1.
(gral.; Dv, Foix ap. Lh)
Ref.:
A;
Lh;
OndBac;
EtxbaEib;
EAEL 24;
ElexpBerg;
GteErd 27;
ZestErret
. (Adj., uso predicativo). (Estar, etc.) de pie, firme e inmóvil; tieso. "Debout, sans broncher [...] (Etcheberry)" Dv. "1.º (c.), de pie, inmóvil; [...] 4.º (G, AN), tieso" A. "De pie" Ond Bac. "Erecto, erguido, de pie. Oinddio tente dago botatzeko zien etxia" Elexp Berg. "Liburua leitzen tente jarri jat txorixa" Ib. "Zakila tente jarri" Ib. (s.v. tententu). "Belarriak tente eukitzen ditu orrek (V-gip, G-azp)" Gte Erd 27. Tr. Documentado tanto en textos septentrionales como meridionales desde finales del s. XIX. En DFrec hay 13 ejs.
Han daude tente pheia edo kolona batzu bezala. Etcheberry(ap. Dv).
Saragozek bakharrik bethi salbu eta tente begiratu izan du bere Andre Dena Maria Pilharrekoa. ZbyPel 23.
Begiyak erne zeuzkan, / belarriyak tente. Xe 207.
Nola daude gariyak, Batista?--Or daude ondo tente. SorBar 77.
Tente xutik egoki [xahattoa]. ElzbPo 206.
Han daude beren ozka tzarretan tente. EGAlm 1895, 25.
Eskuara bakarrik bere hatsean tente, deusek ezin kordokatua. HUAurp 211.
Erri guztiko begiradak neure gañean ditudala, enparantzan tente egoteko gogorik eztaukat. AgKr 55.
Errezelo txarrian / tente belarriyak. JanEd II 134.
Goratu zuten gurutzea lurretik eta jarri zuten tente. InzaAzalp 70.
Badoazi, beren makilak bezen tente. BarbSup 113.
Belhauniko erortzen da Piarreño, tente dagolarik Xalbador. Ox 44.
Tente jasotzen ditu sorbalda-gaiñak oraindik. Mok 4.
Agertzen zaiku haur bat, bi begiez guri beha eta beha, bere zangoñoen gainean tente. JEBer 27.
Dabiltzanai begira zutik, tente ta geldi egon oi dira ertzañak. EguzkGizAuz 163.
Tente dirau oraindik [...] zubitxo zaarrak. TxillLet 54.
Burua tente zer eukan gero Pintok. BilbaoIpuiB 223.
Batzuek emen exer-aulkitan; / beste batzuek tente, an. Basarri 21.
Han eman zen xutik, tente, eta beha egon. JEtchep 114.
Ill-arriak tente, landareak lur-ontzietan [...] ta beste zenbait gauza lur-gañeko malla batean jarriak. AnabAprika 15.
Aren ondoan, katu baltz bat, buztana tente. ErkiagBatB 121.
Ordu bete ontan zai zeguen au / bertsotan asteko tente. UztLEG I 306.
Nola zauden hor, Mattin laguna, / tente ene inguruan. Xa(
inMattin 70
).
Anai ori be belarriak tente zituala. Gerrika 87.
Herriko plaza gainean tente zauden ebanjelioko mahastizainen gisan. LarreArtzainE 215.
Zaku iriñak jartzen zituzten kamioi atzeko puntan tente. Albeniz 47.
Fediak jaso du burua eta lepoa luzatu, tenteago jarri delakoan. MEIG IX 109.
v. tbn. Lh Yol 30. Zerb Ipuinak 284. Jaukol Biozk 80. FIr 143. Tx B I 240. Etcham 147. Laux BBa 52. Or Eus 62. SoEg EG 1958, 136. Ugalde Iltz 31. And AUzta 90. Osk Kurl 192. Etxabu Kontu 220. Ataño TxanKan 225.
azpiadiera-1.1
(Con reduplicacion intensiva). Emen, danetariko oial-barriak arro arro; or, atorra zuri ta alkondara leunak tente tente. AgKr 189.
Txiki be an dago, burua tente-tente ta karrera irabazteko prest. BilbaoIpuiB 21.
Kargarekin oker-oker egiña beerakoan, gorakoan tente-tente, arin-arin, etorri zana.AtañoTxanKan 225.
Sukaldera sartu ta tente-tente jarrita, "egun on!" esan omen zuan. JAzpiroz 46.
Masaillak gorri, begiak argi / ta kalparra tente-tente. Zendoia 174.
azpiadiera-1.2
(V-gip, G-azp, B)
Ref.:
A (tunturtu); Elexp Berg; ZestErret.
. (Como adj. pleno)."
Atxo ori, leen tentea bazen ere, urtek nola tunturtu duten!
"A(s.v. tunturtu).
"Tieso. Larogei urte euki arren gizon tentia dago
"Elexp Berg. .
Ik deitu bear iñori alperra, ik, egun guztian besoak tolestuta Don Bizente baño tenteagoa agoan orrek. AgG 338.
Urte batzuak baditu baña / gorputza dauka tentia. TxB I 111.
Mendixka tenteak. AnabPoli 120.
An il-arria edozein arri tentea da. AnabAprika 90.
Buruko tente gorriak. Ib. 29.
Belar meta tenteen indarra. UgaldeIltz 46.
Ikusi du erortzen / makiña bat orbel, / baña tentea dago / Aizpa San Rafael. NEtxLBB 309.
Nexkak, beren lepo tenteak mutillen aurrean erakusten. Ib. 148.
Ura zan gizon-puska, luze ta zabala, gilborrik gabeko serall ta tentea. AtañoTxanKan 44.
Bi belarri tenteak / eta isets motza.Zendoia 211.
Horrelako horma-burruntzi tenteak ere ez izaki [...] andrazkoen arteetarik ihes egiterik. MEIG I 182.
(hablando de un personaje envarado)
azpiadiera-1.2.1
Estirado."Altivo. Sinpatikua da, baiña tente samarra
"Elexp Berg. .
azpiadiera-1.3
"Dícese de la carne tiesa. Aragi ona bai, baiña tentia
"Elexp Berg. .
sense-2
2.
(V-m, G-nav, AN, R)
Ref.:
A; Ond Bac.
. (Sust.).Puntal; columna."Puntal, tentemozo"A.
"Pilier"JE Ber voc."Apoyo, pie para sostener y reforzar techos, etc."Ond Bac. .
Aldare-mahaina jasaiten duten tenteak. JEBer 63.
Kapera huni datxikola bada bertze bat, zurezko tente batzuek berexten dutena huntarik. Ib. 61.
Marbrezko tente batzuek alde orotarik hegatza jasaiten dioten tenplo baten itxuran. Ib. 82.
azpiadiera-2.1
(BN-mix ap. A). Estaca que se coloca para sujetar una planta."Plantón"A.
Lhande trae "(BN), planton, attente prolongée", sin duda mala interpretación de la acepción de Azkue.
azpiadiera-2.2
"Palo que sirve de eje para agarrotar la cuerda que ata un carro cargado"Elexp Berg. .
Aintzineko tentearen gainean ezarri zuen lore-buketa bat, eta ezpatan (gibeleko tentea), jatsa zahar bat.LarzGH 1959, 86.
azpisarrera-1
TENTE BAI TENTE(Estar, etc.) muy tieso, firme. Antxe dago Antiguako Ama Birjiñaren Irudia, aize zakarrai, euri-txingor ta elurrai, tente bai tente aurre-egiten. AEmilAndreM 147.
azpisarrera-2
TENTE BERA.
"(BN-mix), levántate sólo" A.
azpisarrera-3
TENTE-GARROTE.
"Palos que sirven para agarrotar la cuerda del carro. Tente-garrotiak aaztuta etorri da basora" Elexp Berg.
azpisarrera-4
TENTE-POTENTE (V-gip, BN-lab),
TTENTTE-POTTENTE.
Ref.: A; Garate Cont. (Estar, etc.) firme, de pie e inmóvil; tieso. "De pie, inmóvil" A. "Tente potente, txakurra buztana tente (V-gip)" Garate Cont RIEV 1934, 59. Ehun urhatsen buruko, berritz tente-potente han zagon mandoa. ZerbIpuinak 284.
Bainan Katalin bihotz-onekoa tente potente egon zitzaion aldean, hamabigarren eta azken xintximaria hark iretsi arte. BarbSup 69.
Badoa anglesa, pazote bat iretsi balu bezenbat tente potente. Ib. 26.
Barrandari laguna utziko zuen hor tente potente. Ox 197.
Bainan holako baratze egilia bethi lekhu berian ttentte! pottentte!GaztAlm 1934, 54.
Lanak dira gero [...] hor tente-potente egoitea, mogitu gabe. LfMurtuts 25.
Han gelditu, tente potente, tuntik ezin erranez! GAlm 1960, 40.
Zer egin beraz hantxet, aiduru, alfer tunante eta tente-potente, bethi haize hobeagoen peskizan?EtchebObrak 34.
Hatzeman zuten bidean gizon bat, tente-potente, zeruetarat beha zagoela, begiak zuriturik. GH 1971, 237.
azpisarrera-5
TTENTTE (gral.).
Ref.: A; A Morf 277; A EY III 360. (Forma con palat. expr.). (Estar, etc.) tieso. "De pie (voc. puer.)" A. "Erguidito" A Morf 277. Ara emen Trapu. Planta asko zezenari urrutitik. --Bai ttentte jarri dala e? --Egaka asiko ote dan nago. UrruzZer 138.
Egoak ttentte, plixt, ipiñi-ta. EATxindor 35.
Zeuzkan belarriak / almitz igarra bezin / ttentte jarriak. MendaroTx 206.
azpisarrerakoSense-5.1
(Con reduplicación intensiva). Begira kattagorria exerita, bere buxtana ttentte-ttentte duala. SabiagY 1933, 422.