(
Lcc,
Lar,
Añ,
VocBN
,
Gèze,
H),
fulia (
Urt II 112,
Lar,
Ht VocGr 365,
Dv,
H),
puria,
furi (
AN-larr ap. Asp Gehi
).
Furia, furor, rabia.
"1. fureur, colère extrême. 2. furie, mouvement violent, impétueux des choses"
H.
v. haserre
(2).
Tr. Documentado tanto al Sur como al Norte. Apenas hay ejs. del s. XX.
Furia es la forma más general; en los dialectos septentrionales aparece junto a
fulia, que es algo menos frecuente. Fray Bartolomé emplea
purija .
Suaren furia.
Lç He 10, 27 (He lehia
).
Herrak, furiak, nigarrak, / desparazionea, / urrikiak eta harrak / dire gure partea.
Gç 167.
Ah, begirauk ezagutzetik / Jainkoa bere furian.
Ib. 163 (v. tbn. gure fürian en Arch Gram 34).
Eskuetan eukan arpea iramo eben, ain furia andiaz eze utra pedazu asko egin zan.
Lazarraga A, 1142r.
Itsasoaren furia guziaren nausi zarena, [...] altxa zaite.
Ch III 34, 4 (SP botherea, Mst photeria, Ol indarra).
Hire anaiaren fulia iragan dadiñ arteraño.
Urt Gen 27, 44 (Dv, Ker (h)asarrea, Ol aserrea, Bibl sumindura).
Zure sensuen fuliari eta zure bihotzaren gaiñean nausitu nahi duten bertze etsaiei kontra egiteko.
He Gudu 91.
Iduri zuen filistindarren fuliak iraungitua izan behar zuela.
Lg I 230.
Jesus yaioa gerizatu behar zaioela Herodesen fuliari eta abiatu behar dutela Egiptorat.
Mih 103.
Gaztetasunaren fuliak eta pasioneen suak.
Brtc 269.
Abatitzen hasi beita / haren füria handia.
Xarlem 297.
Borregu guztiak inpernuko purija guztiakin armauko dira nire kontra.
fB Ic I 57.
Nonta [txerri] saldo guziuak laster egin zion furia andirekin brinko edo zauzi egitra turrunpero batarik itxasuara.
Hual Mt 8, 32 (Samper oildra andiarekin).
Ez ote du ere sarri bere furia nahasia ekarriko Nafarroa gain horietako ufakoak!
Larre ArtzainE 314.
v. tbn. EZ Man I 73. Arg DevB 215. El 81. He Gudu 97. AstLas 12. CatLan 3. Gy 279. Elsb Fram 177. Azc PB 303. Fulia: EZ Eliç 280. Dh 162.
Vigor, fuerza.
[Arbola] zarra oraindik zutik daguala / aldatu dute bestia, / izugarrizko furiya dakar / izanagatik gaztia.
Tx B I 50 (cf. puriya en otra versión de PE 131).
Gazte horien furiaz baliatzen baitzira arhantzak gorde-eta, loreen bakarrik agertzeko!
Larz Iru 26s.
"
Furi, velocidad, rapidez"
Asp Gehi.
Furia (pl.; diosas romanas).
Gorrotoa, berriz, ondatuta, Furien, Kokiti ibai itzaltsuaren, [...] eta arkaitz mendekaitzaren aurrean izu-ikaraz dardar ipiñiko dut.
Ibiñ
Virgil
95.
Tisipone, Furietako bat.
Ib. 106n.