1.
(V, G, AN-mer, R; UrtGram, H),
bedori (V-gip),
beroi,
bere-oriRef.:
A(
berori, berorrek
);
Bon-Ond 169;
EtxbaEib(
bedori
)
. (Pronominal).Ese mismo."Soi même, [nom.] berori, beroni, beronek, berorrek
"UrtGram 72.
"
Berori, berorren, berorrek, berorri, berorrez, lui-même, de lui-même, lui-même (cas actif), à lui-même, de-par lui-même"H.
"Ese mismo"A.
"Tercera persona del singular (sujeto) en posición de demostrativo. Bedori jarri deilla lenen, eta bestiok juango gara ondoren, que se ponga él el primero y los demás le seguiremos"EtxbaEib.
Cf. berau, 1 bera. Tr. Documentado en autores meridionales desde Lazarraga (en un ej. no del todo seguro); al Norte, sólo en Etcheberri de Ziburu (tras demostrativo) y Pouvreau.
Oi ene laztanari / alanzaitez / balia dakidala / Jauna, amorez, / ezpa ilgo naizala / beror[r]en [m]inez. Lazarraga B8, 1171v.
Zuk ezkonduta berori juango lizai[o]te.
CartAzp
126.
Alhargun sainduari dagotzan eta besarkatu behar dituen bertuteak dire [...] neskato gazteak bizitze debotera ekhartzea eta berori bertute guzietako mirail ageri iartzea. SPPhil 421.
Sortuta jaio zan / beti garbirik, / pekatua urruti / berorreganik. Oe 160.
Basoz abitu al da / Jose erregia? / Au etzat iduritzen / bedorren bidia.FrantzesB I 141.
Enpleo andiyetan / nola dan ebiltzen, / erriak argatik du / bedorri epeintzen. Ib. 46.
Berorren antzera, / orain guaz gerrara / moruak galtzera.Afrika 70.
Aretxa eta bere Lauburu direalako / Naste bagako euskeldun utsen banderea, / Arren gaur bere egingo algaitu bedorrek batu. ABAmaE 66.
Badazaut zareala / Seme orren Ama, / Arpegiz dozulako / Berorren antz dana. Ib. 357.
Edo nik lañoak ditut begietan edo beroi da. Apaol 107.
Atorra ori asteko daukanan ondiño, neure alabea? Zeiñentzat don berori?AgAL 71.
Berori da, badaezbada baga, Españako gure erreñuari Batasun Katolikoa kendu eutsana. ItzAzald 55.
Eztogu jakin nora joan dan, da estutasun mingarriak igaro doguz goizeon, berori billatuten!EchtaJos 296.
Orra or berori, uste dedanez, Pello Joxepe oiukatzen. AArdi 91s.
Bai! orixe da... berori da bai... ziur. KkAb I 102.
Asko balijo dau bai mutil orrek, beroi lakuak ondo urri ixango dira. Ib. 113.
Apostoluak berori erakusten dute. InzaAzalp 123.
Sortaldetik daukan zutikako arria besteak baño laburxeagoa izaten da, eta berorren eta estalkiaren bitartean utsune bat egon oi da. JMBELG 87s.
Abertzaletasuna sortu-ezkero, beti berori atera da garaille. LdiIL 171.
Etxean berriz bere-ortaz galdetu zioten. IrYKBiz 347.
Indi-aldean aren [Prantzesen] ezpaiñak / beste lelorik etzuan: / alboko batek Loiolaz ere / berori aitortzen zuan. OrEus 257.
Ori beti berorren lenean. (Vc)"Ese siempre en sus trece"
.AEY III 344.
Nagusiak etxea botatzeko asmoa egiztuko balu, naiz berori erortzeko zorian ez arkitu.EAEg 1-11-1936, 1936.
Orra zertarako zan / berorren bultua. Yanzi 213.
Ori, Kereoni galdetu! Berorren arduradun bai-aiz. ZaitSof 176.
Eginkizun luzeagoan ausaz lelo ori zati dala berori gertatzen da; berori giza-bizi osoan, egite bakoitza bizi orren zati dala; berori gizasemeen mendean, gizon guzien biziak mende orren zati dirala. OrAitork 335.
Bat bakarra dago, ta berori or barruko pozu sakon orretan. BilbaoIpuiB 218.
Zuk Itziarko Ama laztana / ain gogozkoa baitezu, / Irurogeita bost urte ontan / berorrek lagundu dizu. Basarri 30.
Zenbat on dituen zuzen izateak esan bageneza, ta berriro berorrek eta guk bestetara. ZaitPlat 140.
Berori egin diteke neurtitzetan ere. Or(
inGaztMusIx 20
).
Ereñoko gu babestu giñan etxe ori, bertako jauntxo eskubitar batena omen zan. Baiña berori norabait ere ezkutatu edo desagertu, orain esaten dan bezela. AZink 62.
Emakumearekin / bearko asarrau. [...] / Ala ere geiena / beorrek maite nau. Insausti 87.
azpiadiera-1.1
(Tras sust.). Ezta edegiten / Zeruko aterik / ezpada Birjineaen / deboziñoerik. / Eztago zeruetan / añ izar argirik / Birjina Maria / berori lakorik. Oe 159.
Plaga orrexek geisotu ditu / Mirabe eta nausiak; / Plaga berorrek gatxez bete dauz / Otseiñ ta agintariak. ABAmaE 68.
Zure jarraitzalleen biotzak Espiritu Santuaren argien bidez zuzendu dituzun Jaun orrek, emaiguzu: Espiritu Santu berorren bidez ona dana beti maite izatea. ArgiDL 24.
Jesukristo zure Semearen Gizakundea, Aingeruaren esanaz ezagutu genduanok, bere Nekaldi ta Eriotzaren bitartez, aintzazko piztuerara eldu gaitezen: gure Jaun Jesukristo berorrengatik. Alaxe. "Per eumdem Christum Dominum nostrum"
.Ib. 18.
Gure Jaun Jesukristo berorigaitik. Amen. KIkV 114.
Gure Jaun Jesukristo berorrengatik. Amen. KIkG 83.
Oiu ortaz eman dio ill-arnasa Aitari; / arnas berori bialdu gizadi osoari. OrPoem 549.
Zure Itzaren mende eitegabe gelditurik Itz berorrek batasunera deituz tankeratu ez balitu. OrAitork 378.
azpiadiera-1.2
(Tras demostrativo de segundo grado)."Esse mismo, esso mismo, hori bera, hori berori
"Lar.
"(Eso) mismo, (c.) ori berori, orixe
"Añ.
"
Orre gaitik ber orre gaitik (V), pour cette même cause"Dv(s.v. ber.
).
v. 1 bera (1). Eta nolako baitaite hitz hau bakhotxarentzat, / Hau berori adituren du orduan beretzat. EZMan I 49.
Jangoiko ta Gizon egiazko eginik geratu zan, edo Jangoikoen Semea gure aragiz iantzirik; eta Enkarnaziñoak ori berori edo Gorputza artzea esan gura dau. CbCatV 69s.
Jesus, erdi-seguránza / orí oraiko graziarén, / ori béroi esperánza / dá geróko gloriarén. LEKop 154.
Deseo orrek berorrek ekarten gaitu orobat humiltasunarekin Jaungoikoari eskatzera bere grazia. Gco II 76.
Eta orregatik berorregatik Jesu-Kristok bere humiltasuna eta pazienzia, geurk eduki bear degunaren ispillutzat eta exenplotzat eman zigun. Ib. 27s.
Orain lo egin dezun / lur ori berori. ItFab 248.
Alzimedon orretxek / berorrek egiñak. Ib. 190.
Bada orixe berori da berak gura leukiana. UrMarIl 115.
Bada orrexegaitik berorregaitik bildur izan biar dozu, ez deutsula onezkero geijago itxarongo. Ib. 78.
Orregaitik berorregaitik askoz obeto dijerietan dau. UrDial 57 (It argatik bera gatik, Dv hori bera dela medio, Ip hartakoz ere
).
Orisen berori, / Gizon andi bati / Oraiñ egitera / Dijoa asten. ABAmaE 114.
Orixe berori esan deust beste batek bere. AgAL 58.
Ez dabe esaten setalariak, ori berori egiten dabela Eleizeak?ItzAzald 208.
Neuk, baña, orixe berori egin gura neuke. Altuna 81.
Nik, egiz, dopaltzuet / Orixe berori. Enb 140.
Baña orregatik berorregatik, orain ariago gura dot soñeko apañakaz zu jantzija ixatia. Otx 119.
Lenengo kistarren artean ondasunak guztientzat zelan eta zegaitik ziran, liburu orrek berorrek ["Apostoluen egintzak" deritxon liburuak] adierazten dausku. EguzkGizAuz 13.
Orixe berori gertatu zan Getarin azkenerako. TAgUzt 221.
Ikusi dezagun elkar, Maite, Zure edertasunean, nik Zure edertasun ori berori artuz. OrQA 168.
Gaur, Eibarko gaztiekin be ori berori gertatzen da. SMZirik 30.
Ori egin eban ba berak. Ori berori bakar-bakarrik!BilbaoIpuiB 183.
Lokarria autsi-eziña dela jakitea, jakite ori berori da lokarririk sendoena. VillJaink 160.
Iritzi hori berori dute oraingo gehienek. MIH 287.
Hauzi hori berori bizirik dago beste aldeetan. Ib. 361.
azpiadiera-1.2.1
Adituten dot, emazteagaiti diño berorrek <berrorek>. --Ori ta berori <berrori>. Mic 13v.
azpiadiera-1.3
(Precediendo a un sintagama nominal con hori
)."
Kuriosoa don beroi bigote errebittau orrekin
"ElexpBerg.
sense-2
2.
(V, G, R-uzt; VP 92r, Lar, Añ, VocCB, Dv, H, Zam Voc), bedori (V-gip; Dv), beori (V-gip), berorri,bedorri,beorri. Ref.: A (berori, berorrek); Etxba Eib (bedori); Holmer ApuntV; Elexp Berg (beroi). (Pronombre propio de un tratamiento de respeto con el verbo en 3.a pers.). "Usted", "Vuesa merced" Lar y Añ. "Vous, employé au singulier; forme respectueuse qui demande le verbe à la 3.e personne; en usage dans la Vasconie espagnole. Berorrekilako, qui est avec votre personne. Berorren, qui est à vous" Dv. "Ce pronom est habituellement employé dans le sens de 'usted, vuestra merced' (esp.), forme polie de 'vous'" H. "Vos" A. "Apaiz eta handikiei eman ohi zaien tratamendua" Elexp Berg. Tr. Documentado desde Lazarraga, y, salvo algún ej. de Duvoisin, solamente en autores meridionales. Las formas en -orri para el caso absoluto se dan solamente a partir de principios del s. XX.
Au nik onela esaterako / asko dot errazoarik: / berorren serbitzaria nax ta / ez niri barriz burlarik. Lazarraga A23, 1195v.
Berori defendidu jat eta / ni geratu nax galdurik. Ib. A7, 1172v.
Ze galantik dauko gelau Berorrek, D. P. xauna. Mic 13r.
Artu begi berorrek <berrorek> bere lekua, ze neuk artuko dot neurea. Ib. 13v.
Agur D. Juan Xauna, dala berori aen ondo etorri zein urte onak; zelan dago berori <berrori>?Ib. 13r.
Alan daukat konfianzea zure Illustrisima Señoriak faboreziduko dabela bein berorren besoetara egotzi ezkero. Cap pról (ed. 1893).
Ni bekatarieu konfesetan natxako Iangoiko guztiz Poderosoari, Birjine Marie Santisimeari [...], eta berorri Aite Espirituelorri. VJ 15.
Atsegin det berori orrelaxe ikustea. LarDT LVI.
Aita: Agintari naiz; baña orañ berori da nere agintari. CbEg II 389.
Jauna, esan zion, Berorrek gizonai agintzeko eskua badu; baña elementuai ez. CbJust 36.
Berze batzuetán, Maitatzendút beróri nik, Jauna, ta nainioke kuadrátu santubátek bekála. LEProg 100.
Erraten dió emastékiak: Jauna, dakusat déla profeta berorí. LEIo 4, 19.
(s. XIX)Jaune, non okultetu edo ezkutatu nateke berorren ire eta indignazioti?IntzSerm 180.
Jauna, lotsa andi bat daukat neure pekatubak agertuteko, ta lagundu begit bedorrek. CrIc 160.
Berori erori bekatu ain itxusian? Errege baten alaba, ta anbeste urtean santa bat bezala bizi ezkero?MgCC 134.
Eman begit berorrek beste penitenzia bat. Ib. 145.
Nik ez dazaut berori. MgCO 191.
Etorri jat burura, ez dala izango berori dinuen baxen santuba. Ib. 181.
Berori eizazalia da dakustanaz, ta au jakingo dau. MgPAb 179.
Berori baxen Jaun apaindu batek oñak imini ardan-etxe onetan?Ib. 42.
Eskerrak emon egijozuz nekezaleen onegitasunari, zeintzuk esaten deutsuben Maisu Jauna,ta berori. Ib. 51.
Ez zedukala iñork berorrek bezelako Erbi-txakurrik. VMg 29.
Geldituko naizala berorren etxean Katu orde, ezer kostagabe. Ib. 38.
Ez, esan zion S. Pedrok bere Maisuari, ez eta bizitza kostako bazat ere, ez det berori ukatuko. "Non te negabo"
.AA III 511.
Eztaki, milla gauza berorri esan bearrak banituan, baña gaur ez dago betarik guzia esateko. Ib. 559.
Zelan izan leite ori, dirautsee bestiak, guk berori ezagutzen ezpadogu?JJMgBasEsc 89.
Bai, Don Francisco Longa Jauna, argi argitan ifini dau mundu guztijen begijetan, berorren zanetan irakiten daben odola antxinako Kanta-uritarrena dala. AstarII VIII.
Ez da landare au bedorren anaia jaunak uste deban bezin bakana. IztC 163.
Andria, berorrek asiten ezpadau, ez dot nik iñoz ikasiko. UrMarIl 102.
Erabagi dau adierazotia berorri emon dagijon baija. (1850). BBatzarN 169.
Errachelek erran zioen: Ez bedi samur, ene jauna, berorren aitzinean zeren ezin xuti banaiteke. "Ne irascatur dominus meus quod coram te assurgere nequeo"
.DvGen 31, 35 (Urt eztakiola desagrada ene Iaunari, Ur ez bekio aserratu nere jaunari, Ol ez gaitzitu, ene yauna
).
Nagusi jauna, auxen da lana, / amak bigaltzen nau berorrengana. Bil 77.
Ara, Jauna, nik berorri diodana da eze, ez dirala ainbeste zepo ta kate Salamanca guzian. AranSIgn 61.
Ez du beorrek berebiziyan ikusi orlako komeririk. SorBar 42.
Ez dakit berorrek jakingo duan, nola ezkontzen naizen Kortako alaba gaztenarekin. ZabGabon 73.
Konsolatu bedi, bedorren alaba ezta bakarrik munduan geldituko. EE 1884a, 12.
Esan bezait, Andre Madalen, berorrek jakingo du, emengoa dan ezkero. OtagEE 1884b, 525.
Apaiz Jauna, topatu det sukalkin bat guztiz modu onian, eta berorrek baño ere obeto jana maniatzen dakiana. BvAsL 52.
Burkadak batzen ditut goixetik gabera; / Berori barriz bapo, kontzejuko gelan. ABAmaE 259.
Orixe bear genduke; zapaburua aña ez nintzanean ezagutu ninduenak berori eta jauna esatea. Apaol 33.
Emen nator, Alkate Jauna, bedorren agindua egitera. UrruzEzale 1897, 308.
Aita, zelako engañu ain andia eroango daben Berorrek, ez baldin badago zerurik. ItzAzald 42.
(s. XX)Oraidanik erraiten daud berorren goberniuarentako, kareterarik ezta eltan kona. Mdg 128.
Esan deust niri andreak berorrek ezeustala ezer ukatuko. AgKr 150.
Obea da berorrek berak ematea. Goñi 75.
Baña, andre Klara, beorri etzan izango?Iraola 50.
Nere illobak berorrek bataiatu zituan, nere semeak ostera Gerriko zanak. AgG 317.
--Zer modu, Manuela? --Ondo, ta bedori? --Oso ondo Jaunari eskerrak. UrruzZer 34.
Ezin batu gera. Onen onena len-bai-len berori guregana etortzea izango da. AArdi 34.
Ak parkatu ezkero, berorrek be parkatu begijoe, jauna. KkAb I 27.
Orain bedorrei ekartzen diogun Araudi egingaian. "V. E."
.ForuAG 285.
Apaiz jauna: Beorri ez al zaio iruditzen, neri bezela, Zumalakarregi ber bera ematen duela?AlzRam 72.
Erretore jauna, beorri ere alderdi abetatik?MujPAm 52.
Jauna, esan neban, nigaitik bego nasai berori. OrTormes 71.
Zenbatek atsegin lukete berori ezagutzea nik bezela!OrSCruz 76.
Berorri bezin gizon formalik / bizi ote da munduan?TxB 172 (dirigiéndose al vicario de Hernani).
"Kuirao" gero! Beori ere bertsotan ateratzeko esan didate-ta. LabEEguna 115.
Beorri emen, alkate jauna?Ib. 66.
Nik berorri gaeleraz egin? Ez, yauna, ez. LdiIL 169.
Etxera bakarrik abiatzen bada, garbituko dute berori bidean. NEtxAntz 23.
Ongi daki bedorrek, gure etxeak ez duala beorrentzat giltzik, eta abegi onez artuko degula beti. JaukolIpui 47.
Gauza zindorik edo garbirik sekula esan ete dau, gero, berorrek!ErkiagArran 144.
I, baña, ik eztakik abade jaunari "berori" deitu biar jakona ala?SMZirik 78.
Ijitanua naz baiña, badaki ba Berorrek, neuk be... jan-guratxua, Jauna, jan-guratxua!BilbaoIpuiB 70.
Ikusten al du berorrek?VillJaink 50 (dirigiéndose a un predicador).
Zelan nai ditu berorrek, bost milla pesetak?ErkiagBatB 163.
Jauna, Señoriak esango dau nai dabena eta Bedorrek ezagutzen dau iñok baño obeto. EtxbaIbilt 480.
Kontuz mintza bedi berori, jauna, zer ote dion gero. BerronKijote 204.
Bizkaitar gorri oien alde al dago bedorri ere?AtañoTxanKan 213.
Ikusi al du berorrek galmintza?JAzpiroz 177.
Esan bearrik etzegoan lekuan ere "beori" erasten omen zion mutikoak. Insausti 14.
Eta hara non esaten didan beltz batek: "Berorrek jo du noski Colombiako martxa ontzian". MEIG I 60.
v. tbn.
It Fab 156. Arr GB 121. Sor Bar 47. Moc Damu 11. Noe 50. And AuUzta 68. Osk Kurl 22. BBarand 11. Bedori: Bil 130. Xe 365. Ud 148. Sor Bar 89. AB AmaE 66. AzpPr 60. Ag G 275. Tx B II 186. Auspoa 39, 67. Erkiag BatB 98. Alzola Atalak 53. Olea 75. Bedorri: Ill Pill 5. Beroi: Etxabu Kontu 58. Beori: Bv AsL 114. Apaol 122. Tx B 189. Kk Ab II 21. NEtx LBB 368. Beorri: Sor Bar 67. Alz Ram 64.
azpiadiera-2.1
"Berorren meserea, vuesa merced" VP 92r. "Vuesa merced, (c.) berori, berorrek, zu, o berorren mesedea; (AN) orrek" Añ. Cf. NEtx Nola 11: "Su Santidad, Zure (edo Berorren) Gurentza [...]. Su Eminencia, Zure (edo Berorren) Gaillentza [...]. Su Ilustrísima, Zure (edo Berorren) Argitza [...]. Su Excelencia, Zure (edo Berorren) Garaitza". Itenduéla káso berórren Majestadeak ni pobreónes oroát nola errege andiénas. LEProg 100.
Berorren mesedeak / amar urteetan / astoa entzungo du / ederki izketan. ItFab 46.
Jakin begi bada Berorren Mesediak. (1866). BBatzarN 239.
Orrako jakintsu berorren Jauntasunak laudatzen dituan oriek. BvAsL 198.
sense-3
3.
(SP, UrtGram 72). "
Beroni dago, il demeure tout seul. Berori. Beronek. Berorrek
"SP.
"
Xoil xoilla berori dago, il demeure tout seul. Beroni hari da. Beronek
"Ib.v. 1 bera (4).