Azpisarrerak (sarrerak) (13)
haraitzina.
Tr. Documentado en la tradición septentrional, generalmente con aspiración inicial (Dechepare, Leiçarraga, Oihenart...), aunque sin ella en Etcheberri de Ziburu. En DFrec hay un ej. de haraitzineko.
1.
(SP (a-), H (+ a- , L)),
harainzina (Ht VocGr 327, Lar),
araltzina (Sal ap. A
).
Hace tiempo, antiguamente. "Depuis longtemps" SP. "Anciennement, haraiñzina " Ht VocGr 327. "Antiguamente, [...] harainzina " Lar. "Au propre: au temps passé, plus ou moins éloigné" H. "Hace mucho tiempo. Araltzinako erranak, dichos antiguos" A. v. antzina.
O kruela odolsua naturaren Burreua, / Araitziña hobiratu uen gure ama Eba. EZ Man I 44. Araitziña hasi ziren munduan tronperiak, / Baita Elizaren kontra halaber heresiak. Ib. 64. Araitziña iautsi zela Iainko Semea Zerutik / Eta dilindaka egon habe gurutzatutik. Ib. 71. Jesus Kristo, Karitatez araitziña errana, / Haur ttipiak utzkitzue dathozen ene gana. EZ Man II 99.
Hace tiempo, antiguamente. "Depuis longtemps" SP. "Anciennement, haraiñzina " Ht VocGr 327. "Antiguamente, [...] harainzina " Lar. "Au propre: au temps passé, plus ou moins éloigné" H. "Hace mucho tiempo. Araltzinako erranak, dichos antiguos" A. v. antzina.
O kruela odolsua naturaren Burreua, / Araitziña hobiratu uen gure ama Eba. EZ Man I 44. Araitziña hasi ziren munduan tronperiak, / Baita Elizaren kontra halaber heresiak. Ib. 64. Araitziña iautsi zela Iainko Semea Zerutik / Eta dilindaka egon habe gurutzatutik. Ib. 71. Jesus Kristo, Karitatez araitziña errana, / Haur ttipiak utzkitzue dathozen ene gana. EZ Man II 99.
"
Haraitzina (Sc), hace pocos días"
A.
"
Araitzine, hace no mucho tiempo"
Ib.
2.
Desde hace tiempo, desde antiguo.
"
Araitzina, depuis longtemps"
SP.
"Depuis longtemps (dès autrefois)"
H.
Bere bekhatuak gatik araitzina Iuduak, / Munduz mundu herri gabe dabilltza basatuak. EZ Man I 68. Ezen ezin asma daite suplizio berririk / Araitziña eztagoen non hura aurkhiturik. Ib. 103.
Bere bekhatuak gatik araitzina Iuduak, / Munduz mundu herri gabe dabilltza basatuak. EZ Man I 68. Ezen ezin asma daite suplizio berririk / Araitziña eztagoen non hura aurkhiturik. Ib. 103.
3.
(S ap. A
; Gèze→Dv),
areantxina (R-uzt ap. A
).
"Désormais, oraidanik, haraitzina " Gèze. "En adelante" A.
Eta goaz ia haraitzina / Ene zori gaitzean / Zein ondoti, zein aitzina. / Zu ihesi ni hatzean <baze->. O Po (ed. Michel) 227 (cf. Lfn Notes O: "Haraizina signifie 'en avant'; goas haraizina signifie sans doute 'nous continuons à aller'"; cf. AITZINA (b), s.v. aitzin, referido a un vb., con el sentido de 'continuar haciendo lo que el vb. expresa'). Igain zite huna, eta erakutsiren deitzüt haraitzina heltü behar dienak. Ip Apoc 4, 1 (Lç hemendik harát, Dv horien ondotik).
"Désormais, oraidanik, haraitzina " Gèze. "En adelante" A.
Eta goaz ia haraitzina / Ene zori gaitzean / Zein ondoti, zein aitzina. / Zu ihesi ni hatzean <baze->. O Po (ed. Michel) 227 (cf. Lfn Notes O: "Haraizina signifie 'en avant'; goas haraizina signifie sans doute 'nous continuons à aller'"; cf. AITZINA (b), s.v. aitzin, referido a un vb., con el sentido de 'continuar haciendo lo que el vb. expresa'). Igain zite huna, eta erakutsiren deitzüt haraitzina heltü behar dienak. Ip Apoc 4, 1 (Lç hemendik harát, Dv horien ondotik).
HARAITZINADANIK.
(SP, Lar, H; araintzinaganik R-uzt ap. A). Desde hace tiempo, desde antiguo. "(Desde tiempos) antiguos" Lar. "Hace mucho tiempo" A.
Gizon anaieák, zuek badakizue ezen haraitzinadanik Iainkoak gure artean elejitu ukhan nauela. " Dès longtemps" . Lç Act 15, 7 (He, Dv aspaldidanik, Ol aspaldi ezkero, IBk aspalditik; v. tbn. Lç Act 15, 21). Zeren Mezá haraitzinadanik halako estimatan izan baita non mundu gaizoak [sic] baitzadukan ezen Kristinotasuneko punkturik prinzipalena hura zela. Lç Ins B, 5r. Orhoi zaite iauna arren, / Nola gure gorputzaren, / Itxura Birjinaganik / Duzun araitziñadanik. EZ Eliç 384.
Gizon anaieák, zuek badakizue ezen haraitzinadanik Iainkoak gure artean elejitu ukhan nauela. " Dès longtemps" . Lç Act 15, 7 (He, Dv aspaldidanik, Ol aspaldi ezkero, IBk aspalditik; v. tbn. Lç Act 15, 21). Zeren Mezá haraitzinadanik halako estimatan izan baita non mundu gaizoak [sic] baitzadukan ezen Kristinotasuneko punkturik prinzipalena hura zela. Lç Ins B, 5r. Orhoi zaite iauna arren, / Nola gure gorputzaren, / Itxura Birjinaganik / Duzun araitziñadanik. EZ Eliç 384.
HARAITZINADANIKO
(-tzindaniko SP, sin trad.). (Adnom. de haraitzinadanik).
Badakigu nola anhitz berze zeremoniarik-ere egiten ohi zen iragan denboretan, eta eztugu ukhatzen hek haraitzinadaniko diradela. Lç Ins B, 2v.
Badakigu nola anhitz berze zeremoniarik-ere egiten ohi zen iragan denboretan, eta eztugu ukhatzen hek haraitzinadaniko diradela. Lç Ins B, 2v.
HARAITZINAGO.
a)
"Araitzinago, en un temps plus éloigné" H.
b)
"Areaitzinago (L-ain), en adelante" A. v. supra
(3).
HARAITZINAKO.
"Araitzinekoa, d'autrefois" H. Cf. Dv: "Haraitzinako (S), futur. Je ne me souviens pas d'où j'ai tiré ce mot, et sur tout sa signification. Bernard d'Etchepare dans ses Poésies (p. 41) dit: haraizinakorik eztukeiela, c'est à dire, qu'il ne saurait en avoir dans la suite de semblable" (v. el ej. de Dechepare s.v. HARAITZINAKORIK). Cf. tbn. A (que seguramente lo toma de Dv): "H
araitzinako, futuro".
HARAITZINAKORIK.
Desde hace tiempo, desde antiguo.
"Haraitzinakorik duzu errana: / utzi dazanorrek eskuian duiena / nahi duienian eztukeiela. / Hitzak haribira, dugun egina!". E 209.
"Haraitzinakorik duzu errana: / utzi dazanorrek eskuian duiena / nahi duienian eztukeiela. / Hitzak haribira, dugun egina!". E 209.
HARAITZINA HORRETAN.
"Araitzine hortan (Sc), [...] en ese poco tiempo" A.
HARAITZINARIK.
"Araltzinarik (Sal), desde hace mucho tiempo" A. "A
ratzinarik (R), de antemano" Ib.
HARAITZINAXAGO
(a- S ap. Lh; H). "Araitzinaxago, en un temps un peu plus reculé" H.
HARAITZINEAN
(S ap. A; Dv). "Haraintzinean, anciennement" Dv (que cita a Darthayet). "Anciennement, [...] harainzinean" Darthayet Manuel 286. "Araitzinean (S), hace poco tiempo" A (s.v. araisti).
Algarrekin juan gitian / mentetan haraitzinian / Gure neke akhodiñak / orhitzeko xüxenian. Casve SGrazi 128.
Algarrekin juan gitian / mentetan haraitzinian / Gure neke akhodiñak / orhitzeko xüxenian. Casve SGrazi 128.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
