1.
(
gral. ap. A; O-SP 232 SP; VP, Arch Gram 157, VocB
),
ugel (
Garate)
Violáceo, morado. "Couleur obscure, tirant au noir" O-SP (tal vez por 'morado'; cf. infra (II)). "Cárdeno" VP 42v. "Übel, obscure" Arch Gram 157. "Amoratado" VocB. "Lívido, cárdeno, amoratado. Begia ubel du (BN-lab), tiene el ojo amoratado" A. "Ugel, cianótico, morado" Garate Cont RIEV 1933, 102.
Kolorea ubel, burua zulaturik, oñeskuak josirik.
Lar SermAzc 48.
Doazi lenik señalatus azoteen kuntzeak aragian; paratzeunte guzia ubel ubela.
(94).
LE-Ir.
Arratsaldéan kolóre ubélaréki, dakarraláik gauain iluntásun tristea.
LE ( in
BOEanm 1677 (voc.)
).
Lurrean laño ubelak eta itzal beltzak ibarretatik eta ibai ertzetatik geldi geldi igotzen dira.
Camp EE
1883b, 517.
Ikusi bazinute hunen min izigarria, nolakoa zen! Intzaur eder bat bezen handi eta itsusi; gorri, beltz, ubel, halako zain batzuek zaukatela matelari.
HU Aurp 186.
Zurbil ta indarge, ubel ta miñez gizonaren itxura gabe dagoala.
Ag Serm 579.
Sudur-muturra ubel, / begiak gorritu.
JanEd II 115.
Idiaren erraner, / igela, / ubela, / ernari baitzen laster.
Ox 100.
Belarrik dauzkat ubel ubelak, / sugurra berriz beztua.
Tx B 48.
Betondoak ubel ditut ikusten, mathelak sartuak.
JE Ber 96.
Zotzak egiñik, egoki dira / ubel, ori, zuri, gorri.
"Morados"
.
Or Eus 392.
Alako more-beltzak jazten ditu, lore gorri zena ubel biurtzen da, ta negarraren eder unkigarria dario orotatik.
Txill Let 27.
Begiak distirant, inguruak baltz-ubel.
Erkiag Arran 156.
Eguzki-erlus masustearen / ondar ubela.
Gand Elorri 99.
Ankre tinta zurpail baten kolorean jartzen [arnoa] tinta ubel bat uzten duela basoaren zolan eta gain aldean.
Gatxitegi Laborantza 133.
Ta ustel palmondoa / udazkenean / "txalet" ubelaren jardinean.
"Del morado chalet"
.
Lasa Poem 58.
Bere betazal uhelen [¿por ubelen?] atzekaldean.
PPer FLV
1987, 193.
En DFrec hay 3 ejs.
(Lar, Añ, Izt 10v, VocBN, Gèze (ü-), Dv, H)
Pálido; amarillento. "Blanquizo, blanco mortecino" Lar. "Abuhado, de cara hinchada y mala color, buiatua, aurpegi ubel ta uanditua daukana" Ib. "(Cara de) gualda, arpegi oria, ubela" Ib. "Pajizo, pajado, color de paja" Ib. "Anteado, ori ubela" Ib. "Descolorido", "pálido" Lar y Añ. "Macilento" Añ. "Terne, couleur terne" VocBN. "Pâle", "terne" Gèze. "Couleur livide. Cette couleur est d'un brun tirant au jaune" Dv. "Begitharte ubela, figure pâle" H.
Arpegi ubel ta begi zorroz-dun mutil gazte-gazte bat.
Lh Yol 23.
Ubel ez baiño argi dakusate [Mirei]
.
'Livide'
.
Or Mi 149.
Belaxe dator txabux beltzez jantziriko gazte erkin, ubel batekin.
EG 1955 (5-12), 94.
Oiñazez ta armiñez ubel ta kolorga egoan Zuriñe bere.
Erkiag Arran 170.
(R-uzt ap. A
).
Parduzco, moreno.
"
Ogi kau, aiñaria naste dielakotz, ubel erkin da
"
A.
Or ez dakutsu arrak ta ezurrak, lur ustel ta ubela, autsa ta utsa, atsa ta kiratsa baño.
Cb Eg II 196.
Halako animale batzu / hegaldun ta burrunbatsu, / luzesko gorphutzez, kolorez ubelak.
"De couleur fort tannée"
.
Gy 189.
"
Ur ubel (V-gip), agua turbia, de lluvia"
A.