atxarte (
V-ple-gip; H (V)),
aitztarte,
atxtarte,
aiztarte
Ref.:
Etxba Eib (atxarte);
Holmer ApuntV (aitz)
.
Lugar entre peñas; desfiladero.
"Creux de rocher, caverne"
H.
"Garganta, hoz. Atxarte estu baten doia luzero ibaixa, landa zabal argi batera agertu baño len
"
Etxba Eib.
.
Tr. Documentado en autores meridionales desde principios del s. XIX. Además de los más frecuentes
aitzarte y
atxarte, hay
aitztarte en Iztueta y D. Agirre, y
atxtarte y
aiztarte en D. Agirre y Otxolua respectivamente.
Baztertu edo erretiretan dira mendi, muru, baso, atxarte eta basamortubera.
Astar II VI.
Darabilez jarrai mendirik mendi, [...] atxartetik atxarte eta amiletatik amileta.
Ib. VI.
Denpora gitxiren epean ikusiko dira Gipuzkoako aldats, aitzarte eta lur arro guztiak sagastiz beteak.
Izt C 142 (v. tbn. 161).
Tubalen etorreran ez ezik gerozko aldi bitan ere, aitztarte oei zor die Españako Erresuma andiak bere izate guztia.
Ib. 4.
Bidea utseginda, izugarrizko aitzarte edo leize-moduko batean beera [...] irristatu ta amildu zan.
'En un precipicio espantoso'
.
Aran SIgn 87s.
An ikusten dira arkaitz batzuek goitik bera ebakiak, eta aien tartean leize illunak [...]. Aitz-arte aietako batian izkiribitu zuan San Franziskok [...].
Bv AsL 183.
Bere leizetik irten, eta zuhaitz zar eta aitz-arteetan oroldio igar biguña bildu [...].
Arr GB 46.
Itxi ninduen mendi zorrotzez inguraturik, / Itxi ninduen atx arte baten txito preso.
AB AmaE 170.
Zergaitik bear dogun / guk toki txarretan / irago atx arte ta / leku labanetan.
Ib. 359.
Atx arte eta erripa bildurgarrietatik.
Ib. 447s.
Gu emen atx arteetan / bizi gara ondo.
Ib. 354.
[Uger da uger] egun da erdi barru eldu nintzen Bermeo-ondoko atxarte batera.
A BGuzur 133.
Ura, bere iauskeran, atxarterik atxarte, garbituten da ta billatuten dau atsedena itxaso zabalean.
Ezale 1898, 105a.
( s. XX)
Atx tarte orreitara jaurti oi ditu itxasoak [...] egur [...] da zakar guztiak.
Ag Kr 139 (Ag Ioan 181 aitz tarte).
Arrapau eban gorazko erresaka aserre batek, eta goikoz-bera ta azpikoz-ganera erabili ta gero, berantzean sartu eban atxarte baten.
Echta Jos 59.
Eroan eben Izaroko portua esaten eutsen atxarte batera.
Ib. 83.
Ondartzatik urre samar egoan itxasertza, atxak, atxarteko arritzak [...] karramarro ta abar.
Ib. 10.
Atxartietako osiñetan arrapetan ebezan noizbait, abrusko, karaspio [...].
Ib. 33.
Baña zaldia aiek bezelako aitzartietan oitu gabe zegon eta nekatu, itxutu egin zan.
E . Larrañaga EEs 1923, 21.
Egiñen goralgarri bat egingo zendukie guri geure aiztartietako legorpera bixi ixaten juaten iztiaz.
Otx 179.
Zati-zati eginda geratu yakun an beko atx-arte aretan.
Bilbao IpuiB 86.
Jo zuan bidetan zear erreka zulo eta aitz arte soilletara.
NEtx LBB 97.
Itxas ertzeko aitzarte baten / jaso dute gaur goizean.
Ib. 270.
Arantzazuko atx arte ontan estalpe-zale zu beti.
Gand Elorri 57.
Oso igoera gaiztoa gurea, aitzarte artan gora.
AZink 82.
azpiadiera-1.1
(Con suf. local de decl., en sing.).
Ondartzaren andiko buruan, aitzartean, arrizko mallak daude goiko bidera igotzeko.
TAg Uzt 37.
Atx-artean egoan lur-atal garbian.
Erkiag BatB 40.
Zuaitz kaxkarra da, biurria, [...] aitzartean sortzen dana.
Vill ( in
Gand Elorri 9
).