piztutzen duten bezala. MEIG I 80.
v. tbn. Azc PB 77. Mok 17. Zait Sof 24. Etxde JJ 195. Ibiñ Virgil 79. NEtx LBB 232. Ireltxo: Ir YKBiz 213. Ireltxu: Atutxa Mugarra (ap. DRA).
azpisarrera-1
IRATXODUN(Lo) que contiene un espíritu, encantado. Agerketak ikusi dituzte iratxodun tokietan. MdePr 339.
Etxe iratxodunak edo "pamerialak". Ib. 337.