Azpisarrerak (sarrerak) (9)
aletu.
1.
(V-gip, G; VP
6v, H)
Ref.:
A; Iz ArOñ,
UrrAnz; Elexp Berg;
ZestErret
.
Desgranar. "Égrener" H. " Idarrak aletzen diardut " Elexp Berg . " Artua aletzen arratsalde guztiya pasatze zun gure attitta zarrak " ZestErret.
Buru bilduak aletu, eta amar lakarirekin amagiarrabari joan zitzaion. Lard 160. Eta maatsa elduegia egoalako, eskuetan aletuten zan. Or Tormes 25. Ari zan [gaztaiña-pilla] jalki ta jalki (aletu). "Desgranando y más desgranando" . Or Eus 75. Ostiral santu goizean artoa aletu ta ereiteko gordetzen da. (G-bet). A EY I 61. Ezperen, bildur izan, [...] galburuak soroan bertan aletuko ez ete-diran. TAg Uzt 77. Gurdika eramango ditu [artaburuak] marandiora, an etxekoak zuritu ta aletu ditzaten. Ib. 291 (292 aletzea). Arri-txabalean azaoak zartaka zaplainean aletzen zituen bitartean. Ib. 158. Aitonak bereizten zitun gero eskuareaz alkarrengandik agotza ta gari-alea. Eskute aletuak, berriz, sapaira jaurtitzen zituen. Ib. 159. Mandiyo aundi batean / artaburuak aletzen / pozik iñardun gera bart / amasei neska ta mutil. EA OlBe 19. Txinan ere, lekadun zenbait makilaz edo beste lankaiz naiz zapalkilluz aletzen ditute. PEtxeb EG 1956 (9-10), 76. Babarrun lakak esku garbiekin aletzen. Ugalde Iltz 52. Billobatxoen ondoan artoa aletuz. Ataño TxanKan 144. Gari-jotzailleak eltzen genion azauari erdiko lotura ingurutik, eta arriaren kontra aletu arte antxe jo eta jo. Insausti 90.
Desgranar. "Égrener" H. " Idarrak aletzen diardut " Elexp Berg . " Artua aletzen arratsalde guztiya pasatze zun gure attitta zarrak " ZestErret.
Buru bilduak aletu, eta amar lakarirekin amagiarrabari joan zitzaion. Lard 160. Eta maatsa elduegia egoalako, eskuetan aletuten zan. Or Tormes 25. Ari zan [gaztaiña-pilla] jalki ta jalki (aletu). "Desgranando y más desgranando" . Or Eus 75. Ostiral santu goizean artoa aletu ta ereiteko gordetzen da. (G-bet). A EY I 61. Ezperen, bildur izan, [...] galburuak soroan bertan aletuko ez ete-diran. TAg Uzt 77. Gurdika eramango ditu [artaburuak] marandiora, an etxekoak zuritu ta aletu ditzaten. Ib. 291 (292 aletzea). Arri-txabalean azaoak zartaka zaplainean aletzen zituen bitartean. Ib. 158. Aitonak bereizten zitun gero eskuareaz alkarrengandik agotza ta gari-alea. Eskute aletuak, berriz, sapaira jaurtitzen zituen. Ib. 159. Mandiyo aundi batean / artaburuak aletzen / pozik iñardun gera bart / amasei neska ta mutil. EA OlBe 19. Txinan ere, lekadun zenbait makilaz edo beste lankaiz naiz zapalkilluz aletzen ditute. PEtxeb EG 1956 (9-10), 76. Babarrun lakak esku garbiekin aletzen. Ugalde Iltz 52. Billobatxoen ondoan artoa aletuz. Ataño TxanKan 144. Gari-jotzailleak eltzen genion azauari erdiko lotura ingurutik, eta arriaren kontra aletu arte antxe jo eta jo. Insausti 90.
Desgranar (las cuentras de un rosario).
Errosarioa egunero aletzen dan etxeetako neskak. MAtx Gazt 82.
Errosarioa egunero aletzen dan etxeetako neskak. MAtx Gazt 82.
(Usos figs.). (Aux. trans. e intrans.).
Teresa, kanta itunak besterik ez dituzu seaska kulunkatzean! --Besterik aletu al nezake mutiltxo onen aurrean? Sorarrain Elezar 30. Andre Zelestinari, Agirretarrai zegokien oro, garrantzi guzikoa iduri zitzaion eta etzun gezurrik aletzeko barne-kezkarik, bere sendiaren goraiparri bazen. Etxde Itxas 20. Fray Luisek berak, bere olerkiak gaztaroan eta oraindik aur samar zalarik eskuetatik edo aletu zitzaizkiola. Gazt MusIx 63. Urrutitik etorri amets zurrunbiloa / bata bestearen ondotik / marmol irudiz bihurtu zen. / Multsoaren ale guztiak / bata bestearen ondoren, / etenik, bereizturik / A-le-rik-a-le-bat-ba-te-an / ba-kan-du-ak-a-le-tu-ak. Lasa Poem 65. Ordua bezala, / tantoka, tantoka [...], ordua torretik / bezala, aletzen naiz / heriotzaren azpitik. Azurm HitzB 58.
Teresa, kanta itunak besterik ez dituzu seaska kulunkatzean! --Besterik aletu al nezake mutiltxo onen aurrean? Sorarrain Elezar 30. Andre Zelestinari, Agirretarrai zegokien oro, garrantzi guzikoa iduri zitzaion eta etzun gezurrik aletzeko barne-kezkarik, bere sendiaren goraiparri bazen. Etxde Itxas 20. Fray Luisek berak, bere olerkiak gaztaroan eta oraindik aur samar zalarik eskuetatik edo aletu zitzaizkiola. Gazt MusIx 63. Urrutitik etorri amets zurrunbiloa / bata bestearen ondotik / marmol irudiz bihurtu zen. / Multsoaren ale guztiak / bata bestearen ondoren, / etenik, bereizturik / A-le-rik-a-le-bat-ba-te-an / ba-kan-du-ak-a-le-tu-ak. Lasa Poem 65. Ordua bezala, / tantoka, tantoka [...], ordua torretik / bezala, aletzen naiz / heriotzaren azpitik. Azurm HitzB 58.
2.
(G-azp, AN-larr; Lar, Añ (G), H)
Ref.:
Asp Leiz;
ZestErret
.
Granar. "Épier, produire la graine" H. " Artoa aletu da " Asp Leiz. . v. 1 burutu(3)
.
Utzazue geldirik garia aletu ta zoritu arte guzian. Mb IArg I 201. Ez da oietan barrenen sartzen Jaungoikoaren azia, belarrean sartzen da aletu gabe. LE Urt 96s (ms. 34v ez granátzen ).
Granar. "Épier, produire la graine" H. " Artoa aletu da " Asp Leiz. . v. 1 burutu
Utzazue geldirik garia aletu ta zoritu arte guzian. Mb IArg I 201. Ez da oietan barrenen sartzen Jaungoikoaren azia, belarrean sartzen da aletu gabe. LE Urt 96s (ms. 34v ez granátzen ).
3.
"Proveer de grano. I
gara aletu, alimentar el molino"
Bera.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
