1.
(Ht VocGr (-nz-), Hb, Dv, H, A (que cita a He)),
izaitza (Lar→A).
Naturaleza, esencia, carácter; estado, condición.
"Situation"
Ht VocGr 425.
"Ser, el ser de una cosa"
Lar.
Cf. Dv: "Le traducteur de Liguori dit izantzia dibinoa (p. 16); ce n'est pas un exemple à suivre".
Gauzaren izanza da ta ez gauzaren hitza ta otsa [...] billatzen duguna.
Mb IArg I 104.
Ni naiz besteri deus bat zor ez diodana ta nere izanz eta izaer guzia nerez dudana.
Ib. 149.
Bere izantzaz edo kondizionez bizitze arrunter [...] bat [...] eramatera obligatuak direnei.
He Phil VII (v. tbn. 161).
Egiazko debozionearen izantza edo naturaleza.
He (ap. Dv).
Bat bederak behar du beztitu bere izantzaren arabera.
He (ap. Dv).
[Semea] iraulgia dela etez egina Aitaganik; izantza ber batekoa dela.
Dv LEd 8.
Ona zelakotz denek maite zutela, eta azkenean haren arimako izantza miresten zuten jende batzuek [...].
Mde Pr 85.
2.
izaintza.
Imagen, figura, aspecto.
Aphalesgunearen izaintza <hi-> haren azpian [...] maiz gordetzen baita, hantustearen phozoina.
Dh 68.
Retrato.
Hotel onen izantz (irudi) bat bidali nai dizut, or erakusteko ere.
A Ardi 5.
Mutiko ederra ago, bidali didakan izantzean (erretratuan) beintzat.
Ib. 17 (tbn. 14, 21 y 43).
3.
(Hb),
izaitza (L-sar ap. JMB At
).
Bien, posesión.
"Capital en dinero"
JMB At.
v. izan
(III, 2).
Horra non, derrate, gure ontasunekiñ / yuye horrek duen yauregi bat egiñ. / Erregek nahi izan zuen / izantzak ikhusi zoiñ handiak ziren.
Gy 319.
[Gizon batek] etzuen pentsatzen / karraka eta otxiñez baizen. / Izantza horiek alfer daudenean / deus eztire nere oldean.
Ib. 215.
Israelen izantzen eta Ejiptoaren izantzen artean.
Dv Ex 9, 4 (Urt azienda).
Bere izantzak azken arditeraino suntsitzen ikhusi.
Prop 1907, 189.
4.
Cosecha, recolección.
Nun nolakoak izan diran urtheko izantzak edo errekoltak.
GAlm 1932, 69.
(ap. DRA)
5.
izantze
(S ap. Lh),
isantze
(S ap. Lh). "Présence" Lh.