Tr. Documentado sólo en la tradición meridional. Hallamos erribeste en Cardaberaz y Bilintx. En DFrec hay 43 ejs. de erbeste , uno de ellos septentrional.
sense-1
1.
(V-gip ap. Iz ArOñ; G-azp; Lar in Aq 1388, H, A),
erribeste . (En casos locales de decl. sing.).(En, de..., etc.) el extranjero, otro pueblo, otra región."Está fuera o en otro lugar, erbestean da
"Lar in Aq 1388. Oar zaitezte, etxean, Giputzuan [sic] dezutela, iñora juan bage, erbestean arkituko ezdezuten garbitasuna. LarCor 153.
Destierro au noiz akabatuko da? Erribestean kanta alegererik ezin kantatuko det. CbEg III 310.
Santubaren edo santiaren atxekijagaz erbestera juanda, erriko ta erbesteko gizon, emakuma naaste bidian, ta erromedijako lekuban egiten dabeen piestia ta dantzia. fBOlg 106.
Bere lurrean eta aitagiarrabaren aldetik etzuena, erbestean eman nai izan zion. Lard 171.
Ta erostera / erri bestera / egingo degu, bai, jira. Bil 87.
Santiago Galitziakora erbestetik erromeri santuan etortzen ziranen bidia.BvAsL 120.
Doiala erbestera bearraren billa. ABAmaE 415.
Auzoan inoiz artuten badau / edo erbestean otsorik, / andia bada, esaten dabe: / urlia doa gaisorik. AzcPB 78.
Ikusteban Mañasi lango emakumerik ezegoala ez errian da ez erbestean. AgKr 152.
Zergatik, erbestera yo-ezkero, beren sinismena galtzen ain errezak? LdiIL 53.
Euzkadiz kanpora, erbestean, errikideturik arkitzen ez diranak. EAEg 9-10-1936, 4.
Beste bi miliunek ere herbesterako bidea hartu zuen. MdePr 237.
Gizoste aldakorrak, asper-asper eginda, erbestera iaurti zezakean [errege]. ZaitPlat 76.
Erbestean egoan aspaldion aren nebea.ErkiagArran 143.
Erbestean Euskalerri-miñez bizi diran euskaldun guziei. NEtxLBB 6.
Erbestetik etorri ta iru-lau urte egin ondoren barriz erbestera biurtu zana. EtxabuKontu 84.
Erbestera joan da / diru guziekin.Ayesta 24.
Eta ateak jo ziñutzen zuk / errian da erbestean. Insausti 147.
[Esaera zaharrak] gehienbat erbestetik mailebatuak ditugula uste zuen hark [Urkixok]. MEIG IV 94.
v. tbn. Itz Azald 33. A BeinB 63. Echta Jos 208. GMant Goi 30. EusJok 27. Or SCruz 95. Enb 42. Kk Ab II 124. JMB ELG 63. TAg Uzt 172. EA OlBe 86.
azpiadiera-1.1
(V, G; H)
Ref.:
A;
EtxbaEib
. (Como sust. pleno).(País) extranjero."
Erbestia, alperrik ederra, beti erbestia
"EtxbaEib.
v. atzerri. Tribu edo familiak sakabanatu ziran erbesteetan. Ub 50.
Etxia bera adiskide bagarik, erbestia dala. fBIc II 209.
Gizpuzkoatik ezkur anitz eraman oi zutela erbeste urrunekoetara. IztC 153.
Ez det esaten nik, ez eta esan nai ere, Erbesteetako zenbait gauzaren barri jakitea ez dala on.Ib. 39.
Guztiak erbestietan argitaratzen direnak aiñakoak gitxienez. AgIoan 158.
Yakin-gai sakonetan, erbeste-arteko saldu-erosketa ta abarretarako bestea. LdiIL 138.
Utzi dezaiegun euskaldunok euskaldun izateari, urtu gaitean eta naasi inguruko erbesteekin.Ib. 136.
Etxetik alde, erbesteak barna igesi. ZaitSof 41.
Erbeste illun onetan.OrPoem 554.
Etxeak eta sukalde goxoak erbesteagatik aldatzen ditutenak. IbiñVirgil 92.
azpiadiera-1.2
(Como primer miembro de compuestos). Imini ditut erbeste berba batzuk ikasikizuneetan. fBIc I IX.
Iñigo Velez Gebarakoa, / erbeste-otso maltzurra. SMitx Aranz 71.
sense-2
2.
(Lar, Añ, H). Destierro.v. atzerrialdi. Negarrezko erbeste onetako nekeak. AñEL1 104.
Nola desterro edo erbeste onetako naigabeak gozatuko lirakean. MgCC 204.
Urten eben oneek Ejitoko erbestetik. AñLoraS 5.
Erbeste onen ondoren, erakutsi egiguzu Jesus. UrMarIl 96.
Lurra gizonentzat erbestea dan legez, erbestea zan Riktrudisentzat prankotarren erria. AgAL 142.
Nire eriotza edo nire erbestea eskatzen duzu. ZaitSof 74.
Otoitz oberik ez dut asmatzen / erbeste illun onetan. "Oscuro destierro"
.OrPoem 554.
Itzulpenok erbeste gorrian egiñak izan dira. IbiñVirgil 23.
Negarrezko erbeste ontatik lenbailen aldegiteko poza. AtañoTxanKan 95.
Ba nago betirako erbeste utsera kondenatako ote ditudan. "Destierro perpetuo"
.BerronKijote 79.
Ai!, au biziaren luzea! / Erbeste onen minkorra! / Espetxe ta kate oneitan / esturik bizi bearra!"
Qué duros estos destierros"
.OnaindSTeresa 16.
v. tbn. AA I 621. Legaz 6.
azpiadiera-2.1
(Sin sufijos locales, empleado con sentido de locativo). Anima, zer zorigabez / illunbe ontan dago erbeste. GaztMusIx 105.
azpisarrera-1
ERBESTE-HERRI.
País extranjero. Igaro ez leien doña Pepitak / erbeste-errian lotsarik. AzcPB 169.
Jaun onek, erbeste-errietan, geienaz Suizan, etxe askotako representazioak ibiltzen zituan. Alkain 36.
azpisarrera-2
ERBESTEKO(V-gip; Lar, Añ; erribesteko Añ (V)). Foráneo, forastero; extranjero. "Extranjero, erbestekoa" Lar, Añ. "Foráneo, forastero [...], (c.) erbestekoa; (V) [...] erri-bestekoa" Añ. "Foráneo, extranjero" Etxba Eib. "Erbestekuazalako ez eben ondo artzen" Ib. Urrengoan jakin ezazu nere euskera ta nere erara hitzegin bear didazula, eta ez nik zuri erdera erbesteko, arrotz ori. LarDT XLIX.
Gipuztarra dezute tratalaria, ez erbestekoa. Lar Cor 152.Erbesteko emakume arroz galduak [Salomon] zoratu, ta sartu zan begi bietaraño Idolatrian.Ub 43.
Zetarako esan barberuba, labañia, ta onelango izen arrotz, zantar, ta erbestekuai artubak. MgPAb 47.
Euskeeria berez aiñ aberatsa ez dabela biar erbesteko berbeeta ezañaguen jantzirik. JJMgBasEsc VI.
Euskal-erriko guztiak eta / millaka erbestekoak. Echag 216.Lore ta berar erbesteko oek, beren jaioterriko izenakin deitzen dituzte Oñatian, euskarazkorik oraindik ez dutelako.IztC 160.
Ez badau gura Bizkaijak begiratu dagijuen ezikusijagaz errikuak eta erbestekuak. "Propios y extraños" (1860). BBatzarN 191. Ara bada nere ustean arkiturik Guadalupe itz erbesteko onen aztarrena. Zab Gabon 92. Erri au laster jausiko dala / Erbestekoen azpian. AB AmaE 69. Erbesteko aiz emen ta erbesteko izango aiz edozein tokitan; arrotz izango aiz edonun, arrotz iguingarri. Ag G 328. Erbestekoak eta arrotzak zein neurritan ordaindu bear duten. ForuAG 255. Erritarrak eta erbestekoak sare bat egiñik zeuden [enparantzan]. Anab Usauri 60. Beti alkarregaz ibilli oi ziran erriko ta erbesteko mutillak, oneek erri atan egon ziran aldi guztiyan. Kk Ab II 179. Maiz agertzen dira erbesteko euskel-yakintsuen izenak, bein Alemanitik urrean Errusitik, Txekoslobakiatik, nondik-nai. Ldi IL 70. Anderetxo bi agiri dira gaur ezkerraldean, ez udalditar, ez erbesteko; Zarautzko laba yori biak. TAg Uzt 26. Erbesteko ordezkari eta eragilleak. "Los cónsules y agentes consulares"
.EAEg 21-11-1936, 354.
Beste batzuk erbesteko emakumeen sareetan galdu. ErkiagArran 110.
Erbesteko doiñua.NEtxLBB 344.
An bai giñala danok etxeko, / iñor ez erbestekorik. Olea 131.
Ezagutu nituan erriko eta erbesteko artzai-saldo aundi samarra.AZink 26.
Sail hau, berez, merkataritzaren antzekoa da, "Import-export" gisakoa, etxekoek eta erbestekoek elkarrekiko har-emanetan aitzinatu behar duguna.MEIG VIII 99.
v. tbn. fB Olg 106. Astar II 74. Azc PB 154. A BeinB 63. Itz Azald 196. Echta Jos 329. Zait Sof 28. SM Zirik 20. Gand Elorri 162. Etxba Ibilt 467. Azurm HitzB 27.
azpisarrera-3
HERRI ETA ERBESTE.
En el pueblo (comarca, país, etc.) y fuera de él. Erri ta erbeste / Batxigandik dauken lez / ainbat idazte. Enb 193.
Erri ta erbeste / euskaldun jokatu. BEnbNereA 70.
Antzezlanok erri ta erbeste egin ziran. Bilbon, Donostian [...], Ondarroan eta abarretan naikoa txalotuak izan ziran.EtxabuKontu 49.