I .
(Sust.).
1.
(V-m, G-azp-to-bet, L-ain, B, BN-arb ap. A; Ht VocGr , Lar, Dv, H),
zahardai (S ap. A
),
sardai (V-gip, G-azp-bet ap. A; SP).
Palo, vara.
"Perche, gaule"
SP.
"Traversiers, zardaiak
"
Ht VocGr 433.
"Pértiga, vara larga"
Lar.
"Palo [...] largo y delgado"
Ib.
"Varal"
Ib.
"Alcándara, la percha o varal para halcones, &c., egazti arraparien zardaia
"
Ib.
"Verge, traverse que l'on attache sur les vignes"
Dv.
"Varapalo, palo largo que se destina a varios usos, como de varear árboles, formar parras, tender la ropa, etc."
A.
"
Zahardai [...], vara o palo al cual se ata la parra"
A.
Zardai andiakin erasotzen diote goien bean dinbi danba portizki [gaztañari]
.
Izt C 151.
Eta gobernatuko 'tu burdin zardaiakin, eta izain dire xeatuak eltzileain untziak bezala.
Echn Apoc 2, 27 (Dv burdinazko zigorraz, BiblE burdinazko makilaz).
Torre-gaztelukoen laguntzalle bulardetsuak beren zardaiak danzatuaz.
Arr EE
1885b, 474.
Sarea, arraunak, salabardoa, sardaia, estatxa ta arpiua.
Elizdo EEs
1925, 214.
Sardaia gaztainak erasteko makila luze bat da.
(G-azp).
A EY I 312.
Zardaiak, naiz biribillak, naiz erdi-biribillak.
JMB ELG 32.
Aiek zardaiak, udazkenean gaztain botatzeko ta!
AZink 168.
[Gaztaña] batzuk sardaiarekin botatzen; besteak matxardearekin zestotara biltzen.
Albeniz 18.
2.
(AN-gip-larr)
Ref.:
Asp Leiz2; Gte Erd 108.
"Nube alargada que aparece en el cielo limpio"
Asp Leiz2. "Laiño zardai batzuk badaude (AN-gip)" Gte Erd 108 (junto a lañotsue egon, goibar egon, lanbro egon, etc., de otras zonas).
Guratz-aldetik zardaia.
"Nubecilla"
.
Or Eus 326.
Orobat Eguzkiak ez du gaur makarrik, / ortzi guzian ez da nabari zardairik.
Or Poem 533.
3.
"Il se dit des scions transversaux d'un treillis de bois"
H.
4.
"On appelle de ce nom le brin fléxible qui termine la verge d'une ligne à pêcher"
H.
II .
(Adj.).
1.
(
G-to, L-ain, BN-ciz ap. A
; Lar,
Hb,
Dv,
H),
zahardai (
S ap. A
),
sardai (
Darric ap.
DRA
.).
Esbelto.
"Langaruto, zardaia, luzeeia
"
Lar.
"Tagarate, alto de cuerpo"
Ib.
"Svelte, effilé, élancé"
Dv.
"Esbelto, recto y flexible"
A.
Ez othe dire loreak hastean bezain eder, landaren erroak nihoiz bezain xorotx eta egarri, hedoiak aberats, bihiak gordo, zuhamuak zardai, sua bero.
Hb Egia 41.
Bizpahirur metra gorako zuhaitz zardai bat.
Prop 1900, 117.
Bertan iturri gerezi-ondo / zardai baten kerizpean.
EA OlBe 87.
Pago zardaiak.
Ib. 24.
Fino (ref. a ramas, palos...).
Kokotiertze bati bakhotxa sendoki lothu zituzten, eta zigor edo zaharo zardai batekin eman ziotzaten.
Prop 1901, 134.
Hutsgune guziak abar zardaiez bethetzen diozkagu.
Ib. 287.
"(V-ger-ple-oroz), (carne) enjuta, (cara) demacrada"
A.
2.
Hermoso (?).
Zein ete zan goiz zardai ta txairo artan egin nai eban eskaria.
Erkiag Arran 184.