haraitzina.
Tr. Documentado en la tradición septentrional, generalmente con aspiración inicial (Dechepare, Leiçarraga, Oihenart...), aunque sin ella en Etcheberri de Ziburu. En DFrec hay un ej. de haraitzineko.
1.
(
SP (a-),
H (+ a- , L)),
harainzina (
Ht VocGr 327,
Lar),
araltzina (
Sal ap. A
).
Hace tiempo, antiguamente.
"Depuis longtemps"
SP.
"Anciennement, haraiñzina
"
Ht VocGr 327.
"Antiguamente, [...] harainzina
"
Lar.
"Au propre: au temps passé, plus ou moins éloigné"
H.
"Hace mucho tiempo. Araltzinako erranak, dichos antiguos"
A.
v. antzina.
O kruela odolsua naturaren Burreua, / Araitziña hobiratu uen gure ama Eba.
EZ Man I 44.
Araitziña hasi ziren munduan tronperiak, / Baita Elizaren kontra halaber heresiak.
Ib. 64.
Araitziña iautsi zela Iainko Semea Zerutik / Eta dilindaka egon habe gurutzatutik.
Ib. 71.
Jesus Kristo, Karitatez araitziña errana, / Haur ttipiak utzkitzue dathozen ene gana.
EZ Man II 99.
"
Haraitzina (Sc), hace pocos días"
A.
"
Araitzine, hace no mucho tiempo"
Ib.
2.
Desde hace tiempo, desde antiguo.
"
Araitzina, depuis longtemps"
SP.
"Depuis longtemps (dès autrefois)"
H.
Bere bekhatuak gatik araitzina Iuduak, / Munduz mundu herri gabe dabilltza basatuak.
EZ Man I 68.
Ezen ezin asma daite suplizio berririk / Araitziña eztagoen non hura aurkhiturik.
Ib. 103.
3.
(S ap. A
; Gèze→Dv),
areantxina (R-uzt ap. A
).
"Désormais, oraidanik, haraitzina
"
Gèze.
"En adelante"
A.
Eta goaz ia haraitzina / Ene zori gaitzean / Zein ondoti, zein aitzina. / Zu ihesi ni hatzean <baze->.
O Po (ed. Michel) 227 (cf. Lfn Notes O: "Haraizina signifie 'en avant'; goas haraizina signifie sans doute 'nous continuons à aller'"; cf. AITZINA (b), s.v. aitzin, referido a un vb., con el sentido de 'continuar haciendo lo que el vb. expresa').
Igain zite huna, eta erakutsiren deitzüt haraitzina heltü behar dienak.
Ip Apoc 4, 1 (Lç hemendik harát, Dv horien ondotik).
HARAITZINADANIK.
(SP, Lar, H; araintzinaganik R-uzt ap. A). Desde hace tiempo, desde antiguo. "(Desde tiempos) antiguos" Lar. "Hace mucho tiempo" A.
Gizon anaieák, zuek badakizue ezen haraitzinadanik Iainkoak gure artean elejitu ukhan nauela.
"
Dès longtemps"
.
Lç Act 15, 7 (He, Dv aspaldidanik, Ol aspaldi ezkero, IBk aspalditik; v. tbn. Lç Act 15, 21).
Zeren Mezá haraitzinadanik halako estimatan izan baita non mundu gaizoak [sic] baitzadukan ezen Kristinotasuneko punkturik prinzipalena hura zela.
Lç
Ins
B, 5r.
Orhoi zaite iauna arren, / Nola gure gorputzaren, / Itxura Birjinaganik / Duzun araitziñadanik.
EZ
Eliç
384.
HARAITZINADANIKO
(-tzindaniko SP, sin trad.). (Adnom. de haraitzinadanik).
Badakigu nola anhitz berze zeremoniarik-ere egiten ohi zen iragan denboretan, eta eztugu ukhatzen hek haraitzinadaniko diradela.
Lç
Ins
B, 2v.
HARAITZINAGO.
a)
"Araitzinago, en un temps plus éloigné" H.
b)
"Areaitzinago (L-ain), en adelante" A. v. supra
(3).
HARAITZINAKO.
"Araitzinekoa, d'autrefois" H. Cf. Dv: "Haraitzinako (S), futur. Je ne me souviens pas d'où j'ai tiré ce mot, et sur tout sa signification. Bernard d'Etchepare dans ses Poésies (p. 41) dit: haraizinakorik eztukeiela, c'est à dire, qu'il ne saurait en avoir dans la suite de semblable" (v. el ej. de Dechepare s.v. HARAITZINAKORIK). Cf. tbn. A (que seguramente lo toma de Dv): "H
araitzinako, futuro".
HARAITZINAKORIK.
Desde hace tiempo, desde antiguo.
"Haraitzinakorik duzu errana: / utzi dazanorrek eskuian duiena / nahi duienian eztukeiela. / Hitzak haribira, dugun egina!".
E 209.
HARAITZINA HORRETAN.
"Araitzine hortan (Sc), [...] en ese poco tiempo" A.
HARAITZINARIK.
"Araltzinarik (Sal), desde hace mucho tiempo" A. "A
ratzinarik (R), de antemano" Ib.
HARAITZINAXAGO
(a- S ap. Lh; H). "Araitzinaxago, en un temps un peu plus reculé" H.
HARAITZINEAN
(S ap. A; Dv). "Haraintzinean, anciennement" Dv (que cita a Darthayet). "Anciennement, [...] harainzinean" Darthayet Manuel 286. "Araitzinean (S), hace poco tiempo" A (s.v. araisti).
Algarrekin juan gitian / mentetan haraitzinian / Gure neke akhodiñak / orhitzeko xüxenian.
Casve SGrazi 128.