Tr. Documentado en todos los dialectos literarios a partir de finales del s. XVIII. En DFrec hay 2 ejs.
sense-1
I .(Sust.).
azpiadiera-1.1
1.
(V-gip, G-azp, AN, B, Ae, Sal, S, R; Mic, Añ, Dv, H, Foix; -eia det. V-gip),
besabe (V-m),
besope (Hb)
Ref.:
A (besabe); VocPir 247; Bon-Ond 140; Lrq; Iz ArOñ (besapeia), Ulz ; Elexp Berg ; Izeta BHizt2; ZestErret
. Axila; zona situada entre el brazo y el costado."Sobaco"Mic, Añ, Izeta BHizt2."Dessous du bras, aiselle"Dv.
"
Besapeko ou besazpiko, qui est du dessous du bras"Ib."Aisselle"H, Foix.
"
Besapiak urratuta dauzkat
"Elexp Berg. "Besapean karri zuten" Izeta BHizt2. v. besazpi; cf. besapeko..
Soizu, zuk ere, Satan, / nula daudian admiraturik, / bere opilak besapetan / tranxaz eta arraultzez beterik. AstLas 33.
Beste eli bat ere hantxe / bere xalanten besapetan / haiek eginen dizie / etxerakuan hanitz lan. Ib. 34.
Momotxo tanboliñagaz / atabalez Pepe / nik zapatak kalzerdiyak / besapian bere. DurPl 54.
Ta ain sendo ta indartsubak dira, zein da urun zaku edo zorro andi bat buruban dabeela, artuko litukee besape bijetan andikikume bi, bide luzian eruateko. MgPAb 59s.
Erruma utzi zuen [...], kapa xahar bat bizkarrean, othoitzeko liburua besapean. Laph 194.
Diru untzi bat sartzen du paketaren barnean, eta besapean gorderik badoha lasterka. Ib. 99.
Arren gaur bere egingo al gaitu bedorrek batu, / Ama on batek umeak legez besapean. ABAmaE 66.
Horra diru andana bat, zohaz holako tokira, eta han aurkhituko duzun gizonari, sokha bat besapean dohala, emokozu. ArbIgand 119.
Badituzte burdin labetto batzu beren untzietan... Metatzen dira hetara, edo besapeeri esku zabalez joka dikhuskigu aphur baten berotzeko. Prop 1898, 182.
Betorren Lope iauregi-ondoko aberetxetik arrasko bat besapean ebala. AgAL 62.
Oratu eustan eskumako besapetik. Ib. 145s.
Atzekoak eskuak besapean berotuten zituan bitartean. AgKr 89.
Soñeko bustiak besapean ebazala. EchtaJos 79.
Besapetik artuta jaso naia. AgG 105s.
Ta ara joan nitzan ponografo eder bat besapian artuta. UrruzZer 130.
Mañañak hartü zian ahüñkia besapian eta jarri zen leihuan altarialat so. Const 24.
Kapa-muturra lepo-ganera nai besapera yaurtiz. "So el brazo"
.OrTormes 73.
Mendi-zorroak besarpetik [sic] sartu. AnabUsauri 120.
Eta bere ogi handia besapean, badoa gure ixtudianta. BarbLeg 143.
Berak ere lotu du Peru / besape ta gerrondoan. OrEus 171.
Besapetik ausardiro eskua kiribilduz. TAgUzt 7.
Arerio bati bezala besapeak sarrats itaitu. ZaitSof 23.
Zeri lot ez ukanki, beraren gorputzaren pisuak beti beherago erorazten du dohakabea, paldoa geroago eta barnago sarreraziz, hala non azkenean besapetik edo bularretik edo sabeletik ateratzen baita. MdePr 79.
Isabelari zerion usain okaztagarria ahora zetorkion, haren biloetatik, haren besapetik, haren sabeletik. MdeHaurB 37s.
Zakuan bildutako xixpa besapean artu eta berantza abiatu zen. EtxdeJJ 152.
Liburu bat ekarri dut besapean. TxillLet 26.
Garaitikoak itsasoan, asko zutunik, belaunetararteko edo gerrirarteko edo besaperarteko uretan. ErkiagArran 25.
Besapean zuzia, eskuan haizkora. ArtiMaldanB 219.
Soldado bat pasatu zen, bi xango besopetan, zango bat dilindan, plastrez pizutua. JEtchep 99.
Ezkerreko besapean kutxa bat eta makhila bana eskuetan, enparantzara ethorri zan. OskKurl 185.
Besapean, bizpairu egunkari besterik ez zituan. ErkiagBatB 63.
Bandako batzuk be, musikea besapean ebela, abestu egiten eben. EtxabuKontu 99.
Besapea utsik eta patrikeran diru-pixua ebala. Ib. 32.
Lepo ta besape jo ta jo eskuak, otza zer dan ez dakie legorrekuak. (V-m). EZBB II 48.
Iñok ikusi ez egian, besapian tapetan neban. Gerrika 21.
azpiadiera-1.1.1
Espacio que queda bajo el brazo extendido. Zubi-ordez eskuak emanez elkarri / mutillen besapetik neskatxak irauli. "La muchacha da la vuelta por debajo del brazo del muchacho"
.OrEus 24.
azpiadiera-1.2
2."Carga que se lleva bajo brazo"IzUlz.
azpiadiera-1.3
3.
(H),
besope (VocBN→A). "
Beso-pe, mouvement du bras par dessous l'épaule"VocBN.
"
Besapea, [...] opposé a besogain, besagain, tour de bras"H.
sense-2
II .(Adv.).
azpiadiera-2.1
1.
(V-m, Sal, R ap. A
; H)
A sobaquillo (lanzar, etc.). "Pilota besape, besapetik iotzea, renvoyer la paume par dessus [le] bras" H. "A sobaquillo" A. "A sobaquillo" Elexp Berg. "Arrixa besape botatze juan dotore asko" Ib. "Kastillanuak pelotan besape jokatzen dabe" Ib. v. BESAPETIK, BESAPEZ; cf. besagain (II).
azpiadiera-2.1.1
basape. "
Basape bota (V-m), echar al desprecio"A.
azpiadiera-2.2
2.Bajo el brazo. Eror-zorian nola zetorren / bein Astakor-en barrena. / Beien atzean babestu nai ta, besape, aurrez eztena, / albora aldiro beiek zizta artuz / atzean uzten zutena. "Llevando en el sobaco su ahijada de punta hacia las bestias"
.OrEus 233.
azpisarrera-1
BESAPETIK(H; besopetik Hb). "Pilota besape, besapetik iotzea, renvoyer la paume par dessus [le] bras" H.
azpisarrera-2
BESAPE-TXOKO.
Axila. Neskak orein bat dula besape-txokoan. "En el sobaco"
.OrEus 275.
azpisarrera-3
BESAPEZ.
(Sc ap. A; A Apend, Foix; besabez G). Ref.: A (besape, besabe). a) A sobaquillo. "Besabez (Gc), (jugar a la pelota o arrojar una piedra) a sobaquillo" A. "Par dessous le bras" Foix. v. supra(II, 1). Cf. VocNav: "Peshapes, tirar una piedra a peshapes: "a debajo brazo" (Tierra Estella, Barásoain, Cuenca)"; cf. tbn. ib.: "Apez-apez, tirar piedras apez-apez o apezápez, lanzarlas bajo brazo a sobaquillo (Obanos)", que podría muy bien ser corrupción de a besapez. b) Del brazo. "Besapez jun dira (S)" Gte Erd 57. v. BESAPEZ-BESAPE. Boscq eta jaun erretora joan ziren, besapez, senhar-emazte eli bat bezala, etxerat buruz. Eskual 21-8-1908 (ap. DRA).